Rozwód w Niemczech – najważniejsze informacje!

Rozwód jest jednym z najbardziej stresujących doświadczeń życiowych – zarówno pod względem emocjonalnym, jak i organizacyjnym. Trzeba podejmować kluczowe decyzje, załatwiać sprawy urzędowe, a często także ponieść wysokie koszty. Do tego dochodzą zmiany w podatkach, które mają wpływ na przyszłe życie rozwodników. Jak przebiega rozwód w Niemczech? Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby definitywnie zakończyć małżeństwo?

Jak przebiega rozwód w Niemczech?

Zgodnie z § 1564 Kodeksu Cywilnego (niem. Bürgerliches Gesetzbuch, w skrócie BGB), małżeństwo może w Niemczech zakończyć tylko sędzia. W związku z tym konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku w sądzie rodzinnym lub sądzie rejonowym. Taki wniosek możecie złożyć samodzielnie lub wraz z małżonkiem. Warto wiedzieć, że przy postępowaniu rozwodowym obowiązuje przymus adwokacki (§ 114 ustęp 1 Ustawy o postępowaniu w sprawach rodzinnych, niem. Familienverfahrensgesetz, w skrócie FamG ). Wystarczy jednak, jeśli osoba składająca wniosek będzie reprezentowana przez adwokata, a drugi z małżonków wyrazi zgodę na rozwód (§ 114 ustęp 4 nr. 3 FamFG). W tym wypadku mówimy o rozwodzie za porozumieniem stron.

Rozwód w Niemczech – jakie warunki muszą zostać spełnione?

Małżeństwo można zakończyć w Niemczech rozwodem tylko wtedy, jeśli jest on nieudane. Ma to miejsce wtedy, gdy małżonkowie nie prowadzą już wspólnego życia i jest to wysoce nieprawdopodobne, aby mieli do tego kiedykolwiek wrócić (§ 1565 ustęp 1 BGB). Przed rozwodem należy przyjąć, że małżeństwo się rozpadło. Mówimy o tym w sytuacji, gdy jeden z małżonków ma już innego partnera albo doszło do przemocy. Generalnie sądy w Niemczech wyróżniają trzy główne scenariusze:

• Rozstanie małżonków trwające krócej niż rok

Jeśli małżonkowie rozstali się nie tak dawno, tzn. nie minął jeszcze rok, wtedy nie wystarczy sam fakt, że małżeństwo się rozpadło. Istotne jest, czy kontynuacja małżeństwa jest dla wnioskodawcy nie do przyjęcia i to z powodów leżących po stronie drugiego małżonka (§ 1565 ustęp 2 BGB). Niemieckie sądy mają bardzo rygorystyczne wymagania, jeśli chodzi o tę kwestię. Typowe kłótnie małżeńskie są niewystarczające. Nawet sama zdrada niekoniecznie musi stanowić powód, przez który niemożliwa jest kontynuacja małżeństwa. Wszystko zależy od okoliczności.

Więcej na ten temat napisaliśmy w osobnym artykule:

Rozwód w Niemczech bez obowiązkowego roku separacji?

• Rozstanie małżonków trwające rok

Jeśli małżonkowie rozstali się już rok temu, wtedy przyjmuje się małżeństwo za nieudane, o ile rozwód wnioskowany jest przez obojga małżonków lub jeśli tylko przez jednego z nich ale drugi wyrazi na to zgodę (§ 1566 ustęp 1 BGB).

• Rozstanie małżonków trwające trzy lata

Jeśli rozstanie małżonków trwa już trzy lata, to jest to jednoznacznie wystarczający powód, aby uznać, że małżeństwa nie da się już naprawić (§ 1566 ustęp 2 BGB).

Kiedy można mówić o rozstaniu małżonków?

Kwestię rozstania małżonków reguluje § 1567 BGB. Za rozstanie przyjmuje się sytuację, kiedy pomiędzy małżonkami nie istnieje już wspólnota domowa i wszystko wskazuje na to, że małżonkowi nie zależy na przywróceniu tej wspólnoty. Nieistotne jest, że małżonkowie żyją nadal we wspólnym mieszkaniu, jeśli nie prowadzą razem gospodarstwa domowego i nie ma między nimi już żadnych osobistych relacji.

W okresie rozstania także nie ma to znaczenia, jeśli w ramach próby wrócenia do siebie, małżonkowie na jakiś czas znowu razem zamieszkają (§ 1567 ustęp 2 BGB). Wyższy Sąd Krajowy w Saarbrücken w wyroku z 2009 r. przyjął za taki „krótki czas wspólnego mieszkania” okres maksymalnie trzech miesięcy. Jednak decyzja odnosiła się do rozstania na rok (Wyższy Sąd Krajowy Saarbrücken, decyzja z dnia 14.09.2009, nr. sprawy 6 WF 98/09).

Koszty rozwodu w Niemczech

Na temat kosztów rozwodu w Niemczech napisaliśmy osobny artykuł, w którym dokładnie wyjaśniamy, jak obliczane są koszty rozwodu w Niemczech oraz kto za co płaci:

Ile kosztuje rozwód w Niemczech?

Odliczenie kosztów rozwodu w Niemczech od podatku

Do 2013 roku każdy podatnik w Niemczech mógł odliczyć koszty rozwodu od podatku jako nadzwyczajne wydatki. Niestety obecnie nie jest to już możliwe. Od 2013 roku rozstające się pary w ogóle nie mogą odliczać od podatku kosztów rozwodu, tj. ani kosztów sądowych, ani wpisów do księgi wieczystej.

Wyrównanie dorobków po ustaniu wspólnoty majątkowej małżonków (niem. Zugewinnausgleich)

Jeśli małżonkowie nie zawarli umowy majątkowej (nie podpisali intercyzy), to w przypadku rozwodu w Niemczech można dokonać tzw. wyrównania dorobków. Zugewinn (dorobek, przyrost) to kwota, o którą majątek jednego z małżonków przewyższa majątek wniesiony do małżeństwa. Nie może ona być wartością ujemną, co oznacza, że straty poniesione przez jednego z małżonków nie są kompensowane. Jeśli para rozwodzi się i przyrost majątku jednego z partnerów jest większy niż drugiego, jest on wyrównywany tak, że oboje byli partnerzy otrzymują ostatecznie taką samą kwotę zysku – zwolnioną z podatku.

W niektórych przypadkach wyrównanie dorobków następuje w drodze sprzedaży/przekazania nieruchomości. W zależności od tego, w którym momencie sprzeda się nieruchomość osobie trzeciej lub przekaże ją byłemu małżonkowi, trzeba będzie zapłacić podatek od dochodów ze sprzedaży.

Wyrównanie roszczeń rentowych (niem. Versorgungsausgleich)

Gdy do rozwodu dochodzi po wielu latach małżeństwa, trzeba wziąć pod uwagę to, że niektórzy małżonkowie przez większość czasu byli odpowiedzialni za wychowanie dzieci i prowadzenie gospodarstwa domowego. Dzięki wyrównaniu istniejącej w stosunkach między rozwodnikami różnicy w wysokości nabytych w trakcie małżeństwa praw do zaopatrzenia emerytalno-rentowego, zyskują prawo do połowy emerytury byłego partnera.

Realsplitting

Dłużnik alimentacyjny ma prawo poprzez tzw. Realsplitting do uwzględnienia w deklaracji podatkowej płaconych przez niego alimentów na rzecz byłego współmałżonka. Alimenty zasądzone przez właściwy sąd rodzinny mogą wówczas niemal w całości zostać odliczone od podatku jako tzw. wydatki nadzwyczajne (niem. Sonderausgaben).

Klasa podatkowa po rozwodzie w Niemczech

• Osoby rozwiedzione bez dzieci zaliczane są do klasy podatkowej I
• Osoby rozwiedzione samotnie wychowujące dzieci – do klasy podatkowej II

Ustalona stawka wspólnego opodatkowania małżonków (niem. Splittingtarif) może być zastosowana tylko wtedy, gdy podatnik był w związku małżeńskim przynajmniej jeden dzień w rozliczanym roku. W przeciwnym razie muszą oni rozliczyć się osobno.

Ulgi podatkowe na dzieci

Kwota wolna od podatku ze względu na posiadanie dzieci (niem. Kinderfreibetrag) zwykle przysługuje w równych częściach obojgu rodzicom.

Rodzic, w którego gospodarstwie domowym dziecko jest zameldowane, może ubiegać się o odpowiednie ulgi podatkowe związane z opieką, edukacją i wychowaniem. Jednak od 2012 roku drugi rodzic może się na to nie zgodzić, jeśli również opiekuje się dzieckiem i nie ma to charakteru jedynie marginalnego. To samo dotyczy ryczałtowej kwoty wolnej od podatku dla osób niepełnosprawnych (niem. Behindertenpauschbetrag) i z tytułu śmierci członka rodziny (niem. Hinterbliebenenpauschbetrag).

Od 2012 roku rodzic, który opiekuje się dzieckiem i który w przeważającej mierze pokrywa koszty utrzymania swojego niepełnosprawnego dziecka, może korzystać z Behinderten-Pauschbetrag w pełnej wysokości. Aby było to możliwe, również kwota wolna od podatku ze względu na posiadanie dzieci (niem. Kinderfreibetrag) musi uprzednio zostać w całości przyznana rodzicowi opiekującemu się dzieckiem.

Podatek od dochodu z kapitału

W czasie trwania separacji wniosek o zwolnienie z odprowadzania podatku od dochodów kapitałowych (niem. Freistellungsauftrag) złożony przez osoby pozostające jeszcze wówczas w związku małżeńskim, jest ważny do końca roku. Ale z chwilą uprawomocnienia wyroku rozwodowego każdy z byłych małżonków musi złożyć nowy wniosek o zwolnienie z podatku.

Chcąc anulować wspólny wniosek o zwolnienie z odprowadzania podatku od dochodów kapitałowych jeszcze w czasie trwania separacji, można wspólnie z (jeszcze wówczas) małżonkiem napisać odwołanie, złożyć podpisy i wysłać je do banku.

Rozwód w Niemczech a wspólne mieszkanie

Oprócz tego w tym temacie warto przeczytać:

Separacja w Niemczech: Które z małżonków może zostać we wspólnym mieszkaniu?