Toony, w rzeczywistości Tomasz Chachurski, to polski raper mieszkający w Niemczech i rymujący zarówno po polsku, jak i po niemiecku. Urodził się w Polsce, lecz w wieku dwóch lat wyjechał z rodzicami do Niemiec. Na początku kariery w 2007 wystąpił gościnnie na albumie rapera Kollegah. W 2007 wydał darmowy mixtape zatytułowany Over the Top. Szerzej znany stał się po premierze teledysku do utworu „Deine Stärke” („Twoja siła”), w którym odwoływał się do polskich korzeni.

W wywiadzie dla Dojczland.info Toony opowiada o początkach swojej kariery, a także aktualnej sytuacji panującej w Niemczech, w szczególności zagrożeniach, jakie jego zdaniem stanowią radykalni Islamiści. Zapraszamy do posłuchania:

Zapraszamy do przeczytania wywiadu z Anną Chodkowską, autorką bloga zyciewniemczech.info, która opowie Wam dlaczego zdecydowała się wyjechać do Niemiec, o swoich doświadczeniach z Niemcami oraz swoim blogu.

Adam Gaik: „Kiedy mąż mówił, że w Niemczech trawa jest bardziej zielona, nie wierzyłam…” zdaje się być myślą przewodnią Pani bloga. Czym Niemcy zaskoczyły Panią najbardziej?

Anna Chodkowska: Niemcy to kraj bardzo różny od Polski pod wieloma względami. Wiele rzeczy mnie tu zaskoczyło, zdziwiło i to raczej pozytywnie. Kiedy mojej córce zepsuły się buty, poszłam je zareklamować. Gdy ekspedientka popatrzyła na przyniesiony przeze mnie produkt, zapytała tylko czy chcę zwrot pieniędzy, czy chcę wybrać inne buty. Wybrałam inne i przyniosłam. Okazało się, że paragon, który miałam, był na inne buty dziecięce. Nie znalazłam tego właściwego. Wtedy kobieta zapytała kiedy mniej więcej kupiłam buty. Sprawdziła w systemie, że w tym czasie rzeczywiście kupiono u nich ten model butów w tym rozmiarze. Uznała reklamację i wymieniła buty na nowe. Czyli uznano reklamację bez paragonu i wymieniono zepsute buty na nowe. To dziś nie mogę się nadziwić. Każda reklamacja jest rozpatrywana od razu na korzyść klienta. Nigdy nie miałam tu sytuacji, żeby ktoś kazał mi czekać kilka dni na rozpatrzenie takiej sprawy. Natomiast w Polsce zwykle miałam wrażenie, że chcą mi udowodnić, że ja ponoszę wyłączną winę za popsuty produkt. Kolejną rzeczą jest to, że Niemcy są bardzo pomocni. Gdy idę z wózkiem dziecięcym, przytrzymują mi drzwi, pomagają wnieść wózek do autobusu. Nie musiałam nigdy o to prosić dla nich to było tak zupełnie naturalne, za to w Polsce raczej sporadyczne. Kiedy raz zdarzyło się, że młody chłopak wysiadał z autobusu i nie pomógł mi w wniesieniem wózka, przybiegł kierowca, żeby mi pomóc. A następne kilkanaście minut wszyscy pasażerowie okazywali oburzenie o skandaliczne zachowanie tego młodzieńca. Myślę, że te dwie kwestie zaskoczyły mnie najbardziej. Ale nie były to jedyne sprawy powodujące u mnie bardzo pozytywne odczucia.

W jakich okolicznościach zdecydowała się Pani/Państwo wyjechać do Niemiec? Czy była to trudna decyzja?

Mój mąż zawsze chciał wyjechać z Polski, choć myślał o różnych krajach. Ja za to nie lubię zmian. Nigdy nie myślałam o tym, aby opuścić ojczyznę. Zostawić rodzinę, przyjaciół, to nie jest proste. Tym bardziej, że w moim odczuciu żyło nam się całkiem dobrze. Jednak, gdy w żłobku blisko naszego domu dowiedziałam się, że nasza córka nie ma żadnych szans na miejsce, bo jest jedynaczką, byłam wściekła. Stwierdziłam, że jeśli mojemu mężowi tak bardzo zależy na wyjeździe, a Niemcy zapewniają opiekę dla każdego dziecka, to spróbujmy. Z mojej strony była to trudna decyzja. Ale nie żałuję.

Co było najtrudniejsze po przyjeździe do naszych zachodnich sąsiadów? Czy są rzeczy, do których nie może się Pani przyzwyczaić po dziś dzień?

Najtrudniejsze jest poczucie, że jest się tam samemu. Mąż do pracy, a ja z córką w domu. Nie miałam się do kogo odezwać, z kim porozmawiać. Wszyscy byli obcy. Ale potem poznałam trochę osób i złapałam kontakt z miejscową ludnością. Jakiś czas później znalazła się opieka dla mojego dziecka, a ja mogłam pójść do pracy. Przyzwyczajenie się do życia w Niemczech zajęło mi wiele miesięcy. A do dziś nie mogę się przyzwyczaić do niemieckich wędlin. W moim odczuciu te polskie są o wiele smaczniejsze.

Co z perspektywy czasu zrobiłaby/zaplanowałaby Pani/Państwo inaczej w kwestii wyjazdu do Niemiec?

Z perspektywy czasu wiem, że kilka rzeczy można było załatwić wcześniej, przed wyjazdem, ale o nich nie wiedzieliśmy, nie pomyśleliśmy. Potrzebny był międzynarodowy akt małżeństwa i międzynarodowy akt urodzenia dziecka, bo w urzędzie powiedziano nam, że nie może być to po prostu tłumaczenie polskich aktów. Wiele ułatwia posiadanie przez dziecko międzynarodowej karty szczepień, nie ma wtedy problemu z tłumaczeniami, gdy np. ktoś chciałby po raz kolejny zmienić kraj. W naszym przypadku trafiliśmy w Niemczech do polskiej lekarki, która przeniosła wszystkie informacje z karty polskiej na międzynarodową. Przydatną sprawą jest upoważnienie kogoś z rodziny notarialnie do odbioru np. naszych listów poleconych czy do załatwienia innych spraw pod naszą nieobecność. Myślę, że w kwestii wyjazdu nie zrobilibyśmy niczego inaczej. Jedyne to dopełnienie potrzebnych formalności w Polsce.

Mając na uwadze Pani doświadczenia, co radzi Pani osobom, które planują wyemigrować do Niemiec albo dopiero co tutaj przyjechały? Czy są sprawy, na które rodacy powinni zwrócić szczególną uwagę?

Najważniejsze to nauczyć się jak najlepiej języka. Niby oczywiste, ale dla wielu jednak nie. Niektórym wydaje się, że mogą pojechać z polską firmą, pracować z Polakami i świetnie poradzą sobie bez języka. Poznałam takich ludzi. Problem pojawia się wtedy, gdy coś się stanie. Jak wezwiemy np. pogotowie, żeby udzielono pomocy naszym bliskim, gdy nie znamy języka? Życzę wszystkim, żeby nie musieli nigdy patrzeć bezradnie na cierpienie swojej rodziny. Na szczęście my język opanowaliśmy na tyle, żeby móc tu normalnie funkcjonować. Bardzo ważne jest czytanie i rozumienie umów. Czasem spędzałam wiele godzin nad jakimś tekstem, żeby na końcu dowiedzieć się, że go nie chcę podpisać, że dane założenia są dla nas niekorzystne. Przy zmianie pracy, najlepiej najpierw mieć już nową umowę, podpisaną z informacją np. że zaczniemy pracę za miesiąc. Jeśli z nowym pracodawcą robimy ustne ustalenie, z aktualnym rozwiązujemy umowę, przy podpisywaniu dokumentu może okazać się dla nas niekorzystny. A skoro poprzednia umowa jest już rozwiązana, możemy nie mieć wyjścia i będziemy niejako zmuszeni do przyjęcia niekorzystnych warunków. W końcu nie chcemy zostać bez środków do życia. W sprawie wynajmu mieszkania należy uważać na faktyczne koszty utrzymania. Mamy tzw. Kaltmiete, czyli na ogół czynsz, czasem zawiera coś więcej. Nebenkosten, czyli koszty dodatkowe jak opłata za wodę, śmieci, koszenie trawnika. Jednak poza tymi opłatami, wielokrotnie musimy dodatkowo dopłacić np. za ogrzewanie. Czyli musimy pamiętać dowiedzieć się co dokładnie mieści się w danym mieszkaniu pod powyższymi pojęciami. Jeśli to możliwe, warto znaleźć polskiego lekarza. Mimo wszystko, czasem można mieć problem wytłumaczyć czegoś po niemiecku. Osoba mówiąca po polsku, a żyjąca długo w Niemczech, może nam też udzielić jakichś wskazówek, które pomogą nam w przyszłości z obcowaniem z niemiecką służbą zdrowia. Pierwszą lekarkę mieliśmy Polkę, ale po jakimś czasie przestało mieć znaczenie do jakiego lekarza pójdziemy.

Obraz Niemca jest w Polsce niejednokrotnie przesiąknięty stereotypami (podobnie jak obraz Polaka w Niemczech). A jak Pani odbiera Niemców? Czy fakt, że obcuje z nimi Pani na co dzień zmienił w jakiś sposób Pani opinię/myślenie o nich?

Po spędzeniu w Niemczech już prawie roku zrozumiałam, że Niemcy i Polacy nie są tak bardzo różni od siebie. Jedni są pomocni, pracowici, inni ciągle imprezują i nie interesuje ich drugi człowiek. Nieprawdą jest, że Niemcy dobrze bawią się tylko w szerokim gronie. Chętnie spędzają czas zarówno na festynach, gdzie jest mnóstwo ludzi, jak również w małych grupach z sąsiadami przy grillu. Wydaje mi się, że Niemcy w odróżnianiu od Polaków, spokojniej podchodzą do wielu spraw. Np. nie widzą problemu żeby poczekać tydzień na nową lodówkę, czy umawiać nowy termin z monterem Internetu, gdy ten w pierwszym terminie się nie zjawi.

W wolnych chwilach prowadzi Pani bloga. Skąd pomysł na jego założenie? Co można w nim znaleźć?

Od zawsze uwielbiałam pisać. Wiersze, historyjki. Gdy przyjechałam do Niemiec, zanim poukładałam sobie tu swój świat na nowo, pomyślałam, że podzielę się moimi doświadczeniami. Taki sposób na wypełnienie pustki w moim życiu. Początkowo miał to być poradnik. Jak przygotować się do wyjazdu, jak znaleźć pracę, mieszkanie, co załatwić w urzędach. Z czasem zaczęłam pisać też opowieści z życia codziennego, opisywać ciekawe miejsca. Po jakimś czasie coraz więcej czytelników zaczęło zadawać mi pytania, prosić o rady. Inspirowali mnie do tworzenia kolejnych wpisów. Generalnie dzielę się doświadczeniami i pomagam ludziom odnaleźć się w tej nowej rzeczywistości , w której zdecydowali się żyć. Obecnie mój blog ma już ponad 60 wpisów. W czerwcu tego roku, w magazynie Duży Format, również znalazły się moje refleksje na temat życia w Niemczech, a także informacja o moim blogu.

Zapraszamy do wysłuchania wywiadu z Danielem Adamczykiem, urodzonym w Niemczech polskim piłkarzem FC Köln oraz młodzieżowej reprezentacji Polski. Daniel ma obecnie 14 lat i występuje w drużynie U16 klubu z Kolonii. Trzymamy kciuki za dalszy rozwój Daniela i mamy nadzieję, że już niedługo będziemy mogli go oglądać w akcji w dorosłej reprezentacji Polski!

Zapraszamy do przeczytania bardzo interesującego wywiadu z Anną Jędrzejczyk, autorką bloga angielski-niemiecki.com, która opowie między innymi o swoich doświadczeniach zdobytych podczas pobytu w Niemczech, czy nauce języka niemieckiego.

Adam Gaik: Miała Pani okazję mieszkać przez jakiś czas w Niemczech. Czy uczyła się Pani języka niemieckiego wcześniej w Polsce? Czy głównym celem wyjazdu do Niemiec była chęć nauki niemieckiego?

Anna Jędrzejczyk: Języka niemieckiego uczyłam się od podstawówki, ale niestety nie przypadł mi do gustu. Język niemiecki był dla mnie twardym językiem, którego gramatyka była o wiele bardziej skomplikowana niż gramatyka języka angielskiego. Pomimo tego, że sposób nauczania w państwowych szkołach nie zachęcił mnie do języka niemieckiego, w późniejszych latach nadal starałam się nauczyć tego języka, ale tym razem już w różnych prywatnych szkołach językowych. Niestety bez większego efektu – przez parę lat byłam ciągle na poziomie podstawowym. Wiedziałam jednak, że znajomość języka niemieckiego jest kluczem na rynku pracy. Było bardzo dużo ofert pracy w Polsce, które wymagały znajomości języka niemieckiego. Chciałam zwiększyć swoje szanse na rynku pracy. Wyjechałam do Niemiec, aby szybko nauczyć się języka niemieckiego, gdyż w Polsce mi się to niestety nie udawało. Myślałam, że nauczę się mówić w języku niemieckim po miesiącu intensywnego kursu w Monachium, ale okazało się, że bardzo się myliłam. Języka obcego uczy się przez całe życie, a stopień zaawansowany można osiągnąć m.in. po paru latach mieszkania w Niemczech. Oczywiście tylko wtedy, jeśli ograniczy się do minimum język polski, a języka niemieckiego używa się na co dzień, nawet jeśli na początku oznacza to jedynie gestykulowanie i wypowiadanie pojedynczych słów.

Na ile lekcje języka niemieckiego, na które miała Pani okazję uczęszczać w Polsce przygotowały Panią na wyjazd do Niemiec? Czy po przyjeździe do naszych zachodnich sąsiadów była Pani w stanie swobodnie się porozumieć? Czy jest Pani w stanie ocenić jak długo należy się uczyć języka niemieckiego w Polsce, aby móc się dogadać na co dzień w Niemczech?

Przed wyjazdem miałam dość naiwne podejście – stwierdziłam, że jeśli nie będę w stanie się porozumiewać w języku niemieckim, to zawsze mogę użyć języka angielskiego, który akurat znałam bardzo dobrze. Rzeczywiście można się porozumieć, ale nieznajomość języka niemieckiego znacznie ogranicza szanse zawodowe i prywatne w Niemczech. Nie jest tak łatwo znaleźć mieszkanie w dobrej cenie, nie jest tak łatwo znaleźć dobrą pracę, nie jest też łatwo znaleźć przyjaciół. Potrzebowałam roku, aby zacząć w miarę swobodnie rozmawiać w języku niemieckim, czyli po roku osiągnęłam poziom średnio zaawansowany. Dobrze jest, jeśli miało się jakikolwiek kontakt z językiem już w Polsce. Nawet jeśli osiągnęło się jedynie poziom podstawowy, to jest to już jakiś punkt zaczepienia, aby móc się dalej w tym zakresie rozwijać. Ja nauczyłam się języka niemieckiego bardzo szybko również dlatego, że ograniczyłam do minimum moje kontakty z Polakami oraz z językiem polskim. Nie wychodziłam również na imprezy ani spotkania, tylko uczyłam się codziennie języka niemieckiego w szkole językowej, podsłuchiwałam rozmowy w autobusach, w pubach i starałam się wybierać osoby, rodowitych Niemców, Niemki, które mogłyby się stać moimi wzorami do naśladowania. Starałam się potem je naśladować. Dodatkowo, aby móc utrzymać się, pracowałam, używając języka niemieckiego. Po 3 latach mieszkania w Niemczech zdałam egzamin językowy na poziomie C2, czyli najwyższym. Wiązało się to jednak z niesamowitym samozaparciem, ograniczeniem kontaktu z językiem polskim i z językiem angielskim oraz ciągłym „próbowaniem” siebie w niemieckojęzycznym środowisku, w którym na początku siebie ośmieszałam z poziomem językowym, jaki wówczas reprezentowałam. Jednakże byłam tego świadoma i nie poddawałam się. Wiedziałam, że muszę się szybko nauczyć języka, bo tyle w niego zainwestowałam, że muszę to dokończyć. Nie przypuszczałam jednak, że będzie to trwało parę lat. Po osiągnięciu celu wróciłam do Polski. Przy czym zauważyłam, że te lata mnie bardzo zmieniły. Na korzyść. Głównie pod kątem cierpliwości i przekonania: jeśli czegoś bardzo chcesz, to „to” osiągniesz. Prędzej czy później, ale osiągniesz. Musisz tylko chcieć i wiedzieć, czego chcesz. Przy okazji odnalazłam swoją pasję: język niemiecki. Jeśli człowiek postrzega coś jako swoją pasję, a nie jako wysiłek lub mus, to uczy się o wiele szybciej. Dlatego dla mnie jest to takie ważne, aby moi uczniowie najpierw znaleźli pasję w języku niemieckim albo w kulturze niemieckiej, a nie tylko mieli przed oczami cel większych zarobków. Dopóki nie odkrywałam pasji przy nauce tego języka, nie udawało mi się go nauczyć.

Nie potrafię określić, ile czasu potrzeba na nauczenie się języka niemieckiego. Wszystko zależy od samozaparcia ucznia oraz od tego, jakich ludzi spotka na swojej drodze. Ja miałam dużo szczęścia, samokontroli i bardzo wysoką motywację, dlatego w moim przypadku potrzebowałam 3 lat, aby podskoczyć z poziomu podstawowego na poziom zaawansowany. Biorąc jednak pod uwagę moje nieudane próby nauki języka niemieckiego w Polsce można powiedzieć, że uczyłam się tego języka od 15 lat.

Czy po rozpoczęciu nauki języka niemieckiego w Niemczech dostrzegła Pani jakieś znaczące różnice w nauczaniu pomiędzy kursami w Polsce oraz w Niemczech?

Tak. Kursy językowe w Niemczech są prowadzone tylko w języku niemieckim. Bardzo złudne jest przekonanie niektórych Polaków, że nauczyciel niemieckiego, germanista, musi znać świetnie język polski, aby móc uczyć języka niemieckiego. Ja nauczyłam się języka niemieckiego u Niemców i nie porozumiewałam się z nimi w języku polskim. Jeśli nie mogłam czegoś powiedzieć, to narysowałam to, co mam na myśli. Albo pokazałam poprzez gesty. Może to być cokolwiek, byle nie używanie języka ojczystego. Co się wtedy okazało? Okazało się, że wiele słów można przetłumaczyć na język polski, ale oznaczają one coś innego, np. „ein Freund”, czyli „przyjaciel” w języku polskim. W języku niemieckim słowo to może oznaczać również Twojego partnera! I nie chodzi tu o sens ironiczny.  Za to wyrażenie „mein Freund”, czyli „mój przyjaciel”, to już konkretna i jasna informacja, że z daną osobą jesteś w związku. Niby małe różnice, ale… mające ogromne znaczenie w życiu, bo każde niedopowiedzenie jest idealnym polem do nieporozumień. O takich niuansikach i różnym postrzeganiu niby tych samych słów napisałam w swojej książce – „Znasz angielski? Poznaj niemiecki! Kompendium językowo-kulturowe”.

W Polsce niestety większość germanistów mówi w czasie lekcji w języku polskim, co dla mnie jest jakimś nieporozumieniem. Mogę to jedynie zrozumieć wtedy, jeśli uczeń chce nauczyć się tłumaczenia z języka polskiego na język niemiecki i na odwrót. Ale takie osoby idą zazwyczaj na studia tłumaczeniowe, a nie do szkół językowych. Uczeń bowiem nie płaci za to, aby słuchać języka polskiego, ale właśnie języka niemieckiego! Nawet osoba na poziomie podstawowym jest w stanie zrozumieć podstawowe kwestie, jeśli nauczyciel ma stosowne podejście do tego ucznia. Co to znaczy? Powtarzanie i próbowanie różnych sposobów wyjaśnienia danego zjawiska. To, co teraz robię na blogu lub na kanale YouTube, gdzie używam języka polskiego do tłumaczenia języka niemieckiego, to jedynie materiał pomocniczy dla moich uczniów. Bezpłatny. U mnie płatne są tylko i wyłącznie lekcje w języku niemieckim. Oczywiście, jeśli uczeń wymaga koniecznie języka polskiego na lekcji, to staram się go używać, ale podkreślam, że każde przejście na język polski będzie spowalniać postępy w nauce języka niemieckiego.

Obecnie mieszka Pani w Polsce i do Pani zajęć należy między innymi nauczanie języka niemieckiego. Co skłoniło Panią do powrotu do Polski?

W Niemczech po paru latach emigracji osiągnęłam wszystko, co sobie zaplanowałam i nie chciałam tworzyć sobie tam nowych celów. Dzień, w którym zdobyłam certyfikat C2, czyli najwyższy certyfikat w języku niemieckim, był dniem, kiedy wiedziałam, że niedługo zmienię swoje życie. Zaczęłam szukać nowych celów i okazało się, że większość tych celów może być zrealizowanych w Polsce, a niektóre tylko tam mogą być zrealizowane. Cele i marzenia napędzają człowieka do dalszych działań. Stwierdziłam, że teraz chcę poznać język niemiecki od strony teoretycznej, a nie tylko praktycznej, i dlatego zaaplikowałam na studia doktoranckie w Polsce. Stwierdziłam, że mogłabym swoją wiedzę przekazać Polakom w Polsce, którzy podobnie jak ja nie zdawali sobie sprawy, jak można nauczyć się języka niemieckiego. Nie w sposób ten typowo szkolny. W sposób praktyczny. Poprzez wprowadzanie życiowych tematów (np. szukanie mieszkania, pracy, załatwianie ubezpieczenia), a nie mało przydatnych w praktyce (w stylu: jakie mamy rośliny w Niemczech). To było coś nowego, coś, co powodowało, że poczułam ponownie wiatr we włosach. Teraz, kiedy jestem w Polsce, mogę stwierdzić, że była to dobra decyzja, gdyż poznałam ludzi, którzy podobnie jak ja interesują się aspektami językowo-kulturowymi. Napisałam książkę na ten temat, która zdobyła uznanie osób chcących nauczyć się języka niemieckiego. Poznałam również Niemców w Polsce, którym tym razem ja pomagam w integracji w polskim środowisku. Czasami odnoszę wrażenie, że mam misję od Boga, aby te dwa narody jednak w jakimś stopniu pogodzić ze sobą. Polacy mają niestety jeszcze dużo żalu do Niemców, a szkoda, bo ja osobiście doświadczyłam od nich dużo dobrego i jestem im bardzo wdzięczna za ich zaangażowanie w nauczaniu mnie. Nadal utrzymuję kontakt z wieloma znajomymi z Monachium, oraz jestem bardzo związana emocjonalnie z Bawarią, co niestety jest często niezrozumiałe przez Polaków. Ciągle słyszę o tym, kiedy wrócę do Bawarii, albo dlaczego tak często o niej mówię. Ludzie nie rozumieją, że okres, który przeżyłam na emigracji, był kluczowy dla całego mojego życia, ale i tak zdecydowałam się wrócić do Polski, głównie dla dalszych marzeń, nie tylko zawodowych. Moja ambitna misja pogodzenia tych dwóch narodów, jest trudniejsza do zrealizowania w Polsce niż w Niemczech. Niemcy bowiem rzadko mają jakiś negatywny stosunek do Polaków. A Polacy? Polscy emigranci w Niemczech mają już przeważnie inny stosunek do Niemców, o wiele bardziej pozytywny. Dlaczego? Ponieważ ich spotkali osobiście i zobaczyli, że nie są tacy źli 🙂

Czy doświadczenie, które zdobyła Pani mieszkając i pracując w Niemczech wpłynęło w jakiś sposób na to, w jaki sposób stara się Pani uczyć teraz innych języka niemieckiego? Być może udało się Pani wypracować jakieś specjalne techniki/tok nauczania, które przynoszą lepsze efekty?

Uważam, że pojęcia „najlepsza metoda”, „technika” to jedynie chwyty marketingowe różnych nauczycieli języków obcych, którzy chcą przekonać swoich uczniów, że to oni są najlepsi w branży. W rzeczywistości każdego ucznia należy traktować indywidualnie, a nie testować metody, które być może były dobre dla jednej osoby, ale dla drugiej osoby już niekoniecznie. Przy kursach grupowych jest to oczywiście utrudnione, ale moim zdaniem – jeśli nauczyciel zauważa, że jakiś uczeń nie „nadąża”, to powinien po prostu postarać się mu pomóc, nawet  poprzez krótkie indywidualne rozmowy w czasie przerwy lub po lekcji. „Nie umiesz? To Twoja wina! Za mało się uczyłeś! Twoja mama nie zapłaciła tyle, aby Ci więcej pomóc”. Bardzo nie lubię sarkazmu w ustach nauczycieli. To nie jest bowiem miejsce i czas na takie zachowanie! Ja, będąc teraz nauczycielem, sama się pytam swoich uczniów, czy wszystko rozumieją, czy mogę im coś więcej wytłumaczyć, czy potrzebują więcej wsparcia. I o dziwo – nie potrzebują. Nigdy nie stosuję dwuznacznych wypowiedzi, bo wiem, jak bardzo mogą być raniące. Trochę więcej uczucia wobec ucznia, naszego klienta – to jest moja „technika”. Tego również doświadczyłam w Monachium i tym mnie zmotywowano.

Jest Pani również autorką książki „Znasz angielski? Poznaj niemiecki! Kompendium językowo-kulturowe”. Czy uważa Pani, iż nauka dwóch języków na raz jest efektywniejsza?

Na pewno są osoby, które są tak utalentowane językowo, że są w stanie uczyć się nawet paru języków obcych jednocześnie. Ja niestety nie miałam takich zdolności językowych. Ucząc się języka niemieckiego, musiałam ograniczyć stosowanie języka angielskiego i języka polskiego, bo inaczej te języki mi się mieszały. Dobrze jest jednak mieć jakieś podstawy, wiedzę językoznawczą, na podstawie której układamy elementy puzzli, np. wiedza o języku niemieckim była budowana na podstawie mojej wiedzy o języku angielskim i polskim. Tak było na początku – aż do osiągnięcia poziomu średnio zaawansowanego. Zatem ta wiedza o innych językach pomaga, ale jedynie na początku. Wiemy z języka polskiego, co to jest czasownik, przymiotnik, rzeczownik itp. Z języka angielskiego wiemy, że odmiana czasownika może być prostsza niż w przypadku języka polskiego. Niektóre słowa w języku polskim i angielskim są podobne, niektóre znaczą coś zupełnie innego. Alfabet jest niby taki sam, ale wymowa jest różna. Takie proste rzeczy, ale… ułatwiające zrozumienie innego języka. W książce głównie pisałam o swoich przeżyciach na emigracji, dawałam rady, jak odnaleźć się w niemieckim świecie, jak nauczyć się języka niemieckiego poprzez listy najważniejszych słów (czasowników i rzeczowników) w języku niemieckim, jak uprościć gramatykę języka niemieckiego, pomijając elementy, które nie są konieczne do życia. Język angielski jest jedynie dodatkiem w oddzielnych sekcjach. Tytuł książki musiał zawierać wszystkie elementy, które zawarłam w mojej książce, dlatego jest taki, a nie inny. Natomiast najważniejszą częścią tego tytułu jest „Poznaj niemiecki! Kompendium językowo-kulturowe”, ponieważ w książce piszę głównie o języku niemieckim i o swoich wpadkach w Niemczech, które wynikały z moich przyzwyczajeń, pewnych wzorców zachowań z Polski i z USA, gdzie również mieszkałam.