Federalny Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht) wydał pilne postanowienie: rząd Niemiec musi niezwłocznie rozpatrzyć wnioski wizowe około 2 000 Afgańczyków, którym wcześniej przyznano miejsce w programach przyjęć. Postanowienie dotyczy m.in. sprawy afgańskiego sędziego, który po orzekaniu przeciwko członkom Talibanu otrzymał od Niemiec obietnicę przyjęcia, a obecnie wraz z rodziną od miesięcy oczekuje na wydanie wizy i realnie grozi mu deportacja z Pakistanu do Afganistanu.
W skrócie
Po przejęciu władzy przez talibów rząd federalny utworzył kilka programów przyjęć dla osób zagrożonych w Afganistanie — m.in. dla byłych lokalnych współpracowników niemieckich organizacji oraz osób szczególnie narażonych z powodów zawodowych lub prawnych. Wielu beneficjentów tych programów otrzymało oficjalne potwierdzenia przyjęcia do Niemiec, lecz część z nich wciąż czeka na wydanie wizy. Rząd w 2025 roku zawiesił procedury przyjęć, aby „zweryfikować” dotychczasowe decyzje. Federalny Trybunał w wydanym w trybie pilnym postanowieniu nakazał jednak, by wnioski te były rozpatrywane niezwłocznie.
Sprawa afgańskiego sędziego — symboliczny przypadek
Wśród oczekujących jest były afgański sędzia, który jako zwierzchnik sądu wielokrotnie skazywał członków talibów i otrzymał groźby śmierci. W 2022 roku państwo niemieckie przyznało jemu i jego rodzinie (żonie i czworgu dzieci) miejsce w jednym z programów przyjęć; rodzina opuściła Afganistan i obecnie przebywa w Pakistanie, czekając na wydanie wizy. Z nimi oczekuje około 2 000 osób, które — zdaniem Trybunału — nie powinny być pozostawione w długotrwałej niepewności.
Zawieszenie programu i dotychczasowe spory prawne
W 2025 roku rząd wstrzymał realizację programów przyjęć dla Afgańczyków, zapowiadając ponowne sprawdzenie wcześniejszych obietnic przyjęcia. Afgański sędzia i jego rodzina skierowali przeciwko tej decyzji skargę — początkowo przegrali przed Wyższym Sądem Administracyjnym Berlina-Brandenburgii (OVG), a następnie zwrócili się do Federalnego Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał w wydanym w trybie pilnym orzeczeniu stwierdził, że rząd nie ma podstaw, by zwlekać z decyzją w ich sprawie i musi natychmiast rozstrzygnąć, czy przyznać wizy. Sędziowie podkreślili przy tym, że pilna decyzja administracyjna jest konieczna m.in. dlatego, iż po 31 grudnia 2025 roku może wzrosnąć ryzyko deportacji oczekujących osób z Pakistanu do Afganistanu — co stawia ich w bezpośrednim niebezpieczeństwie.
Co oznacza postanowienie Trybunału — nie to samo co prawo do wjazdu
Ważne rozróżnienie: Eilbeschluss z Karlsruhe (decyzja w trybie pilnym) nie przyznaje automatycznie prawa wjazdu do Niemiec. Orzeczenie nakazuje jedynie, by rząd bezzwłocznie rozpatrzył złożone wnioski wizowe i nie odwlekał decyzji.
Różne programy przyjęć — istotne konsekwencje prawne
Istotne w tej sprawie są różnice między programami, które rząd uruchomił dla osób z Afganistanu. W Niemczech funkcjonowały (i funkcjonują) różne ścieżki przyjęć:
- Bundesaufnahmeprogramm Afghanistan (BAP) — program federalny, w którego ramach przyznawane były wiążące, prawnie uargumentowane obietnice przyjęcia. W sprawach dotyczących BAP sądy administracyjne często przyznawały rację beneficjentom, uznając wydane obietnice za prawnie wiążące.
- Ortskräfte-Programm (program dla lokalnych współpracowników) oraz Menschenrechtsliste i Übergangsliste — inne programy, po których osoby otrzymywały zgody na przyjęcie. Wyższy Sąd Administracyjny Berlina-Brandenburgii ocenił jednak, że obietnice wydane w ramach tych programów mają charakter wewnętrzny i polityczny (są „wyrazem autonomicznego pola działania polityki zagranicznej kraju”) i z tego względu nie muszą być prawnie wiążące. Oznacza to, że prawną efektywność obietnic zależnych od rodzaju programu trudno uogólnić — w przypadku BAP są szanse na skuteczne powołanie się na prawo, w innych przypadkach częściej występują ograniczenia.
Skala problemu i ryzyko deportacji
Około 2 000 osób, które otrzymały uprzednio przyjęcia, wciąż oczekuje na wydanie wizy. Dla wielu z nich, zwłaszcza dla osób zagrożonych prześladowaniami (jak wspomniany sędzia), opóźnienia w procedurze stanowią realne zagrożenie życia i bezpieczeństwa. Trybunał wskazał, że długotrwała niepewność i ryzyko odesłania z kraju pobytu (tutaj: Pakistanu) do Afganistanu wymaga natychmiastowej reakcji administracyjnej.
Co dalej — praktyczne konsekwencje dla rządu i oczekujących
- Rząd federalny jest zobowiązany do pilnego rozpatrzenia wniosków wizowych i do wydania rozstrzygnięć administracyjnych.
- Szybka decyzja nie przesądza o przyznaniu prawa wjazdu — to odrębna procedura merytoryczna.
- Jeśli rząd odmówi wydania wizy mimo wcześniejszej obietnicy przyjęcia w ramach programów o charakterze wiążącym, osoby te mogą w dalszym toku odwołań mieć podstawy do sukcesu przed sądami administracyjnymi (szczególnie w sprawach związanych z BAP).
- W przypadku programów o „wewnętrznym” charakterze politycznym (Ortskräfte, Menschenrechtsliste, Übergangsliste) prawna ścieżka uzyskania wizy jest trudniejsza do wymuszenia, gdyż obietnice te niekoniecznie są traktowane przez sądy jako wiążące.
Znaczenie orzeczenia dla debaty publicznej
Decyzja Federalnego Trybunału Konstytucyjnego podkreśla napięcie między polityką migracyjną a obowiązkiem ochrony osób zagrożonych. Orzeczenie wzmacnia argument o potrzebie przejrzystości i szybkości działań administracyjnych wobec osób, które otrzymały od państwa obietnicę przyjęcia. Równocześnie pokazuje, że ostateczne rozstrzygnięcia mają wymiar zarówno polityczny, jak i prawny — zależny od charakteru poszczególnych programów.
źródło: tagesschau.de
