Polskie dziecko w niemieckiej szkole – to musicie koniecznie wiedzieć!

Dla polskich rodziców pierwszy dzień dziecka spędzony w niemieckiej szkole jest bardzo stresujący. Obawa czy dziecko sobie poradzi, czy zrozumie to, co do niego mówi nauczyciel, czy znajdzie przyjaciół wśród koleżanek i kolegów z klasy… To pytania dręczące każdego rodzica, szczególnie wtedy, gdy język niemiecki nie jest językiem ojczystym używanym na co dzień w rodzinie.

Rada: W przypadku jakichkolwiek wątpliwości po prostu najlepiej jest skontaktować się bezpośrednio ze szkołą. Email do szkolnego sekretariatu lub rozmowa telefoniczna z całą pewnością wyjaśnią wszelkie pytania i zaspokoją Waszą potrzebę informacji.

W pierwszej części naszego poradnika dotyczącego niemieckiej szkoły, postaramy się Wam przybliżyć jak wygląda przyjęcie dziecka do szkoły, jak wyglądają niemieckie tradycje szkolne, czy jak wygląda przykładowy dzień w szkole pierwszoklasisty. Część druga wkrótce na stronie!

Gdzie szukać informacji o niemieckiej szkole?

Prawie każda szkoła posiada własną stronę internetową, na której publikowane są wiadomości szkolne, regulamin szkolny, kodeks postępowania, informacje na temat oferowanych zajęć dodatkowych, opieki świetlicowej, możliwości skontaktowania się z sekretariatem szkolnym luby dyrekcją szkoły, pedagogiem szkolnym itd. Strona internetowa szkoły to idealny sposób do zdobycia obszernych informacji o aktualnych terminach, o gronie pedagogicznym, aktywnościach szkoły, projektach szkolnych, programie nauczania, godzinach lekcyjnych, radzie rodziców, innych organizacjach lokalnych, z którymi szkoła współpracuje czy też szkołach partnerskich zagranicą.

Również na łamach naszego portalu znajdziecie kilka przydatnych informacji odnośnie niemieckich szkół:

• Jak zapisać dziecko do szkoły w Niemczech?
• Kiedy wypada roczpoczęcie roku szkolnego w Niemczech?
• Wakacje w Niemczech 2020 – terminy dla wszystkich landów!
• Różnice pomiędzy polskim oraz niemieckim systemem szkolnictwa – doświadczenia Polaka w Niemczech!
• System szkolnictwa w Niemczech – wszystko co musisz o nim wiedzieć!
• Niemiecka szkoła w praktyce: Wywiadówki, Elternbriefe, zgłaszanie nieobecności i wiele więcej!

Einschulung, czyli przyjęcie dziecka do szkoły

Einschulung, czyli oficjalne przyjęcie dziecka do szkoły, jest ogromnym wydarzeniem w życiu dziecka. W tym dniu poznaje ono swoją nową szkołę, nauczycieli, koleżanki i kolegów.  „Einschulung” można porównać do polskiego rytuału szkolnego „pasowania na ucznia”. Każda szkoła organizuje uroczystość przyjęcia do szkoły w sposób indywidualny. Rodzice oczywiście zostaną wcześniej poinformowani o tym, co mają przygotować, jak będzie wyglądał przebieg uroczystości oraz co czeka ich dziecko w tym dniu.

Pytaniem dręczącym wielu rodziców jest kwestia ubioru dziecka. W Polsce w pierwszym dniu szkoły (tradycyjnie 1-go września) obowiązuje uroczysty ubiór, czyli biała bluzka i ciemna spódnica (lub spodnie) albo elegancka sukienka dla dziewczynek oraz biała koszula i ciemne spodnie dla chłopców. Inaczej jest w szkołach niemieckich – tutaj nie obowiązuje żaden „dress code” na pierwszy dzień szkoły. Ważne jest, aby dziecko było ubrane w wygodne, funkcjonalne ubranie oraz praktyczne obuwie. Istotne jest też, aby pod względem odzieży nie wyróżniało się ono negatywnie na tle innych, gdyż zbyt elegancki strój (nawet jeżeli w Polsce jest to zwyczajny strój na tę okazję) mogłaby sprawić irytujące wrażenie na przyszłych koleżankach i kolegach oraz nauczycielach w szkole niemieckiej.

Do tradycji niemieckiej edukacji należy wspólne kupno tornistra oraz wręczenie dziecku tyty w dniu przyjęcia do szkoły (Einschulung).

Tradycja szkolna, czyli „der Schulranzen” (tornister szkolny) i „die Schultüte” (tyta)

Tornister w Niemczech ma specjalne znaczenie jak symbol inauguracji nauki w pierwszej klasie i rozpoczęcia obowiązku szkolnego. Rodzice kupują go wspólnie z dzieckiem, przy czym dziecko wybiera swój tornister zgodnie z własnymi upodobaniami. Rodzice powinni zwrócić uwagę na funkcjonalność tornistra, jego wagę, szerokość szelek, dodatkowe kieszonki, wyposażenie w reflektory odblaskowe. Tornister będzie towarzyszył dziecku przez kilka lat, warto więc wydać trochę więcej pieniędzy na jego jakość (Qualität) i wyposażenie (Ausstattung).

Bardzo często pojawia się pytanie, czy tornister może zostać zastąpiony plecakiem. Niestety nie – kupno tornistra jest konieczne ze względów zdrowotnych (zapobieganie wadom postawy) oraz faktu, że „Schulranzen” to część kultury szkolnej w Niemczech, podobnie, jak tak zwana „Schultüte” wręczana dziecku przez rodziców w pierwszym dniu szkoły.

Schultüte” to kolorowy tekturowy stożek, niekiedy owinięty celofanem i zawiązany na kokardę, wypełniony przyborami szkolnymi, słodyczami, czekoladkami, flamastrami, kredkami, notesami, naklejkami i innymi prezentami (np. pudełko do lunchu, termos na napoje) mającymi na celu umilenie i ułatwienie dziecku szkolnej codzienności. Rodzice pochodzący z Górnego Śląska, Wielkopolski lub Mazur znają ten obyczaj pod nazwą „szkolna tyta”. Każdy pierwszoklasista w Niemczech musi otrzymać szkolną tytę – od tej zasady nie ma wyjątku. Niemieckie dzieci otrzymują ją w pierwszym dniu szkoły i zabierają z sobą na uroczystość przyjęcia do szkoły (Einschulung).

Kolejną tradycją niemiecką jest obowiązkowe zdjęcie dziecka w dzień przyjęcia do szkoły – obowiązkowo z tornistrem na plecach i tytą w rękach.

Uwaga: Każde dziecko w Niemczech musi dostać od rodziców nowy tornister, zwany po niemiecku „der Schulranzen” oraz „die Schultüte”. Jeżeli dziecko pojawi się w szkole z plecakim, rodzice mogą być pewni, że nauczyciel zwróci im uwagę, że ze względów zdrowotnych (możliwość wystąpienia wady postawy) nie jest to odpowiednie dla dziecka.

Jak wygląda przykładowy dzień szkolny pierwszoklasisty?

Po uroczystości przyjęcia dziecka do szkoły (Einschulung) zaczyna się normalny dzień lekcyjny. Zajęcia lekcyjne pierwszoklasistów zaczynają się wcześnie – niekiedy nawet o godzinie 7:30, niekiedy o 8:00. Wielkość klasy to maksymalnie 20 uczniów, dodatkowo każda klasa ma stałego nauczyciela (feste Bezugsperson). Pierwszoklasiści (Erstklässler) mają codziennie 4 lub 5 godzin lekcyjnych. Tygodniowe pensum godzinowe wynosi 21-22 godziny lekcyjne w klasie pierwszej i drugiej, 25-26 godzin lekcyjnych w klasie trzeciej i 26-27 godzin lekcyjnych w klasie czwartej.

Przykładowy rozkład zajęć uczniów trzeciej klasy w jednej ze szkół podstawowych:

• 7:30 – dzieci przychodzą do szkoły, czas na przebranie się, przywitanie z kolegami, koleżankami i nauczycielem.
• 7:45 – klasa razem z nauczycielem udaje się na stołówkę, gdzie wszyscy razem jedzą śniadanie. Uczniowie mogą przynieść jedzenie z domu lub zamówić je w szkole.
• 8:05 – początek zajęć lekcyjnych, które odbywają się w blokach 90-minutowych z krótkimi przerwami.
• 9:30 – pierwsza dłuższa przerwa trwająca 30 minut, którą uczniowie spędzają na dziedzińcu szkolnym pod opieką nauczycieli.
• 10:00 – kolejne zajęcia blokowe połączone z krótki przerwami.
• 11:30 – przerwa obiadowa, po jedzeniu klasa spotyka się na dziedzińcu.
• 12:15 – ostatnia godzina lekcyjna trwająca 45 minut.
• 13:00 – koniec zajęć, uczniowie przebierają się i idą do domu lub są odbierani przez rodziców lub opiekunów.

Podręczniki, przybory i przedmioty szkolne

W Niemczech każde dziecko dostaje obowiązkowe podręczniki do nauki w szkole, które są zwracane na koniec roku. Rodzice mają obowiązek umożliwienia dziecku nauki szkolnej, zaopatrzenia go w materiały i przybory szkolne, czyli zeszyty, notatniki, kredki, długopisy, flamastry, pióro wieczne, farby, pędzle, plastelinę, zeszyty do nut, blok do malowania. Listę przyborów szkolnych i pomocy naukowych rodzice otrzymają od wychowawcy klasy (Klassenlehrer) lub w sekretariacie szkolnym. Dodatkowo szkoły zbierają w każdym półroczu składkę, z której pokrywane są koszty za kopiowanie dodatkowych materiałów do nauki, czyli tak zwany „Materialgeld”.

Przedmioty nauczane w szkole podstawowej nie różnią się zbytnio od tych nauczanych w polskich szkołach.

• Język niemiecki: czytanie i pisanie, podstawy ortografii i gramatyki,
• Matematyka: cztery podstawowe działania arytmetyczne na liczbach od 1 do 1 miliona oraz podstawy geometrii,
• Sachkundenunterricht: przedmiot nauczania w szkole podstawowej z elementami biologii, geografii, historii, wiedzy z zakresu ruchu drogowego i wychowania seksualnego, zapoznający uczniów z podstawami nauk społecznych i ścisłych,
• Język angielski (Englisch),
• Religia (Religionslehre)/Etyka (Ethik)
• Wychowanie fizyczne (Sport), wychowanie muzyczne (Musik) i plastyczne (Kunst).

Dzieci w klasach 1-3 nie otrzymują świadectw z ocenami, lecz tak zwane „Berichtszeugnisse” wyrażające rozwój, osiągnięcia i umiejętności ucznia w formie opisowej. Pierwszym świadectwem z ocenami jest świadectwo ukończenia czwartej klasy szkoły podstawowej.

Język niemiecki w szkole w Niemczech

Wielu rodziców obawia się, że ich dzieci będą miały problemy z zajęciami szkolnymi prowadzonymi w języku niemieckim. Obawy te są bezpodstawne, gdyś większość szkół, zarówno podstawowych, jak i ponadpodstawowych, ma spore doświadczenie w nauczaniu dzieci z rodzin imigranckich (czyli posiadających tak zwany „Migrationshintergrund”). Niektóre szkoły oferują dodatkowe zajęcia językowe dla dzieci, zajęcia wyrównawcze, odrabianie zadań domowych i zajęcia świetlicowe.

Wielu rodziców zadaje sobie pytanie, czy rozmawiając z dzieckiem w domu w języku ojczystym nie będą utrudniać mu nauki. Odpowiedź na to jest jednoznaczna: nie, dziecko nie będzie miało z tego powodu trudności w szkole. Wręcz przeciwnie, dzieciom wychowywanym dwujęzycznie nauka w szkole przychodzi łatwiej. Dodatkowym atutem jest znajomość dwóch języków i dwóch kultur od najmłodszych lat.

Zadania domowe w niemieckiej szkole, czyli Hausaufgaben

Wszystkie dzieci otrzymują w szkole zadania do odrobienia w domu, a rodzice muszą dopilnować, aby ich dzieci dopełniły tego obowiązku oraz spakowały potrzebne podręczniki, przybory i materiały na następny dzień. W zależności od wieku dziecka zadania domowe mają różny stopień trudności i powinny być rozwiązane w przeciągu odpowiedniego przedziału czasowego:

• W pierwszej klasie dzieci otrzymują niewiele zadań domowych, celem jest przyzwyczajenie ich do samodzielnej pracy.
• W drugiej klasie czas poświęcony na odrabianie zadań nie powinien przekraczać 30 minut dziennie.
• W trzeciej i czwartej klasie zadania domowe są bardziej czasochłonne i mogą zająć dziecku do 60 minut dziennie.
• Uczniowie w klasie piątej i szóstej powinni być w stanie odrobić zadania w przeciągu 90 minut.

Gdy rodzice zauważą, że ich dziecko ma problemy z odrobieniem zadań w przeciągu podanych ram czasu, powinni to koniecznie omówić z nauczycielem. Biorąc pod uwagę indywidualny rozwój dziecka, w niektórych przypadkach może się okazać, że potrzebuje ono dodatkowego wsparcia ze strony szkoły i zapisania na zajęcia wyrównawcze.

Prezenty dla nauczycieli w niemieckich szkołach, świętowanie urodzin

Ważną informacją dla wszystkich polskich rodziców jest to, że w niemieckiej nie wręcza się kwiatów ani prezentów rzeczowych (bombonierki lub inne słodycze) członkom grona pedagogicznego – ani na rozpoczęcie, ani na zakończenie roku szkolnego. W Niemczech nie jest też obchodzony Dzień Nauczyciela – to święto jest tutaj całkowicie nieznane.

Gdy dziecko ma urodziny, to po uprzednim uzgodnieniu tego z opiekunem klasy lub wychowawcą można upiec ciasto i przynieść je do szkoły. Rodzice powinni jednak koniecznie wziąć pod uwagę, że takie inicjatywy muszą zostać omówione z nauczycielem, gdyż może się okazać, że przynoszenie słodyczy i wypieków domowych jest w szkole z różnych względów zabronione. Dodatkowo należy uwzględnić fakt, że nie wszystkie dzieci jedzą słodycze, a niektóre z nich mogą mieć uczulenie na jajka, gluten, orzechy lub inne produkty spożywcze.

Uwaga: w Niemczech nie świętuje się imienin! Świętowanie urodzin to sprawa prywatna i nie należy wręczać z tego powodu prezentów ani oczekiwać, że ktoś oficjalnie świętuje urodziny w szkole lub w przedszkolu. Dodatkowo szkoła może zabraniać przynoszenia słodyczy i wypieków do szkoły ze względów zdrowotnych!

Regulamin szkolny w Niemczech i kodeks postępowania

Szkoły podstawowe mają własne regulaminy i kodeksy postępowania (Schulregeln). Regulamin szkolny jest ustalany wspólnie przez nauczycieli, uczniów i rodziców i można go znaleźć na stronie internetowej szkoły.

Regulamin szkoły dotyczy zasad zachowania ucznia (Verhaltensregeln) w stosunku do innych osób (Umgang mit Mitmenschen), zachowania w budynku szkoły (Regeln im Schulgebäude), postępowania podczas lekcji i przerw (Unterrichts- und Pausenregeln). Dodatkowo regulowane są kwestie posiadania i używania telefonów komórkowych na terenie szkoły oraz zasady dotyczące ubioru szkolnego.

Wydrukowany regulamin jest też wręczany rodzicom podczas uroczystości przyjęcia dziecka do szkoły (Einschulung). Po przeczytaniu go i podpisaniu przez rodziców, jest on przechowywany w szkole w aktach ucznia. Nieprzestrzeganie regulaminu szkolnego lub zachowanie niezgodne z ustalonymi przez szkołę normami może mieć konsekwencje dla dziecka oraz w ekstremalnych przypadkach wezwanie rodziców do szkoły.

Szkolny „dress code”, czyli w co ubrać dziecko do szkoły w Niemczech

Pod względem ubioru szkoły niemieckie są o wiele bardziej liberalne niż polskie placówki. Nie obowiązuje w nich obowiązek noszenia mundurka lub uniformu szkolnego, nie obowiązuję też żadne ścisłe przepisy określające sposób ubierania się uczniów. Nie oznacza to jednak, że wszystko jest dozwolone. Uczniowie mogą ubierać się dowolnie pod warunkiem, że ich odzież jest „angemessen”, czyli stosowna do okoliczności, a wykładnia dotycząca odzieży stosownej do okoliczności jest obowiązujące i jednolita dla wszystkich (verbindlich und einheitlich für alle) – zarówno dla uczniów, jak i dla nauczycieli i pracowników administracyjnych szkoły. Co oznacza to praktyce?

Odzież szkolna musi być wygodna, zadbana, czysta i schludna. Większość szkół zabrania przychodzenia na zajęcia w spodniach dresowych i legginsach, przeźroczystej odzieży, bieliźnianych podkoszulkach bez rękawów i bluzkach na cienkich ramiączkach (Spaghetti-Träger). Także w przypadku obuwia należy zwracać uwagę na wygodę (w końcu w szkole dziecko spędza wiele godzin) i bezpieczeństwo dziecka (bieganie w klapkach typu „japonki” może skończyć wypadkiem na schodach lub dziedzińcu szkolnym i wizytą w lekarza).

Dla polskich rodziców może być zaskakujące, że w czasie egzaminów maturalnych obowiązuje takie same zasady ubierania się, jak na co dzień w szkole. Biała bluzka, ciemna spódnica lub eleganckie spodnie z żakietem dla dziewcząt lub garnitur z krawatem to normalne ubranie dla polskiego maturzysty, podczas gdy niemiecki maturzysta ubierze w takich okolicznościach w dżinsy i t-shirt połączone z bluzą lub swetrem oraz wygodnymi butami typu sportowego.