Niemiecki Trybunał Konstytucyjny ograniczył możliwość unieruchamiania pacjentów w szpitalach psychiatrycznych. Co zadecydowano?
Jakie decyzje podjął Trybunał Konstytucyjny odnośnie unieruchamiania pacjentów?
Trybuna Konstytucyjny podjął decyzję, iż unieruchamianie pacjentów jest dozwolone wyłącznie w ściśle określonych sytuacjach (o czym więcej poniżej). Dodatkowo pozwolenie na unieruchomienie danej osoby musi zostać zarządzone lub zezwolone przez sędziego. Unieruchomienie pacjentów jest uregulowane w ustwach poszczególnych landów. W tym konkretnym postępowaniu wzięto pod lupę ustawy ladnów Badenia-Wirtembergia oraz Bawaria. Te muszą zostać dostosowane do najnowszych wytycznych decyzji Trybunału.
Jak w niemieckim prawie definiuje się pojęcie unieruchomienia?
Unieruchomienie może mieć miejsce w różnych miejscach, nie tylko w szpitalach psychiatrycznych, ale także przykładowo w domach opieki lub starców. W postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym chodzi konkretnie o unieruchomienie w szpitalu psychiatrycznym. W pierwszej kolejności zamyka się tam ludzi siłą – np. w skutek wyroku sądu lub w nagłych przypadkach przez policję, np. jeśli dana osoba jest pod wpływem alkoholu lub narkotyków i się awanturuje. Jeden z oskarżycieli został przewieziony do szpitala z 2,6 promila alkoholu. Oprócz tego w jego przypadku istniało zagrożenie popełnienia samobójstwa.
W takich sytuacjach w psychiatrii może dojść do unieruchomienia delikwenta. Unieruchamia się wtedy pasami ręce, nogi oraz brzuch. Dodatkowo można jeszcze unieruchomić czoło oraz klatkę piersiową.
Oskarżyciele postanowili postawić odpowiedzialnych za decyzję o unieruchomieniu przed sądem, a postępowanie zaszło tak daleko, aż znalazło się przed Trybunałem Konstytucyjnym w Karlsruhe.
Jak często się to zdarza?
Dokładne dane dotyczące unieruchamiania pacjentów w Niemczech nie istnieją. Podczas rozprawy ustnej przed Trybunałem Konstytucyjnym była mowa o 4000 unieruchomieniach w roku 2015 w samej tylko Badenii-Wirtembergii. Biegły sądowy z Monachium powiedział, iż około 3 do 4 procent pacjentów w szpitalach psychiatrycznych jest tymczasowo unieruchamiana.
Jakie granice postawił sąd?
W związku z tym, iż takie postępowanie jest znaczną ingerencją w prawa do wolności osób, których to dotyczy, unieruchomienie jest możliwe w Niemczech w następujących sytuacjach:
- jest to ostateczny środek
- unieruchomienie musi zalecić lekarz, który jest później odpowiedzialny za pacjenta
- dana osoba musi otrzymać indywidualną opiekę
- przebieg unieruchomienia musi zostać udokumentowany
- osoby, wobec których stosuje się tego typu metody, muszą zostać poinformowane o możliwości przeprowadzenia kontroli sądowej
Dlaczego Trybunał Konstytucyjny wymaga decyzji sądowej w sprawie ewentualnego unieruchomienia?
Opisane powyżej unieruchomienie jest swego rodzaju pozbawieniem wolności, najpóźniej wtedy, kiedy ma miejsce dłużej niż pół godziny. Niemiecka konstytucja mówi, iż o każdym pozbawieniu wolności musi zadecydować sędzia (art. 104 ustęp 2 punkt 1). Tą zasadę zastosował Trybunał podejmując decyzję.
Jak ma przebiegać zasięganie decyzji sędziego?
Zanim dana klinika unieruchomi pacjenta, musi posiadać zgodę sądową. Sędziowie Trybunału zdają sobie jednak sprawę z tego, iż w sytuacjach ekstremalnych ciężko może być zdobyć decyzję sądową, szczególnie, jeśli trzeba działać szybko, gdyż dana osoba jest przykładowo agresywna. Trybunał podjął zatem decyzję, iż w pierwszej kolejności najważniejsze jest zapewnienie bezpieczeństwa, a decyzję sądową należy zasięgnąć najszybciej jak to możliwe.
Czy sędzia jest zawsze dostępny?
W sytuacji, kiedy unieruchomienie musi mieć miejsce nocą, zgodę sądową należy załatwić następnego dnia. Trybunał żąda od sędziów dyżurów, aby od godziny szóstej do 21 zawsze był ktoś dostępny.
Dlaczego Trybunał w Karlsruhe stawia aż tak restrykcyjne warunki?
Sędziowie oceniają unieruchomienie jako szczególnie poważne naruszenie praw człowieka. Osoby, które znajdą się w takiej sytuacji są praktycznie bezsilne i nie mogą nic zrobić. W związku z tym Trybunał widzi konieczność wprowadzenia zmian w aktualnym prawodastwie.
Czy zmienią się teraz ustawy w Niemczech?
Badenia-Wirtembergia oraz Bawaria muszą dostosować swoje ustawy do decyzji Trybunału do końca czerwca 2019 roku. Mimo, iż pozostałe landy nie brały udziału w postępowaniu, są również zobowiązane do zrewidowania obowiązujących u siebie ustaw. Oprócz tego, poszczególne landy muszą zadbać o wystarczającą ilość personelu w szpitalach. Również codzienny dyżur sędziowski może okazać się trudny do zrealizowania.
Jak uregulowane jest unieruchomienie w domach starców oraz opieki?
Również w domach opieki oraz starców dochodzi do sytuacji, w których pacjenci muszą zostać unieruchomieni, np. żeby nie wypadli z wózka inwaldzkiego albo nie zagrozili sobie lub personelowi. Tego typu sytuacje reguluje § 1906 kodeksu cywilnego (BGB). Zgdonie z nim w takich sytuacjach musi zostać poinformowany sąd ds. opieki. Tylko, jeśli istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo możliwe jest unieruchomienie pacjenta przed wydaniem decyzji przez sąd. Ta musi jednak zostać niezwłocznie zasięgnieta w sądzie.
źródło: tagesschau.de
