Odprawa to jednorazowe świadczenie pieniężne, które pracownik otrzymuje od pracodawcy w związku ze zwolnieniem z pracy. Jest to podstawowa forma ochrony tracących zatrudnienie pracowników, stanowiąca zabezpieczenie finansowe w okresie poszukiwania przez nich nowej pracy.
Kiedy przysługuje w Niemczech prawo do odprawy w przypadku zwolnienia z pracy?
Istnieje powszechne przekonanie, że w przypadku zwolnienia pracownicy mają prawo do odprawy. Niestety, zasadniczo jeśli wypowiedzenie zostało złożone zgodnie z prawem, z zachowaniem wszelkich niezbędnych terminów, to firma nie jest zobowiązana do dokonywania na rzecz pracownika żadnych specjalnych płatności, takich jak np. odprawa. Niemniej jednak, zgodnie z niemieckim kodeksem pracy, odprawy są wypłacane w następujących sytuacjach:
- w przypadku zwolnień z przyczyn ekonomicznych, jeśli zastosowanie ma § 1 niemieckiej ustawy o ochronie przed wypowiedzeniem (niem. Kündigungsschutzgesetz, KSCHG),
- w przypadku decyzji sądu o rozwiązaniu stosunku pracy, gdy uzna on, że dalsza współpraca pomiędzy pracodawcą i pracownikiem jest niemożliwa, np. z uwagi na spór między stronami (§§ 9 i 10 KSchG),
- w przypadku zawarcia ugody w sprawie odprawy,
- jeśli zastosowanie ma układ zbiorowy pracy,
- jeśli istnieje porozumienie między radą zakładową a pracodawcą w sprawie redukcji zatrudnienia w związku z restrukturyzacją przedsiębiorstwa (tzw. Sozialplan) oraz
- jeśli przewidziano środki wyrównujące niekorzystne położenie pracownika (§113 Betriebsverfassungesetz).
Jaka jest wysokość odprawy w przypadku zwolnienia z przyczyn ekonomicznych?
Jak wspomniano powyżej, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty odprawy w przypadku zwolnienia z przyczyn ekonomicznych tylko pod pewnymi warunkami – jeśli zastosowanie ma § 1 niemieckiej ustawy o ochronie przed wypowiedzeniem (niem. Kündigungsschutzgesetz, KSCHG):
„Jeżeli pracodawca rozwiąże stosunek pracy z naglących przyczyn leżących po stronie pracodawcy zgodnie z § 1 ust. 2 zdanie pierwsze, a pracownik nie wniesie w przewidzianym na to terminie określonym w § 4 zdanie pierwsze powództwa o uznanie, że stosunek pracy nie uległ rozwiązaniu w wyniku wypowiedzenia, to po upływie okresu wypowiedzenia pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna.”
Jeśli w wypowiedzeniu pracodawca poda przyczyny rozwiązania umowy o pracę (np. trudna sytuacja ekonomiczna przedsiębiorstwa) oraz zaoferuje odprawę, pracownik może rościć sobie do niej prawo. Aby było ono skuteczne, musi jednak upłynąć termin na wniesienie powództwa o ochronę przed wypowiedzeniem.
Przedsiębiorstwo może samo ustalić wysokość odprawy. Zazwyczaj jest to połowa miesięcznego wynagrodzenia brutto za każdy rok zatrudnienia w firmie.
Czy otrzymanie odprawy ma przełożenie na np. zasiłek dla bezrobotnych?
Odprawa ma na celu zmniejszenie strat finansowych spowodowanych zwolnieniem z pracy, dlatego nie wlicza się jej do wynagrodzenia, od którego odprowadzane są składki. A zatem z odprawy nie można potrącać składek na ubezpieczenie społeczne, takich jak składki na ubezpieczenie emerytalne, zdrowotne, pielęgnacyjne lub na wypadek bezrobocia.
Niemniej jednak, odprawa podlega opodatkowaniu, więc pracodawca musi zapłacić podatek od wynagrodzenia. Aby złagodzić obciążenia podatkowe, pracodawca może zastosować zasadę jednej piątej. Jednorazowa wypłata wysokiej odprawy traktowana jest dla celów podatkowych tak, jakby pracownik otrzymywał ją w równych częściach w ciągu kolejnych pięciu lat. Zasadniczo pracodawca może również wypłacić odprawę w ratach.
Odprawa nie może mieć również negatywnego wpływu na wysokość zasiłku dla bezrobotnych. Zawieszenie wypłaty zasiłku dla bezrobotnych Arbeitslosengeld I jest możliwe tylko wtedy, gdy podpisano z pracodawcą umowę rozwiązującą stosunek prawny (niem. A̱u̱fhebungsvertrag) lub rozwiązano umowę o pracę na mocy porozumienia stron (niem. Abwicklungsvertrag). Problemem może być również skrócenie okresu wypowiedzenia.
