Kwestie związane z niemiecką emeryturą są na ogół dość skomplikowane. Wynika to między innymi z tego, że niemiecki system emerytalny przechodził przez lata wiele reform. W poniższym artykule przedstawione zostaną informacje na temat emerytur, np. jak system jest regulowany pomiędzy Polską a Niemcami.
Prawo do niemieckiej emerytury dla Polaków w Niemczech
Prawo do emerytury dla Polaków mieszkających w Niemczech regulowane jest w ramach następujących umów:
- Polsko-niemieckie porozumienie w sprawie ubezpieczenia społecznego z 09.10.1975 (w skrócie porozumienie emerytalne z 1975 r.). Zgodnie z tym porozumieniem, emerytura wypłacana jest na podstawie wszystkich składek płaconych w Niemczech i w Polsce, ale tylko przez jedno państwo – to, w którym emeryt mieszka.
- Prawo emerytalne Unii Europejskiej (UE). W Unii Europejskiej obecnie obowiązuje zasada tzw. koordynacji emerytur. Oznacza to, że do emerytury wliczają się okresy prac ze wszystkich państw Unii, w których się pracowało, niezależnie od tego, gdzie będzie się pobierać emeryturę. W Unii Europejskiej składki emerytalne są odprowadzane w kraju, w którym się pracuje, zaś emerytura jest wypłacana w miejscu zamieszkania w momencie uzyskania prawa do świadczenia emerytalnego.
Co to oznacza dla Polaków, którzy starają się w Niemczech o emeryturę?
O tym, która regulacja będzie dotyczyła w poszczególnym przypadku, decyduje data przeprowadzki do Niemiec:
- Przeprowadzka do Niemiec miała miejsce przed 31.12.1990 roku – w tym przypadku będzie dotyczyło porozumienie emerytalne z 1975 roku.
- Przeprowadzka do Niemiec po 01.01.1991 roku – będzie dotyczyło prawo emerytalne Unii Europejskiej.
Niemiecka emerytura dla osób, które osiedliły się w Niemczech przed 31.12.1990
Osoby, które przeprowadziły się do Niemiec przed 31.12.1990 i do dziś tam mieszkają (nieprzerwanie), podlegają porozumieniu emerytalnemu z 1975 roku.
Zgodnie z tym porozumieniem, emerytura jest wypłacana na podstawie całego naszego stażu pracy, czyli wszystkich składek, które były płacone zarówno w Niemczech, jak i w Polsce. Jeśli więc pracowało się i w Polsce, i w Niemczech, do emerytury zostaną wzięte pod uwagę lata pracy z obydwu tych państw. Emeryturę wypłaca tylko jedno państwo — to, w którym mieszka emeryt.
Wyjątki
Porozumienie z 1975 r. obejmuje tylko okresy składkowe „zaliczone“ w polskim systemie pracowniczym. Jeśli pracowało się w Polsce też jako rolnik, żołnierz zawodowy lub miało własną działalność gospodarczą, można zgodnie z prawem unijnym rościć sobie prawa do emerytury z polskiego systemu specjalnego. W takiej sytuacji, niemiecki ubezpieczyciel płaci emeryturę zgodnie z porozumieniem emerytalnym z 1975 r. Natomiast polski ubezpieczyciel „od zadań specjalnych” wypłaca emeryturę do Niemiec za ten czas, w którym płacone były składki, ale czas pracy nie został zarejestrowany w standardowym systemie pracowniczym. Przesiedleńcy mogą mieć taki specjalny czas pracy wyliczony i uznany na podstawie ustawy o emeryturze zagranicznej. Wtedy przy wypłacie polskiej emerytury następuje wliczenie tej kwoty do emerytury niemieckiej. W przypadku dodatkowych pytań związanych z tą tematyką, najlepiej zwrócić się do niemieckiego ubezpieczyciela emerytalnego.
Emerytura dla osób, które osiedliły się w Niemczech po 01.01.1991
Osoby, które przyjechały do Niemiec po 01.01.1991 r. objęte są prawem Unii Europejskiej. Oznacza to, że polski ubezpieczyciel wypłaca emeryturę polską do Niemiec (łącznie ze wszystkimi dodatkami, które przysługują zgodnie z polskim prawem). Niemiecki ubezpieczyciel wypłaci emeryturę, a prawo Unii Europejskiej jest tak skonstruowane, że na pewno nie będzie się poszkodowanym, jeśli chodzi o wyliczenie emerytury.
Jeśli zostało się w Niemczech uznanym jako wysiedleniec lub emigrant, wtedy polska emerytura zostanie obliczona zgodnie z ustawą o emeryturze zagranicznej (niem. Fremdrentengesetz, w skrócie FRG). Oznacza to, że emerytura przysługująca za czas przepracowany w Polsce, zostaje wyliczona tak, jakby została wypracowana w Niemczech. Aby uniknąć podwójnego naliczenia (z polskiego i z niemieckiego ubezpieczenia emerytalnego), polska emerytura zostanie wypłacona (cała lub przynajmniej częściowo) w ramach zagranicznej emerytury. Nie wliczają się w to jednak specjalne dodatki: dodatek opiekuńczy czy dodatek za prace przymusowe po II wojnie światowej. Te dodatki zostaną wypłacone w ramach polskiej emerytury.
Jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać niemiecką emeryturę?
Podsumowując, aby mieć prawo do niemieckiej emerytury muszą zostać następujące warunki:
- Zgodnie z prawem unijnym, składki na ubezpieczenie emerytalne powinny być opłacane w kraju aktualnego zatrudnienia, w tym wypadku w Niemczech.
- Aby otrzymać niemiecką emeryturę należy być w obowiązku pracy przez okres minimum 12 miesięcy oraz spełnić warunek minimalnego 5 letniego czasu oczekiwania („Wartezeit”).
- W sytuacji kiedy pracownik przepracował mniej niż 12 miesięcy w danym kraju lub nie spełnił warunków niezbędnych do otrzymania emerytury w tym państwie, okres składkowy zostanie doliczony do emerytury w kraju zamieszkania.
- W przypadku wdów i wdowców, emerytura przysługuje im, tylko w sytuacji jeśli zmarły/zmarła, w dniu śmierci spełniał wszystkie warunki potrzebne do uzyskania świadczenia.
„Wartezeit” to czas w którym opłacane były minimalne składki na ubezpieczenie emerytalne. Okres ten obejmuje również między innymi czas, w którym pracownik otrzymywał zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek chorobowy oraz czas poświęcony na wychowywanie dziecka (10 lat na każde dziecko dla obydwojga rodziców).
Ile wynosi wiek emerytalny w Niemczech?
Obecnie wiek emerytalny w Niemczech uzależniony jest od roku urodzenia. Aktualnie (2024) wynosi on 65 lat i 11 miesięcy.
| Rok urodzenia | Wiek emerytalny |
| przed 1947 rokiem | 65 lat |
| 1947-1958 | 65 i 1 m-c |
| 1958 | 66 lat |
| 1959-1963 | 66 i 2 m-ce |
| po 1964 | 67 lat |
Do 2031 roku wiek emerytalny będzie stopniowo podwyższany o jeden miesiąc, a od roku 2031 wiek emerytalny w Niemczech zostanie ujednolicony i będzie wynosił 67 lat, zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn.
Jest od tego jeden wyjątek: jeśli urodziło się przed 1947 rokiem, pracowało 45 lat i spełnia się wszystkie warunki, aby otrzymać niemiecką emeryturę, można przejść na nią w wieku 65 lat.
Ile wynosi emerytura w Niemczech?
Średnia emerytura dla mężczyzny w Zachodnich Niemczech w 2024 wynosi 1179 euro i 1249 euro we Wschodnich Niemczech. Średnia emerytura dla kobiety w Zachodnich Niemczech wynosi 741 euro i 1065 w Niemczech Wschodnich.
Wysokość niemieckiej emerytury zależy od kilku czynników:
- Wysokości zarobków,
- Wysokości składek odprowadzonych na ubezpieczenie,
Stażu pracy. - Współczynnika momentu przejścia na emeryturę. Jeśli przechodzi się emeryturę w regularnym wieku emerytalnym, współczynnik ten wynosi 1,0. Za każdy miesiąc przedterminowego przejścia na emeryturę współczynnik ten jest zmniejszany o 0,3%. Przy ustalaniu wysokości emerytury wszystkie zgromadzone punkty (Entgeltpunkte) mnożone są przez współczynnik wartości emerytury (Rentenwert) i współczynnik momentu przejścia na emeryturę.
- Zebranych punktów emerytalnych, niem. „Entgeltpunkte”. Każdemu w Niemczech są przyznawane punkty emerytalne w zależności od wysokości rocznych zarobków, są to właśnie tzw. „Entgeltpunkte”. Jeden punkt odpowiada średniemu rocznemu wynagrodzeniu w Niemczech, które wynosi w 2024 roku 45 358 euro. Oznacza to, że jeśli w 2024 roku zarobi się kwotę 45 358, otrzymuje się 1 punkt emerytalny.
- Współczynnika wartości emerytury, niem. „Rentenwert”. Rentenwert to wartość punktu zarobków w niemieckim ustawowym ubezpieczeniu emerytalnym, wyrażona w euro. Wartość ta zmienia się co roku. W 2024 roku wynosi 39,32 euro.
Przykładowe wyliczenie emerytury w Niemczech
Można założyć, że osoba przechodząca na emeryturę ma 67 lat, pracowała przez 40 lat i zarabiała zawsze średnią krajową. Przez 40 lat pracy zgromadziła 40 punktów (1 średnia krajowa = 1 punkt). Wysokość jej emerytury w Niemczech (w uproszczeniu) wyniesie: 40×31,89 = 1275,6 euro.
Kalkulator emerytalny niemieckiej emerytury
Przy szacunkowym wyliczaniu wysokości niemieckiej emerytury można skorzystać z naszego kalkulatora: kalkulator niemieckiej emerytury.
Co z dodatkami emerytalnymi z Polski?
W polskim prawie istnieją różne dodatki, które niezależnie od czasu trwania ubezpieczenia, doliczane są miesięcznie do świadczenia emerytalnego. Chodzi tutaj o:
- dodatek opiekuńczy,
- dodatek dla sierot,
- dodatek kombatancki,
- dodatek za potajemne nauczanie podczas okupacji,
- dodatek za prace przymusowe (np. w górnictwie).
Dodatkowo kolejarzom i górnikom przysługuje w pewnych dłuższych odstępach czasowych świadczenie pieniężne za deputaty.
Uwaga, ważne! Wyżej wymienione dodatki przysługują tylko osobom, które otrzymują emeryturę bezpośrednio od polskiego ubezpieczyciela. Polski ubezpieczyciel decyduje zgodnie z prawem polskim i prawem Unii Europejskiej, czy do emerytury wypłacanej w Niemczech można doliczyć jeszcze taki dodatek emerytalny. Osoby, które zgodnie z porozumieniem emerytalnym z 1975 r. otrzymują całą emeryturę od niemieckiego ubezpieczyciela, nie mają prawa do wypłaty dodatków emerytalnych do Niemiec przez polskiego ubezpieczyciela.
Czy trzeba składać wniosek o emeryturę czy jest ona przyznawana automatycznie?
Emerytura w Niemczech nie jest przyznawana automatycznie. Aby ją otrzymać, trzeba złożyć wniosek. Przy jego składaniu potrzebny będzie niemiecki numer ubezpieczenia socjalnego, czyli SV-Nummer („Sozialversicherungsnummer”). Jest on często nazywany odpowiednikiem polskiego numeru PESEL. Numer ten otrzymuje się automatycznie, podczas rozpoczęcia pierwszej legalnej pracy w Niemczech. Dla tego numeru prowadzona jest dokumentacja emerytalna, która będzie niezbędna przy przyznawaniu prawa do emerytury.
Poza tym warto zbierać i trzymać wszystkie potwierdzenia wypłat wynagrodzenia w Niemczech (czyli tzw. „Lohnabrechnung”), świadectwa pracy, potwierdzenia zgłoszenia do ubezpieczenia i wszystkie inne dokumenty dotyczące pracy i składek, które otrzymuje się od pracodawcy i niemieckich urzędów. Mogą się okazać bardzo pomocne w momencie składania wniosku o emeryturę.
Warto dodać, że wniosek o przyznanie niemieckiej emerytury warto złożyć przynajmniej na trzy miesiące przed przejściem na planowaną emeryturę. Może się również okazać, że dana sytuacja nie jest klarowna, w związku z tym będzie trzeba załatwić jeszcze kilka spraw. Wówczas można złożyć wniosek nawet pół roku wcześniej.
Jak wnioskować o niemiecką emeryturę?
Jeśli wnioskuje się o uznanie polskiego okresu składkowego, np. w ramach wnioskowania o emeryturę, wtedy polski ubezpieczyciel, czyli ZUS potwierdza ten okres składkowy w odpowiedzi na zapytanie niemieckiego ubezpieczyciela. Konkretny ubezpieczyciel w Niemczech też może to ustalić we własnym zakresie. Aby móc udokumentować okres składkowy z Polski, powinno się wziąć ze sobą do niemieckiego ubezpieczyciela następujące dokumenty:
- Legitymacja ubezpieczeniowa lub legitymacja tymczasowa.
- Zaświadczenia pracy wystawione przez państwowego pracodawcę, np. zaświadczenie o zatrudnieniu i o rozwiązaniu umowy, jeśli zarówno początek jak i koniec pracy będzie uznany w kontekście okresu składkowego.
- Zaświadczenia z ZUS-u na temat okresu składkowego w przypadku pracowników polskich prywatnych firm. Jeśli nie posiada się wyżej wymienionych oryginałów, można przygotować następujące dokumenty:
– umowy o pracę,
– zaświadczenia na temat urlopów czy wyróżnień, o ile jest tam podany rodzaj zatrudnienia,
– zaświadczenia ze związków zawodowych,
– wpisy w jakichkolwiek dokumentach na temat formy zatrudnienia,
– zaświadczenia o zatrudnieniu i rozwiązaniu umowy oraz legitymacje służbowe.
Koniecznie trzeba zwrócić uwagę, że wszystkie te dokumenty należy dostarczyć w oryginałach. Jeśli przygotowało się tłumaczenia poszczególnych pism, można je spokojnie dołączyć do pozostałych materiałów.
Oprócz tego niezbędne będą następujące dokumenty:
- Numer ubezpieczenia emerytalnego (niem. Rentenversicherungsnummer),
- kopia dokumentu tożsamości (dowodu osobistego, paszportu, czy też aktu urodzenia),
- informacje o ubezpieczeniu zdrowotnym i ubezpieczeniu pielęgnacyjnym,
- numer identyfikacji podatkowej (niem. Steueridentifikationsnummer),
- dane konta bankowego: tj. IBAN – międzynarodowy numer konta bankowego oraz BIC – międzynarodowy kod identyfikujący bank,
- akty urodzenia dzieci – dotyczy to zarówno mężczyzn jak i kobiet,
- dokumenty potwierdzające posiadane wykształcenie.
Dokumenty można dostarczyć na kilka sposobów:
- Online: można złożyć wniosek o emeryturę za pośrednictwem strony internetowej DRV. Niektóre formularze należy jednak wysłać pocztą.
- Pocztą: odpowiednie formularze można pobrać tutaj. Można je również uzyskać w punktach doradczo-informacyjnych znajdujących się w okolicy.
- Osobiście: oprócz tego można udać się do doradcy DRV i wypełnić wniosek o emeryturę razem z pracownikami Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalno-Rentowego. Aby to zrobić, należy wcześniej umówić się na spotkanie. Dane kontaktowe DRV znajdziecie tutaj.
Gdzie szukać pomocy w przypadku wątpliwości?
Jeśli macie pytania dotyczące swojej emerytury, nie wahajcie się zwrócić w tej sprawie do Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalno-Rentowego. Dane kontaktowe znajdziecie tutaj. Możecie również uzyskać informacje w punktach doradczo-informacyjnych znajdujących się w okolicy. Dane kontaktowe znajdziecie tutaj.
Czy można wycofać wniosek o emeryturę w Niemczech?
Tak, jest to możliwe – ale tylko pod warunkiem, że decyzja emerytalna, którą otrzyma się po złożeniu wniosku o emeryturę, nie jest jeszcze wiążąca. Decyzja o przyznaniu emerytury staje się wiążąca dopiero po miesiącu od jej otrzymania.
Oznacza to, że nadal można wycofać wniosek o emeryturę w tym okresie, jeśli uzna się, że jednak lepiej przejść na emeryturę nieco później. W przypadku chęci przejścia na nią po pewnym czasie, trzeba złożyć wniosek ponownie.
Czy w Niemczech trzeba złożyć wypowiedzenie umowy o pracę, gdy zamierza się przejść na emeryturę?
Niezależnie od tego, co przewiduje umowa o pracę, istnieją przypadki, w których tak czy inaczej należy poinformować pracodawcę i złożyć wypowiedzenie. Opcja, którą rozważa wiele osób: wcześniejsza emerytura. Jeśli chcecie przejść na emeryturę przed osiągnięciem zwykłego wieku emerytalnego, musicie sami podjąć działania i złożyć wypowiedzenie. Umowa o pracę może bowiem uwzględniać jedynie wariant związany z osiągnięciem zwykłego wieku emerytalnego i nie będą w niej brane pod uwagę żadne inne scenariusze, takie jak np. wcześniejsza emerytura.
Także jeśli nie jesteście już w stanie pracować ze względów zdrowotnych i wkrótce zaczniecie pobierać rentę z tytułu niezdolności do pracy, może być konieczne złożenie wypowiedzenia. Jednakże również w tym przypadku zależy to od dokładnych okoliczności. Jeśli jest to renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy, wówczas stosunek pracy będzie kontynuowany. Umowa musi jedynie zostać dostosowana do zmniejszonej liczby godzin pracy.
W jaki sposób można skrócić okres oczekiwania na przyznanie w Niemczech emerytury?
Aby otrzymać w Niemczech emeryturę bez potrąceń, wymagane jest wykazanie odpowiedniej liczby lat składkowych. Ten tzw. okres oczekiwania wynosi od 35 do 45 lat, w zależności od roku urodzenia, co zostało przedstawione wcześniej. Nie bez znaczenia jest także wykonywany zawód i to, jak ciężka jest praca lub czy istnieją jakieś ograniczenia zdrowotne. Pod uwagę nie jest jednak brana wyłącznie praca zarobkowa!
Okresy nauki szkolnej lub kształcenia zawodowego są uznawane za tzw. okresy naliczenia (niem. Anrechnungszeiten), pod warunkiem, że nie trwają dłużej, niż przewiduje ustawa. To samo dotyczy również okresu studiów – informuje Deutsche Rentenversicherung, czyli Niemieckie Ubezpieczenie Emerytalno-Rentowe. Ponadto uwzględnia się również okresy wychowywania dzieci aż do ukończenia przez nie dziesiątego roku życia. Często to kobiety biorą na siebie te obowiązki, ale – jak pisze Der Spiegel – zmiany społeczne prowadzą do tego, że coraz więcej mężczyzn w Niemczech przejmuje obowiązki z tym związane.
Oprócz wychowywania dzieci, pod pewnymi warunkami uznawana jest również opieka nad krewnymi. Jeśli sprawuje się opiekę nad rodzicami lub innymi członkami rodziny po wypadku lub ze względu na podeszły wiek krewnych, warto dowiedzieć się, czy istnieje możliwość zaliczenia tego czasu na poczet okresu oczekiwania stanowiącego warunek przyznania emerytury.
Okresy bezrobocia, w trakcie których pobierany jest zasiłek dla bezrobotnych Arbeitslosengeld I lub II, pod pewnymi warunkami są uwzględniane przy obliczaniu lat składkowych potrzebnych do przejścia na emeryturę. Dlatego też Niemieckie Ubezpieczenie Emerytalno-Rentowe zaleca zarejestrowanie się jako bezrobotny, nawet jeśli nie jest się uprawnionym do zasiłku, aby czas bezrobocia mógł zostać zaliczony na poczet wymaganego okresu oczekiwania.
Od 2013 r. okresy wykonywania pracy najemnej w niewielkim wymiarze czasu pracy również są wliczane do okresu oczekiwania, pod warunkiem, że miesięczne wynagrodzenie przekracza określone limity – informuje portal Haufe. Trzeba jednak pamiętać o tym, że ograniczenie się do pracy dorywczej przekłada się na wysokość emerytury, gdyż nie tylko liczba wpłaconych składek, ale także średni roczny dochód ma znaczenie dla wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego. Praca w niepełnym wymiarze godzin pociąga za sobą konsekwencje finansowe w postaci niższej emerytury.
W skrócie: na okres oczekiwania na przyznanie emerytury w Niemczech mają wpływ:
- okres kształcenia zawodowego (niem. Ausbildung),
- okres wychowywania dzieci,
- okres obowiązkowej służby wojskowej lub cywilnej,
- działalność zawodowa w niewielkim wymiarze czasu pracy (niem. geringfügige Beschäftigung),
- wychowywanie dziecka do momentu ukończenia przez nie 10. roku życia,
- Freiwilliges Soziales Jahr, czyli dobrowolny rok socjalny,
- okresy samozatrudnienia z obowiązkowymi składkami,
- okresy, w których ubezpieczony nieodpłatnie sprawował opiekę nad bliskimi,
- okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku chorobowego lub dodatku przejściowego,
- okresy pobierania świadczenia z tytułu skróconego czasu pracy lub niewypłacalności przedsiębiorstwa.
Osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności mogą w Niemczech wcześniej przejść na emeryturę
Posiadając legitymację osoby niepełnosprawnej (Schwerbehindertenausweis), można otrzymać w Niemczech różne świadczenia i środki wyrównujące niekorzystne położenie. Oprócz ulg podatkowych i urlopów okolicznościowych, osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności mogą po 35 latach ubezpieczenia przejść na emeryturę dwa lata wcześniej – bez potrąceń. Ci, którzy zaakceptują niższe świadczenia, mogą przejść na emeryturę jeszcze wcześniej. Dla urodzonych w 1964 roku oznacza to możliwość przejścia na emeryturę w wieku 65 lat bez potrąceń, a w wieku 62 lat, jeśli zaakceptują świadczenia niższe o 10,8 proc. W poniższej tabeli jest to szczegółowo rozpisane dla poszczególnych roczników:
| Rok urodzenia | Wiek emerytalny dla posiadających legitymację osoby niepełnosprawnej |
|---|
| 1952 | 63 |
| 1953 | 63 |
| 1954 | 63 |
| 1955 | 63 |
| 1956 | 63 |
| 1957 | 63 |
| 1958 | 64 |
| 1959 | 64 |
| 1960 | 64 |
| 1961 | 64 |
| 1962 | 64 |
| 1963 | 64 |
| 1964 | 65 |
Co z emeryturą w Niemczech, jeśli nigdy się nie pracowało?
Pracownicy, uczniowie zawodu i rzemieślnicy to tylko niewielka część grup zawodowych i ogólnie rzecz biorąc osób, które podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu w Niemczech. Osoby pracujące na własny rachunek, wykonujące wolne zawody oraz bezrobotni nie muszą płacić obowiązkowych składek. Jednak często warto wpłacać je na zasadzie dobrowolności, aby później otrzymać wyższą emeryturę. A co w przypadku, gdy ktoś nigdy nie pracował i nie odprowadzał także dobrowolnych składek do kasy emerytalno-rentowej? Ma to istotny wpływ na uprawnienia do ustawowej emerytury.
Prawo do emerytury istnieje tylko wtedy, gdy spełniony jest warunek posiadania co najmniej pięcioletniego stażu ubezpieczeniowego. Jest to wymóg konieczny do uzyskania świadczenia przyznawanego po osiągnięciu ustawowego wieku, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty z tytułu śmierci (np. renty wdowiej).
Ile wynosi emerytura, jeśli nie odprowadzano żadnych składek do kasy emerytalno-rentowej w Niemczech?
Osoby, które nie mają prawa do emerytury, mogą ubiegać się o tzw. „podstawowe zabezpieczenie” (niem. Grundsicherung). Pomoc społeczna finansowana jest z podatków i wspiera tych, którzy nigdy nie opłacali składek na ubezpieczenie emerytalne. Prawo do podstawowego zabezpieczenia mają osoby potrzebujące, które nie otrzymują zwykłej emerytury i nie mogą pokryć kosztów utrzymania ze swoich dochodów. O podstawowe zabezpieczenie można ubiegać się również w przypadku całkowitej niezdolności do pracy. Wysokość podstawowego zabezpieczenia zależy od dochodów i majątku – pod uwagę brany jest również majątek współmałżonka. Osoby dorosłe stanu wolnego otrzymują co najmniej 449 euro, małżeństwa – łącznie 809 euro.
Co jest zaliczane do dochodu przy ubieganiu się o podstawowe zabezpieczenie w Niemczech?
W przypadku ubiegania się o podstawowe zabezpieczenie, zaliczane są:
- dochód z działalności zarobkowej,
- emerytury i renty,
- alimenty,
- zasiłek rodzicielski (Elterngeld) powyżej 300 euro,
- dochody z wynajmu i dzierżawy,
- zasiłek na dziecko (Kindergeld),
- zasiłek chorobowy (Krankengeld),
- odsetki.
Jako dochód nie będą zaliczane:
- 30 proc. dochodów z pracy na własny rachunek/pracy najemnej, maksymalnie 50 proc. niezbędnego minimum egzystencjalnego (Regelbedarfsstufe 1),
- emerytura podstawowa (Grundrente) zgodnie z ustawą Bundesversorgungsgesetz (BVG),
- roszczenia z tytułu zobowiązań alimentacyjnych wobec rodziców lub dzieci,
- zasiłek rodzicielski (Elterngeld) do kwoty 300 euro,
- do 250 euro z niektórych działalności zwolnionych z podatku,
- zasiłek opiekuńczy (Pflegegeld),
- świadczenia z dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego na zasadzie dobrowolności.
Do dochodu zalicza się m.in. wpływy z działalności zarobkowej, emerytury, zasiłek rodzicielski (Elterngeld) powyżej 300 euro, dochody z wynajmu i zasiłek na dziecko (Kindergeld). Do majątku natomiast zalicza się gotówkę, papiery wartościowe, oszczędności, majątek domowy, a nawet samochód. Każdy, kto chce otrzymywać podstawowe zabezpieczenie, musi przedłożyć wniosek o jego przyznanie. Wniosek należy złożyć w urzędzie ds. opieki społecznej (Sozialamt) lub Niemieckim Ubezpieczeniu Emerytalno-Rentowym (Deutsche Rentenversicherung). Podstawowe zabezpieczenie jest wypłacane przez 12 miesięcy, po czym konieczne jest złożenie nowego wniosku. W razie wątpliwości należy zwrócić się do Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalno-Rentowego – tam można dowiedzieć się, czy otrzyma się świadczenie emerytalne, czy też powinno się złożyć wniosek o podstawowe zabezpieczenie.
„Mütterrente“, czyli niemiecka emerytura dla matek
Opieka nad dziećmi jest bardzo czasochłonna, pochłania nerwy i pieniądze. Rodzic, zostający w domu z dzieckiem i rezygnujący tym samym z pracy, musi liczyć się z tym, że będzie miał niższą emeryturę. „Mütterrente” ma to w pewnym sensie wyrównać.
Samo pojęcie „Mütterrente” to polityczny slogan z wyborów do Bundestagu w roku 2013. Wtedy planowano doliczenie do emerytury czasu przeznaczonego na wychowanie dziecka, urodzonego przed rokiem 1992. Doliczany był w tej sytuacji jeden rok, a dla dzieci urodzonych po 1992 roku – już trzy lata. Od lipca 2014 doliczane są dwa lata w przypadku dzieci urodzonych przed rokiem 1992 – jest to określane jako „Mütterrente”. Planowane jest kolejne rozszerzenie tego świadczenia. Jednak nie jest jeszcze dokładnie określone, kto na tym najbardziej skorzysta. Poniżej przedstawiamy odpowiedzi na najważniejsze pytania.
Kto ma prawo do świadczenia „Mütterrente”?
Osoby objęte w Niemczech ustawowym ubezpieczeniem emerytalnym mają prawo do doliczenia czasu przeznaczonego na wychowywanie dziecka. Dotyczy to także takich zawodów jak lekarze i architekci. Urzędnikom z kolei takie prawo nie przysługuje.
Nawet matka, która nigdy nie płaciła składek na państwową emeryturę, bo np. zawsze prowadziła własną działalność, może skorzystać z tej możliwości i doliczony zostanie jej czas, która spędziła na wychowywaniu dziecka. Jeden rok tak spędzony odpowiada okresowi jednego roku ubezpieczeniowego. Jeśli matka osiągnie przynajmniej pięć punktów emerytalnych, to na starość otrzyma emeryturę dla matek, czyli „Mütterrente”. Ten okres pięciu lat można osiągnąć również dokonując dobrowolnych wpłat na ustawowe ubezpieczenie emerytalne.
Czy ojcowie też mogą wnioskować o doliczenie im czasu na wychowywanie dziecka do emerytury?
98% wszystkich osób, które w Niemczech wnioskują o to świadczenie, to kobiety. Wniosek o doliczenie czasu poświęconego opiece nad dzieckiem, który wysyła ubezpieczyciel emerytalny, w pierwszej kolejności przyporządkowywany jest matce. Jeśli dzieci są wychowywane wspólnie, a czas opieki nad dzieckiem powinien zostać doliczony ojcu, wtedy obydwoje rodzice muszą wspólnie złożyć wyjaśnienie w tej sprawie u swojego ubezpieczyciela emerytalnego.
Wyjaśnienie to dotyczy zawsze tylko przyszłości lub działa maksymalnie dwa miesiące wstecz. W takim wypadku, rodzice powinni jak najszybciej skontaktować się ze swoim ubezpieczycielem emerytalnym. Bez wspomnianego wspólnego wyjaśnienia, ojciec będzie musiał udowodnić, że to on w większości zajmował się wychowywaniem dzieci.
Jaki okres można doliczyć w ramach „Mütterrente”?
Dla wszystkich dzieci urodzonych przed rokiem 1992, można sobie doliczyć 2 lata jako okres poświęcony wychowaniu dzieci. W umowie koalicyjnej aktualnego rządu ustalona została emerytura dla matek „Mütterrente II”. Zgodnie z tymi regulacjami, ubezpieczeni mający dzieci urodzone przez 1992 rokiem, mogą przekształcić dwa punkty w trzy – jednak dotyczy to tylko rodziców trójki dzieci lub więcej.
Ile pieniędzy oznacza doliczony jeden punkt emerytalny w przypadku „Mütterrente”?
Jeden punkt do emerytury oznacza w zasadzie jeden rok przeciętnych zarobków. Przy ubezpieczeniu emerytalnym liczone jest to tak, jakby człowiek w ciągu roku otrzymywał średnią swojego wynagrodzenia i płacił przez ten czas składki. Odpowiednio zmienia się to co roku.
Do niedawna jeden punkt wynagrodzenia wynosił na zachodzie 31,03 euro, a na wschodzie 29,69 euro. Aktualnie od lipca 2018 jest to odpowiednio 1 euro więcej. Punkty za czas doliczony w związku z wychowaniem dzieci, otrzymuje się niezależnie od wynagrodzenia.
W przypadku kobiet, które po urodzeniu dziecka zarabiają więcej niż dwukrotność średniego wynagrodzenia, punkty są obcinane. Istnieje pewien próg graniczny. Żaden pracownik nie może uzbierać w ciągu roku więcej niż 2,06 punktu. Wszystko ponad to nie jest wliczane, nie otrzyma się za to emerytury.
Jak otrzymać „Mütterrente“?
Po ukończeniu 43 lat, automatycznie otrzymuje się pismo od ubezpieczyciela emerytalnego. Zawarte będzie w nim tak zwane zestawienie ubezpieczenia. Należy wtedy sprawdzić, czy wszystkie okresy, istotne z punktu widzenia emerytury, zostały prawidłowo ujęte w tym rozliczeniu, czy ewentualnie są tam jakieś luki. Do pisma dołączony będzie wniosek, przy pomocy którego można się ubiegać o doliczenie czasu spędzonego na wychowaniu dziecka do emerytury.
Ten należy wypełnić możliwie szybko i niezwłocznie wysłać do ubezpieczyciela. Doliczone mogą zostać jednak tylko te okresy, które zostały już zakończone. Każdy, kto jeszcze nigdy nie składał wniosku o doliczenie okresów związanych z opieką nad dzieckiem, musi to zrobić najpóźniej w ramach procedury ubiegania się o emeryturę.
Versorgungsausgleich, czyli wyrównanie roszczeń rentowych – co dzieje się z emeryturą po rozwodzie?
Przepisy dotyczące wyrównania roszczeń rentowych mają na celu sprawiedliwy podział praw do zaopatrzenia emerytalno-rentowego nabytych w trakcie małżeństwa lub związku partnerskiego. Wynika to z faktu, że są one uznawane za wspólny dorobek i dlatego przysługują obojgu partnerom w równych częściach.
Zwykle jest tak, że uprawnienia emerytalne jednego z partnerów są niższe. Z reguły dotyczy to kobiet, gdyż to one często biorą dłuższe urlopy wychowawcze lub przechodzą na niepełny etat ze względu na dzieci. Ale również dłuższe okresy bezrobocia lub praca w branżach, w których płace mocno różnią się od siebie, mogą być przyczyną znacznych różnic w wysokości uprawnień emerytalnych. Podstawą prawną dla wyrównania roszczeń rentowych jest niemiecka ustawa o podziale praw emerytalnych w przypadku rozwodu (niem. Versorgungsausgleichsgesetz, VersAusglG).
Jak obliczyć wysokość wyrównania roszczeń rentowych w Niemczech?
Kalkulacja jest prosta: obojgu partnerom przysługuje połowa każdego uprawnienia emerytalnego, które zostało nabyte w trakcie trwania małżeństwa lub zarejestrowanego związku partnerskiego.
Przykład: można założyć, że na mocy ustawy przysługuje świadczenie emerytalne w wysokości 200 euro miesięcznie w momencie zawarcia małżeństwa i 700 euro miesięcznie w momencie rozwodu. Oznacza to, że w trakcie trwania małżeństwa uzyskało się dodatkowe 500 euro, a zatem partner otrzyma z tego 250 euro. I odwrotnie, to samo dotyczy uprawnień emerytalnych partnera.
Warto pamiętać, że okres małżeństwa rozpoczyna się z początkiem miesiąca, w którym zawarty został związek małżeński i trwa do końca miesiąca poprzedzającego datę doręczenia pozwu rozwodowego. Oznacza to, że uprawnienia emerytalne nabyte w okresie separacji są również brane pod uwagę przy obliczaniu wyrównania roszczeń rentowych. Wyjątkiem może być sytuacja, w której okres separacji trwa bardzo długo.
Co jest uwzględniane przy wyrównaniu roszczeń rentowych w Niemczech?
Dokonywane w Niemczech w ramach procesu rozwodowego wyrównanie istniejącej w stosunkach między rozwodnikami różnicy w wysokości nabytych w trakcie małżeństwa praw do zaopatrzenia emerytalno-rentowego uwzględnia m.in.:
- ustawowe ubezpieczenie emerytalne,
- pracownicze programy emerytalne,
- prywatne ubezpieczenie emerytalne,
- emerytury urzędników służby cywilnej,
- branżowe systemy emerytalne, np. emerytury lekarzy, farmaceutów, architektów lub prawników,
- dodatkowe emerytury dla sektora publicznego,
- Riester-Rente,
- Rürup-Rente,
- rentę z tytułu niezdolności do pracy.
W przypadku prywatnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych obowiązuje następująca zasada: są one brane pod uwagę przy wyrównywaniu roszczeń rentowych tylko wtedy, gdy prowadzą do comiesięcznych wypłat lub gdy już nieodwołalnie zdecydowało się na taki model płatności. Jeśli zamiast tego wybrało się wypłatę jednorazową, umowa ubezpieczeniowa nie jest objęta wyrównaniem roszczeń rentowych, lecz uwzględniana jest w procesie tzw. wyrównania dorobków (niem. Zugewinnausgleich).
Wyrównaniu nie podlegają:
- kapitałowe ubezpieczenie na życie (niem. Kapitallebensversicherung),
- terminowe ubezpieczenie na życie (niem. Risikolebensversicherung),
- renta dla ofiar (niem. Opferrente),
- świadczenia z branżowego zakładu ubezpieczeń (niem. Berufsgenossenschaft),
- prywatna renta wypadkowa.
Kiedy nie dochodzi do wyrównania roszczeń rentowych?
Wyrównanie roszczeń rentowych nie ma miejsca, jeśli małżeństwo lub zarejestrowany związek partnerski trwał krócej niż trzy lata, chyba że jeden z partnerów wyraźnie sobie tego zażyczy (§3 ust. 3 VersAusglG). W tym przypadku konieczne jest złożenie wniosku. Może to być opłacalne, jeśli były partner zarobił dużo pieniędzy w czasie trwania małżeństwa.
Do wyrównania roszczeń rentowych nie dochodzi także wtedy, gdy jeden partnerów doświadczył przemocy, np. gdy jeden z partnerów zranił drugiego lub groził mu. W tym przypadku wyrównanie roszczeń rentowych byłoby rażąco niesprawiedliwe, jak stwierdzono w § 27 VersAusglG.
Ponadto dla procesu wyrównywania roszczeń rentowych przewidziano próg de minimis. Jeśli kwota jest niższa od tego limitu, sąd rodzinny nie musi dokonywać wyrównania. W 2021 roku próg de minimis wynosi 3.998 euro w zachodnich krajach związkowych i 3.738 euro w landach wschodnich.
Czy można zrezygnować z wyrównania roszczeń rentowych?
Tak, można. W umowie małżeńskiej można wykluczyć wyrównanie roszczeń rentowych. Jest to możliwe nawet wtedy, gdy rozwód jest już w toku. Powinno się to jednak dobrze przemyśleć, ponieważ wyrównanie może mieć duże znaczenie dla zabezpieczenia emerytalnego.
Jeśli na przykład zawarło się związek małżeński w późnym wieku lub jeśli oboje partnerów dobrze zarabiało, może się okazać, że wyrównanie roszczeń rentowych nie jest konieczne. Aby wykluczenie było skuteczne, musi zostać poświadczone przez notariusza. Ponadto sąd rodzinny jeszcze raz dokładnie przyjrzy się temu, czy zrzeczenie się roszczeń nie byłoby niesprawiedliwe wobec jednego z partnerów.
Jeśli dojdzie do ugody sądowej, można nawet w trakcie rozprawy rozwodowej zrezygnować z wyrównania roszczeń rentowych. Warunkiem jest, aby oboje partnerów korzystało z usług adwokata.
O czym muszą pamiętać emeryci w Niemczech gdy dochodzi do wyrównania roszczeń rentowych?
Jeśli w momencie wydania orzeczenia przez sąd rodzinny w sprawie wyrównania roszczeń rentowych jest się już na emeryturze, to otrzymywane świadczenie ulega podwyższeniu lub obniżeniu od miesiąca, w którym orzeczenie sądu wejdzie w życie. Jeśli w momencie rozwodu otrzymywało się już emeryturę lub otrzymywał ją były partner/była partnerka, ustawowe ubezpieczenie emerytalne dokona wyrównania dopiero na koniec miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymało się zawiadomienie z sądu rodzinnego.
Zakład ubezpieczeń unika w ten sposób podwójnych płatności, ponieważ potrzebuje czasu na dokonanie stosownych zmian w wysokości wypłacanych świadczeń. Nie oznacza to jednak, że trzeba pogodzić się z utratą należnych pieniędzy. Można zgodnie z prawem zobowiązać partnera do zwrotu kwoty, o którą emerytura powinna już wzrosnąć.
Czy w Niemczech można dorobić do emerytury nie tracąc prawa do świadczeń?
Przy gwałtownie rosnących cenach żywności i energii, niekiedy sama emerytura nie wystarcza na pokrycie kosztów utrzymania. Dlatego też seniorzy mogą zwiększyć swoje świadczenia dzięki różnego rodzaju dodatkom. Mogą też być nadal aktywni na rynku pracy. Osoby, które otrzymują normalną emeryturę i jednocześnie kontynuują pracę zawodową, nie muszą obawiać się obniżenia świadczeń. W przypadku tych świadczeniobiorców nie obowiązują limity dorabiania do emerytury.
Ponadto, od początku 2023 roku w Niemczech pojawiły się pewne udogodnienia dla osób pobierających wcześniejszą emeryturę. W pewnych okolicznościach możliwe jest przejście na emeryturę już w wieku 63 lat. Aby tak się stało, trzeba być ubezpieczonym w niemieckiej kasie emerytalnej przez okres wynoszący co najmniej 35-45 lat. Wówczas, po ukończeniu 63. roku życia, można otrzymać emeryturę w pełnej wysokości. Również osoby, które nadal wykonują działalność zawodową, nie muszą martwić się o jakiekolwiek potrącenia.
Dorabiając do emerytury w Niemczech należy przestrzegać zapisów umownych
Aby móc kontynuować pracę i jednocześnie pobierać pełne świadczenia emerytalne, należy wziąć pod uwagę pewne zapisy umowne. Według Martina Stiera z portalu anwalt.de, zmniejsza się przede wszystkim obciążenie składkami na ustawowe ubezpieczenia społeczne – a ponadto nie trzeba już płacić składek na ubezpieczenie od bezrobocia. Od momentu rozpoczęcia pobierania emerytury, składkę na ustawowe ubezpieczenie emerytalne musi odprowadzać już tylko pracodawca. Dla pracownika wpłacane kwoty oznaczają wyższą emeryturę, gdyż do kasy emerytalnej trafiają składki za kolejne miesiące aktywności zawodowej emerytów.
Jeśli planuje się przejść na emeryturę w wieku 63 lat i nadal pracować, warto przyjrzeć się umowie o pracę. Często znajduje się tam zapis dotyczący przejścia na emeryturę. Jeśli pracownik otrzymuje emeryturę, wówczas z końcem miesiąca wygasa stosunek pracy. Martin Stier wskazuje na § 41 (2) SGB VI: według starych umów stosunek pracy często kończy się w momencie osiągnięcia przez pracownika 65. roku życia. Ponieważ aktualnie w Niemczech możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę, stosunek pracy wygasa po prostu w momencie osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego.
Gdy w konkretnej umowie o pracę znajduje się klauzula dotycząca przejścia na emeryturę, powinno się przedyskutować ją z pracodawcą jeszcze zanim to nastąpi. Często podpisywane są wtedy nowe umowy na czas określony. Jeśli tej klauzuli nie ma w umowie, stosunek pracy po prostu dalej trwa.
Ile wyniesie podatek od emerytury w wysokości 1.500 euro?
Zasadniczo w Niemczech każdy emeryt jest zobowiązany do zapłaty podatku. Jednak to, czy ostatecznie będziecie musieli go uiścić, zależy m.in. od wysokości otrzymywanych przez Was świadczeń. Oto jak to wygląda w przypadku emerytury w wysokości 1.500 euro brutto miesięcznie.
Aby obliczyć, ile podatku będziecie musieli zapłacić od emerytury w wysokości 1.500 euro brutto miesięcznie, musicie najpierw ustalić, z jakich kwot wolnych od podatku możecie skorzystać. Rzecz w tym, że oprócz podstawowej kwoty wolnej od podatku (niem. Grundfreibetrag), do której uprawnieni są wszyscy podatnicy w Niemczech, istnieje również tzw. Rentenfreibetrag, czyli kwota wolna od podatku dla osób pobierających rentę lub emeryturę.
Jej wysokość zależy od roku przejścia na emeryturę (patrz tabela poniżej). Do 2040 roku ma ona spaść do zera. Oznacza to, że od tego czasu osoby przechodzące na emeryturę będą musiały płacić podatek od całej kwoty świadczenia. Nadal jednak będą mogły skorzystać z podstawowej kwoty wolnej od podatku.
Emeryci w Niemczech muszą płacić podatek dochodowy dopiero wtedy, gdy podlegająca opodatkowaniu część emerytury przekracza tę kwotę. I tylko od części, która wykracza poza podstawową kwotę wolną od podatku. Kwota Grundfreibetrag z roku na rok jest nieco wyższa. W roku podatkowym 2024 wynosi ona 11.604 euro. W przypadku małżeństw obowiązuje kwota dwukrotnie wyższa: 23.208 euro.
Steuerlicher Grundfreibetrag, czyli podstawowa kwota wolna od podatku
Część wynagrodzenia, od której nie trzeba płacić podatku, nazywana jest podstawową kwotą wolną od podatku (niem. Grundfreibetrag). Poniższa tabela pokazuje kwoty obowiązujące w latach 2013-2024.
| Rok | Single | Małżonkowie |
|---|
| 2024 | 11.604€ | 23.208€ |
| 2023 | 10.908€ | 21.816€ |
| 2022 | 10.347€ | 20.694€ |
| 2021 | 9.744€ | 19.488€ |
| 2020 | 9.408€ | 18.816€ |
| 2019 | 9.168€ | 18.336€ |
| 2018 | 9.000€ | 18.000€ |
| 2017 | 8.820€ | 17.640€ |
| 2016 | 8.652€ | 17.304€ |
| 2015 | 8.472€ | 16.944€ |
| 2014 | 8.354€ | 16.708€ |
| 2013 | 8.130€ | 16.260€ |
Jeśli podlegająca opodatkowaniu część emerytury jest wyższa od podstawowej kwoty wolnej od podatku, od pierwszego euro przekraczającego tę kwotę obowiązuje tzw. krańcowa stawka podatkowa (niem. Grenzsteuersatz) w wysokości 14 proc. Stawka podatku rośnie wraz z wysokością emerytury. Tym samym po przekroczeniu kolejnego progu dochodowego każde euro jest opodatkowane według następnej, wyższej stawki wynikającej ze skali podatkowej. Nazywa się to opodatkowaniem progresywnym.
Przykładowe obliczenia
Co to oznacza w przypadku emerytury w wysokości 1.500 euro miesięcznie? Obliczmy to na przykładzie.
Załóżmy, że przeszliście na emeryturę w 2020 r., jesteście singlami, nie należycie do Kościoła, posiadacie ustawowe ubezpieczenie zdrowotne, macie dzieci i mieszkacie w Hanowerze. Wówczas zastosowanie ma Rentenfreibetrag, czyli kwota wolna od podatku dla osób pobierających rentę lub emeryturę, w wysokości 20 proc. – a zatem 80 proc. Waszego świadczenia emerytalnego podlega opodatkowaniu. Ponadto załóżmy, że otrzymujecie emeryturę w wysokości 1.500 euro miesięcznie, czyli 18.000 euro rocznie. Wówczas 3.600 euro z tej kwoty będzie wolne od podatku (20 proc. z 18.000 euro).
Ponieważ w 2021 r. w zachodnich krajach związkowych nie było podwyżki emerytur, będzie to ostateczna kwota wolna od podatku. Jest ona zawsze ustalana dopiero w roku następującym po przejściu na emeryturę. Gdybyście w 2021 r. otrzymali emeryturę wyższą od 18.000 euro, kwota wolna od podatku (Rentenfreibetrag) wynosząca 20 proc. zostałaby obliczona na podstawie wyższej emerytury. Oznacza to, że musicie zapłacić podatek od 14.400 euro z 18.000 euro (18.000 euro – 3.600 euro lub 80 proc. z 18.000 euro).
Od 14.400 euro brutto emerytury przed opodatkowaniem należy jeszcze odliczyć ustawowe składki na ubezpieczenie zdrowotne i pielęgnacyjne (od 1 lipca 2023 r. łącznie 11,5 proc.). Podstawą obliczeń jest jednak pełna kwota emerytury w wysokości 18.000 euro rocznie. Jako że 11,5 proc. z 18.000 euro daje kwotę składki w wysokości 2.070 euro rocznie, podlegająca opodatkowaniu część emerytury maleje do 12.330 euro (14.400 euro – 2.070 euro).
Od otrzymanej kwoty 12.330 euro należy następnie odjąć ryczałt z tytułu kosztów uzyskania przychodu (niem. Werbungskostenpauschale), który w przypadku emerytów wynosi 102 euro oraz ryczałt z tytułu wydatków specjalnych (niem. Sonderausgabenpauschbetrag) w wysokości 36 euro. Ostateczna część emerytury podlegająca opodatkowaniu wynosi zatem 12.192 euro.
Wysokość podatku do zapłacenia można sprawdzić w tabeli Einkommensteuer-Grundtabelle wskazującej kwoty podatku należnego do zapłaty w danym roku w zależności od dochodu. Za rok 2024 będzie to 195 euro.
Poniższa tabela pokazuje, ile wyniesie podatek od emerytury wynoszącej 1.500 euro miesięcznie w przypadku przejścia na emeryturę w roku innym niż 2020. Dla uproszczenia założyliśmy, że emerytura nie wzrosła między rokiem przejścia na emeryturę a rokiem następnym. W rzeczywistości należny podatek dochodowy będzie więc prawdopodobnie o kilka euro wyższy.
Podatek dochodowy od emerytury w wysokości 1.500 euro brutto miesięcznie
| Rok przejścia na emeryturę | Kwota wolna od podatku dla emerytów Rentenfreibetrag (w %) | Część emerytury podlegająca opodatkowaniu (w %) | Część emerytury podlegająca opodatkowaniu (w euro) w przypadku emerytury wynoszącej 1.500 euro miesięcznie | Ostateczna część emerytury podlegająca opodatkowaniu w euro* | Podatek dochodowy w euro** |
|---|
| Do 2005 | 50 | 50 | 9.000 | 7.029 | 0 |
| 2006 | 48 | 52 | 9.360 | 7.389 | 0 |
| 2007 | 46 | 54 | 9.720 | 7.749 | 0 |
| 2008 | 44 | 56 | 10.080 | 8.109 | 68 |
| 2009 | 42 | 58 | 10.440 | 8.469 | 92 |
| 2010 | 40 | 60 | 10.800 | 8.829 | 121 |
| 2011 | 38 | 62 | 11.160 | 9.189 | 178 |
| 2012 | 36 | 64 | 11.520 | 9.549 | 238 |
| 2013 | 34 | 66 | 11.880 | 9.909 | 278 |
| 2014 | 32 | 68 | 12.240 | 10.269 | 303 |
| 2015 | 30 | 70 | 12.600 | 10.629 | 348 |
| 2016 | 28 | 72 | 12.960 | 10.989 | 381 |
| 2017 | 26 | 74 | 13.320 | 11.349 | 418 |
| 2018 | 24 | 76 | 13.680 | 11.709 | 452 |
| 2019 | 22 | 78 | 14.040 | 12.069 | 488 |
| 2020 | 20 | 80 | 14.400 | 12.291 | 484 |
| 2021 | 19 | 81 | 14.580 | 12.609 | 482 |
| 2022 | 18 | 82 | 14.760 | 12.789 | 406 |
| 2023 | 17 | 83 | 14.940 | 12.732 | 287 |
| 2024 | 16 | 84 | 15.120 | 12.912 | 198 |
* po odliczeniu składek na ustawowe ubezpieczenie zdrowotne i pielęgnacyjne w wysokości 10,95 proc. (11,5 proc. od 1 lipca 2023 r.) oraz ryczałtu z tytułu kosztów uzyskania przychodu i wydatków specjalnych ** według tabeli Einkommensteuer-Grundtabelle dla danego roku wskazującej kwoty podatku należnego do zapłaty w zależności od dochodu
Od jakiej kwoty emeryci w Niemczech muszą płacić podatki od emerytury?
Z założenia każdy emeryt w Niemczech jest zobowiązany do płacenia podatków. Jednak wielu emerytów jest z tego zwolnionych – dzięki tzw. Rentenfreibetrag (kwocie wolnej od podatku dla osób pobierających rentę lub emeryturę) i Grundfreibetrag (podstawowej kwocie wolnej od podatku, która ma zastosowanie do wszystkich podatników, nie tylko emerytów).
Rentenfreibetrag – wskazuje jaka część emerytury podlega opodatkowaniu: kwota ta zależy od roku, w którym przechodzicie na emeryturę. Do roku 2040 spadnie ona do zera. Kwota wolna dla osób przechodzących na emeryturę w 2023 roku wynosi 84 procent. Oznacza to, że opodatkowaniu podlega 84 procent emerytury (zob. tabela). Do obliczonej w ten sposób kwoty należy dodać inne dochody (np. emerytura zakładowa, dochód z wynajmu itp.). Następnie od tej kwoty należy odliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne i na opiekę długoterminową oraz dodatek na wydatki specjalne w wysokości 36 euro (72 euro dla małżeństw). Jeśli wynik jest niższy niż podstawowa kwota wolna od podatku (patrz druga tabelka „Steuerlicher Grundfreibetrag”) wynosząca 11604 euro, emeryt w Niemczech nie musi płacić podatku.
| Rentenfreibetrag i część emerytury podlegająca opodatkowaniu | | |
|---|
| Rok rozpoczęcia wypłaty emerytury | Rentenfreibetrag (%) | Część emerytury podlegająca opodatkowaniu (%) |
| do 2005 | 50 | 50 |
| 2006 | 48 | 52 |
| 2007 | 46 | 54 |
| 2008 | 44 | 56 |
| 2009 | 42 | 58 |
| 2010 | 40 | 60 |
| 2011 | 38 | 62 |
| 2012 | 36 | 64 |
| 2013 | 34 | 66 |
| 2014 | 32 | 68 |
| 2015 | 30 | 70 |
| 2016 | 28 | 72 |
| 2017 | 26 | 74 |
| 2018 | 24 | 76 |
| 2019 | 22 | 78 |
| 2020 | 20 | 80 |
| 2021 | 19 | 81 |
| 2022 | 18 | 82 |
| 2023 | 17 | 83 |
| 2024 | 16 | 84 |
| 2025 | 15 | 85 |
| 2026 | 14 | 86 |
| 2027 | 13 | 87 |
| 2028 | 12 | 88 |
| 2029 | 11 | 89 |
| 2030 | 10 | 90 |
| 2031 | 9 | 91 |
| 2032 | 8 | 92 |
| 2033 | 7 | 93 |
| 2034 | 6 | 94 |
| 2035 | 5 | 95 |
| 2036 | 4 | 96 |
| 2037 | 3 | 97 |
| 2038 | 2 | 98 |
| 2039 | 1 | 99 |
| od 2040 | 0 | 100 |
Jeśli przejdziecie na emeryturę w 2040 roku lub później, tzw. Rentenfreibetrag nie będzie już obowiązywać. Wtedy cała Wasza emerytura będzie podlegała opodatkowaniu.
Steuerlicher Grundfreibetrag (podstawowa kwota wolna od podatku): podstawowa kwota wolna od podatku gwarantuje wszystkim podatnikom to, że od pewnej części swojego dochodu w ogóle nie muszą płacić podatku. W przypadku emerytów obowiązuje następująca zasada: podstawowa kwota wolna od podatku dotyczy tej części emerytury, która pozostaje po bliczeniu Rentenfreibetrag (patrz wyżej). Podstawowa kwota wolna od podatku za rok podatkowy 2024 wynosi 11.604 euro lub 23.208 euro dla małżeństw.
| Steuerlicher Grundfreibetrag (podstawowa kwota wolna od podatku) w latach 2013-2024 | | |
|---|
| Rok | Osoby stanu wolnego | Małżonkowie |
| 2024 | 11.604 | 23.208 |
| 2023 | 10.908 | 21.816 |
| 2022 | 10.347 | 20.694 |
| 2021 | 9.744 | 19.488 |
| 2020 | 9.408 | 18.816 |
| 2019 | 9.168 | 18.336 |
| 2018 | 9.000 | 18.000 |
| 2017 | 8.820 | 17.640 |
| 2016 | 8.652 | 17.304 |
| 2015 | 8.472 | 16.944 |
| 2014 | 8.354 | 16.708 |
| 2013 | 8.130 | 16.260 |
Oznacza to, że będziecie musieli zapłacić podatek tylko wtedy, gdy część Waszej emerytury podlegająca opodatkowaniu przekroczy wysokość podstawowej kwoty wolnej od podatku w danym roku. I nawet wtedy nie dzieje się to automatycznie, ponieważ niektóre wydatki, które ponosicie jako emeryci, możecie w Niemczech odliczyć od podatku.
Jaka jest stawka podatkowa dla emerytów w Niemczech?
Emerytury są w Niemczech traktowane jak dochód, dlatego także i do nich ma zastosowanie tzw. progresja podatkowa. Oznacza to, że stawka podatku rośnie wraz z dochodem.
Dochody – w tym emerytury – nie przekraczające kwoty wolnej od podatku wynoszącej za rok 2024 11.604 euro nie podlegają opodatkowaniu; tzw. krańcowa stawka podatkowa wynosi tutaj zero procent. Od pierwszego euro przekraczającego tę kwotę obowiązuje następna krańcowa stawka podatkowa, czyli 14 procent. Po przekroczeniu kolejnego progu dochodowego każde euro jest opodatkowane według następnej wyższej stawki podatkowej.
Ponieważ ten system podatkowy nie ułatwia dokładnego obliczenia kwoty podatku do zapłacenia, możecie skorzystać z kalkulatorów emerytalnych dostępnych w internecie. Musicie wpisać kwotę swojej emerytury brutto z całego roku, datę otrzymania pierwszej emerytury i rok, dla którego chcecie obliczyć wysokość podatku.
