Mutterschutz – czyli wszystko o ustawowej ochronie macierzyństwa w Niemczech!

Jesteś w ciąży? Niemiecka ustawa o ochronie macierzyństwa gwarantuje zatrudnionym kobietom specjalne uprawnienia mające na celu ochronę przed obciążeniami i utratą zarobków. Ustawa odnosi się do wszystkich kobiet, które są zatrudnione w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, a także tych uczących się zawodu (Ausbildung) oraz zatrudnionych jako pomoc domowa lub wykonujących prace chałupnicze. Regulacja nie dotyczy natomiast kobiet prowadzących własną działalność gospodarczą i studentek. Urzędników obowiązują osobne reguły.

Kiedy kobieta w ciąży podlega ochronie macierzyńskiej w Niemczech?

Kobieta w ciąży podlega w Niemczech ochronie macierzyńskiej z chwilą poinformowania o tym szefa lub przełożonego. W związku z tym zaleca się poinformować przełożonego we właściwym czasie. Ten z kolei jest zobowiązany do zgłoszenia tego faktu do Inspekcji Handlowej (Gewerbeaufsichtamt). Ponadto musi on postępować zgodnie z normami ochrony, przewidzianymi przez niemieckie prawo. Zwłaszcza w przypadku pracy, która stwarza zagrożenie dla kobiet w ciąży, należy działać szybko – przede wszystkim dlatego, że wraz z momentem oficjalnego powiadomienia pracodawcy o ciąży, kobiety zostają objęte ochroną przed zwolnieniem. Jeśli jednak nie chcesz przykładowo zostać wykluczona ze szkolenia doskonalącego, powinnaś poinformować pracodawcę o ciąży dopiero w trzecim miesiącu jej trwania.

Co z ochroną przed zwolnieniem?

Niemiecka ustawa o ochronie macierzyństwa przewiduje, że kobieta, która spodziewa się dziecka nie może zostać zwolniona aż do czterech miesięcy po porodzie. Jeśli o ciąży dowiesz się dopiero po zwolnieniu, ale w chwili wypowiedzenia byłaś już w stanie brzemiennym, masz dwa tygodnie na to, aby poinformować o tym pracodawcę. Powoduje to wsteczne działanie ochrony przed zwolnieniem i wypowiedzenie umowy o pracę musi zostać prze pracodawcę cofnięte. Regulacja ta znajduje zastosowanie również w okresie próbnym.

Należy jednak pamiętać, że ochrona macierzyństwa nie obejmuje sytuacji, gdy pracodawca bankrutuje lub zamyka swoja działalność. Smutne jest to, że w przypadku poronienia, ochrona macierzyństwa wygasa natychmiast.

W przypadku umów o pracę na czas określony, ochrona macierzyństwa obowiązuje wyłącznie na czas trwania umowy.

Ogólny zakaz zatrudnienia dla pracujących kobiet w ciąży (allgemeines Beschäftigungsverbot)

Aby zapewnić bezpieczeństwo matce i dziecku, istnieją pewne zakazy związane z miejscem pracy, których muszą przestrzegać pracodawcy. Mowa tutaj o tak zwanym ogólnym zakazie zatrudnienia dla pracujących kobiet w ciąży, który ma na celu:

• unikanie radioaktywnych lub toksycznych substancji i patogenów
• unikanie regularnego podnoszenia i przenoszenia więcej niż 5 kilogramów ładunku (specjalne zasady mówią o 10 kilogramach)
• unikanie długiego stania, częstego prostowania, schylania i wyciągania się
• od trzeciego miesiąca ciąży kobiety nie mogą pracować jako kierowca autobusów, taksówek i pilot, a także jako kontrolerka lub stewardesa
• kobiety nie mogą pracować przy linii montażowej lub na akord
• nie dopuszczalna jest praca w nocy i w niedziele po godzinie 20

Jeśli do tej pory kobieta pracowała na stanowisku stanowiącym zagrożenie dla ciąży, pracodawca musi przenieść ją do innej pracy. Przyszła matka może głośno domagać się ochrony macierzyństwa. Na przykład może żądać przeniesienia z nocnej zmiany na dzienną. Pielęgniarka pracująca przy rentgenie może zostać przeniesiona na inny oddział, a stewardesa może pracować w kontroli lotów. Nie ma to wpływu na wynagrodzenie. To od kobiety w ciąży zależy czy zechce zrezygnować z pracy przy linii produkcyjnej lub nocnej zmiany. Jeśli jednak nie widzi takiej potrzeby i wyrazi chęć pozostania na aktualnym stanowisku, to wymagana jest zgoda lekarza i rady zakładowej (jeśli takowa istnieje), którzy wydadzą ostateczną opinię.

Jeśli pracujesz przykładowo jako stewardesa, pracodawca może zaproponować Ci inną pracę. Ta musi być zgodna z Twoim wykształceniem i dotychczasową pozycją w firmie. Jeśli pracodawca nie jest w stanie zaoferować Ci odpowiedniej alternatywy, nie ma wyboru i musi Ci wypłacić wynagrodzenie, podczas gdy Ty możesz pozostać w domu.

Nie daj się namówić pracodawcy na zwolnienie lekarskie! W takiej sytuacji jest on bowiem zobowiązany wypłacać wynagrodzenie wyłącznie przez sześć tygodni, po czym jego miejsce zajmie zakład ubezpieczeń zdrowotnych z zasiłkiem chorobowym (Krankengeld). Ta sytuacja jest dla Ciebie krzywdząca, bowiem zasiłek chorobowy wynosi tylko 70% dotychczasowej pensji.

Indywidualny zakaz zatrudnienia dla pracujących kobiet w ciąży (individuelles Beschäftigungsverbot)?

Nawet u zdrowych kobiet w ciąży często występują zagrożenia w pracy, zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Sama praca może nie stwarzać zagrożenia wymienionego w ogólnym zakazie zatrudnienia, ale ryzyko mogą powodować inne okoliczności. Na przykład kucharce w ciąży może być niedobrze od zapachów posiłków.

W tej sytuacji zastosowanie znajduje tak zwany indywidualny zakaz zatrudnienia dla pracujących kobiet w ciąży. Aby wymóc na pracodawcy indywidualny zakaz zatrudnienia, wystarczy przedłożyć zaświadczenie od lekarza. Pozostając przy przykładzie kucharki: ta może pozostać w domu tak długo, aż zapachy przestaną powodować problemy, które mogą stać się przyczyną wypadku. Zgodnie z §3 ustawy o ochronie macierzyństwa, zaświadczenie lekarskie musi szczegółowo wyjaśniać, dlaczego dana praca nie może być wykonywana. Jeśli zakład pracy nie jest w stanie zaoferować kobiecie w ciąży alternatywnego zajęcia, to może ona pozostać w domu nie ponosząc żadnych strat w kwestii wynagrodzenia.

Zgodnie z indywidualnym zakazem zatrudnienia, kobiety w ciąży mają całkowity zakaz wykonywania pracy na danym stanowisku, jeśli to stwarza choćby minimalne ryzyko dla niej lub dla dziecka. Do takich sytuacji należą np. ciąża wysokiego ryzyka, ryzyko przedwczesnego porodu lub poród mnogi. Zakaz może obowiązywać również wtedy, kiedy przykładowo szyjka macicy jest osłabiona, występuje specyficzny ból pleców lub inne problemy zdrowotne. To lekarz zadecyduje jednak o tym, czy mamy do czynienia z chorobą, czy jest to raczej objaw wywołany ciążą.

Jeśli pracodawca nie przestrzega indywidualnego zakazu zatrudnienia i istnieje ryzyko dla Twojej ciąży, np. kiedy podnosisz ładunki, należy udać się do inspekcji pracy. Ta dba o przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony pracujących kobiet w ciąży.

W przypadku pracy przy komputerze nie ma ogólnego zakazu zatrudnienia. Zdarza się jednak, że lekarz zakładowy wydaje tymczasowy indywidualny zakaz zatrudnienia – na przykład, kiedy nie są przestrzegane wymagane przerwy w pracy lub nie możesz wypocząć. Lekarz może wtedy wydać częściowy lub całkowity zakaz zatrudnienia.

Ponadto indywidualny zakaz zatrudnienia wydawany jest po porodzie – na przykład, gdy po ośmiu tygodniach urlopu macierzyńskiego w wyniku porodu sprawność matki jest nadal ograniczona. Takie zaświadczenie może być wydane przez lekarza najwyżej do szóstego miesiąca po narodzinach.

Indywidualny zakaz zatrudnienia może wydać każdy lekarz prowadzący własną praktykę. Ten może sformułować zaświadczenie własnymi słowami, lecz powinien w nim jasno i wyraźnie wyjaśnić, czy kobieta może w ogóle wykonywać pracę na danym stanowisku lub czy może ją wykonywać w zmniejszonej liczbie godzin. W zaświadczeniu powinna być również zawarta informacja, dlaczego i w jakim stopniu dalsze zatrudnienie stanowi zagrożenie dla matki i dziecka. Zapytaj wcześniej, czy Twoja kasa chorych pokrywa wystawienie takiego zaświadczenia.

Twój pracodawca musi przestrzegać zakazu zatrudnienia, ale może poprosić o dalsze badanie, jeśli podaje w wątpliwość zaświadczenie. Pamiętaj, że to Ty wybierasz lekarza i nie musisz iść do lekarza zakładowego. Koszty za badanie ponosi w takiej sytuacji pracodawca.

Możesz się zastanawiać, czy nawet podczas obowiązywania zakazu pracy, masz prawo do wynagrodzenia. Odpowiedź brzmi: TAK. Zarówno podczas ogólnego, jak i indywidualnego zakazu pracy, nie musisz się spodziewać żadnych strat finansowych. Pracodawca musi wypłacić wynagrodzenie obliczane na podstawie średniej wypłaty otrzymanej w ciągu 13 tygodni albo trzech miesięcy przed porodem. Twój szef nie ma oprócz tego prawa zmniejszyć Twojej pensji, nawet jeśli z powodu zakazu zatrudnienia zostałaś przydzielona do innej pracy.

Co się bardziej „opłaca”, zwolnienie lekarskie czy zakaz zatrudnienia?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to, czy bardziej opłacalne jest zwolnienie lekarskie, czy może zaświadczenie o zakazie zatrudnienia. W przypadku choroby nie wywołanej ciąża, np. grypy, można pozostać na normalnym zwolnieniu lekarskim. Ale jeśli nie wrócisz po sześciu tygodniach, otrzymasz wyłącznie zasiłek chorobowy (Krankengeld), co jest równoznaczne z niższym wynagrodzeniem. W takiej sytuacji opłaca się poprosić lekarza o wystawienie zaświadczenia o indywidualnym zakazie zatrudnienia.

Inaczej sytuacja przedstawia się, jeśli jesteś bezrobotną i w ciąży. Lepiej od razu poprosić o zwolnienie lekarskie, gdyż zakaz zatrudnienia uprawnia urząd pracy do natychmiastowego zatrzymania wypłaty zasiłku dla bezrobotnych. Do niego masz bowiem prawo wyłącznie, jeśli jesteś w stanie pracować.

Przepisy dotyczące wizyt u lekarza w ustawie o ochronie macierzyństwa

Ministerstwo Federalne ds. Rodzin stwierdza jednoznacznie, iż pracodawca jest zobowiązany udzielić kobiecie w ciąży zwolnienia na czas badania kontrolnego, bez utraty zarobku. Jeśli pracujesz w niepełnym wymiarze czasu pracy, Twój pracodawca może oczekiwać, że wykonasz badania w czasie wolnym od pracy. W przeciwnym razie pracodawca może zmniejszyć pensję lub wymagać odrobienia nieobecności w innych godzinach. Kobiety w ciąży mają bezwzględny zakaz wykonywania nadgodzin!

Kiedy dokładnie rozpoczyna się okres ochrony macierzyństwa?

Okres ochrony macierzyństwa zaczyna w Niemczech obowiązywać na sześć tygodni przed terminem porodu i kończy osiem tygodni po porodzie. Jeśli koniecznie chcesz dokończyć daną pracę przed porodem, to możesz to zrobić na własne życzenie w okresie ochrony macierzyństwa, ale szef nie może tego od Ciebie wymagać. Decyzję taką możesz w każdej chwili cofnąć. Jeśli czujesz się dobrze i nie chcesz przegapić zbyt wiele: szkoła i przekwalifikowanie zawodowe są również dozwolone podczas obowiązywania okresu ochrony macierzyństwa.

Absolutny zakaz zatrudniania ma jednak miejsce w ciągu pierwszych ośmiu tygodni po porodzie. Nawet jeśli chcesz pracować, Twój pracodawca nie może Cię wówczas zatrudnić. Wyjątkiem są zarządzający firmą, bo ustawa o Mutterschutz nie obowiązuje w stosunku do nich. Nie każdy wie, że ustawowe ubezpieczenie zdrowotne pozwala otrzymywać zasiłek macierzyński w czasie okresu ochrony.

Jeśli w ciągu ośmiu tygodni po porodzie u dziecka zostanie stwierdzona niepełnosprawność, matka może wnioskować o przedłużenie okresu ochrony z ośmiu do dwunastu tygodni.

Co jeśli termin porodu się przesuwa?

Nie martw się: okres ochrony macierzyństwa nie ulega zmianie. Jeśli dziecko urodziło się wcześniej, do okresu ochronnego dodawana jest odpowiednia ilość dni, tak, aby wynosił on co najmniej 14 tygodni.

Jeśli dziecko urodziło się ponad trzy tygodnie przed właściwym terminem porodu, na ogół uważane jest za wcześniaka, ale to nie jest definicja prawna. Jeśli dziecko urodziło się tylko trochę wcześniej, ale nie jest kwalifikowane jako wcześniak, nadal masz prawo do 14-tygodniowego okresu ochronnego.

Jak wygląda sytuacja w przypadku kobiet prowadzących własną działalność gospodarczą?

Jeśli prowadzisz własną działalność gospodarczą i zdołałaś odłożyć odpowiednią liczbę pieniędzy, to możesz spać spokojnie. Inaczej ma się sytuacja, jeśli znajdujesz się w trakcie zakładania firmy albo masz niepewną sytuacją finansową.

Niemieckie prawo zabrania kobietom w ciąży pracy na sześć tygodni przed porodem i osiem po nim. Mimo, że nie dotyczy to zarządzających firmą, również takie osoby mają prawo do ochrony w tym okresie. Jeśli jesteś dobrowolnym członkiem ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego, upewnij się przed ciążą, że masz prawo do zasiłku chorobowego. W ten sposób otrzymasz więcej niż 13 euro za każdy dzień pracy, które zostałyby wypłacone w takiej sytuacji. Jeśli jesteś ubezpieczona prywatnie, pamiętaj, że w okresie ochrony macierzyństwa wykluczony jest najczęściej wszelki zasiłek – niektóre prywatne ubezpieczalnie wypłacają jednorazowy dodatek w wysokości do 200 euro.

Matka, w pierwszych miesiącach po urodzeniu dziecka, nie jest często w stanie zarobić tyle, ile miało to miejsce wcześniej. Niestety w Niemczech nie istnieje żadne ubezpieczenie na wypadek utraty zarobków w wyniku ciąży. Jeśli jednak znajdujesz się w trudnej sytuacji finansowej, udaj się do opieki społecznej i złóż wniosek o pomoc w specjalnych sytuacjach życiowych („Antrag auf Hilfe in besonderen Lebenslagen”). O świadczenie mogą się ubiegać wyłącznie osoby prywatne, nie firmy. Czynsz, prąd, czy telefon trzeba opłacać samemu. Oprócz tego kobiety ubezpieczone prywatnie muszą dalej płacić składki ubezpieczeniowe. Istnieje kilka prywatnych ubezpieczalni zdrowotnych, które zwalniają kobiety z konieczności płacenia składek do sześciu miesięcy po porodzie.

Własna działalność a prawo do Elterngeld

Nawet niezależne kobiety, prowadzące własną działalność gospodarczą, mają prawo do Elterngeld. Świadczenie to stanowi 67% dochodów, przy czym przy obliczaniu bierze się pod uwagę otrzymany zysk, po potrąceniu podatków. Jeśli chcesz się dowiedzieć ile dokładnie wyniesie kwota świadczenia w Twoim przypadku, to na Dojczland.info znajdziesz kalkulator Elterngeld.

Więcej na temat Elterngeld przeczytasz tutaj: Elterngeld – czyli wszystko co musisz wiedzieć o zasiłku wychowawczym w Niemczech!

W związku z tym, iż osoby samozatrudnione są swoim własnym pracodawcą i dlatego nie przysługuje im zasiłek macierzyński, zasiłek rodzinny jest wypłacany w chwili urodzenia dziecka – w odróżnieniu od pracowników, którzy otrzymują go dopiero po ośmiu tygodniach okresu ochronnego. Świadczenie Kindergeld jest niezależny od dochodu. Państwo płaci na każde dziecko 250 euro na miesiąc.

Na Dojczland.info znajdziesz również kalkulator Kindergeld

Więcej na temat Kindergeld przeczytasz tutaj: Zasiłek rodzinny (Kindergeld) w Niemczech: aktualne podwyżki oraz najważniejsze informacje