Mutterschaftsgeld, czyli wszystko o zasiłku macierzyńskim w Niemczech w 2024 roku!

Zasiłek macierzyński (niem. Mutterschaftsgeld), to zasiłek wypłacany kobietom w ciąży. Pracujące kobiety w ciąży mają prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy przez okres sześciu tygodni poprzedzających termin porodu. Regulacja ta zawarta jest w § 3 ustęp 2 ustawy o macierzyństwie (niem. Mutterschaftsgesetz – MuSchG), stanowiącym o zakazie zatrudnienia (niem. Beschäftigungsverbot) w wyżej wymienionym terminie.

Oprócz tego w okresie 8 tygodni od dnia porodu obowiązuje bezwzględny zakaz zatrudnienia (niem. zwingendes Beschäftigungsverbot), który podlega wydłużeniu o dodatkowe 4 tygodnie w przypadku przedwczesnego oraz mnogiego porodu. Również matkom dzieci niepełnosprawnych urlop macierzyński po porodzie zostaje wydłużony o 4 tygodnie. W przypadku poronienia po 12 tygodniu ciąży, kobieta objęta jest ochroną przed zwolnieniem.

W związku z tym, że w okresie obowiązywania zakazu zatrudnienia kobiety pozbawione są możliwości zarobku, wprowadzono w Niemczech regulację dotyczącą zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński wypłacany jest przez kasę chorych w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego lub za pośrednictwem Federalnego Urzędu Ubezpieczeń (niem. Bundesversichernungsamt). Zasiłek macierzyński i dodatek od pracodawcy (niem. Arbeitgeberzuschuss) zastępują w Niemczech prawie całkowicie dotychczasowe miesięczne wynagrodzenie.

Aby móc złożyć wniosek o zasiłek macierzyński niezbędne jest zaświadczenie od lekarza lub położnej o przewidywanym terminie porodu

Zasiłek macierzyński w Niemczech w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego

Kobiety ubezpieczone w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego składają wniosek o zasiłek macierzyński w swojej kasie chorych. Aby wniosek miał szansę na pozytywne rozpatrzenie, zatrudniona musi posiadać prawo do zasiłku chorobowego (niem. Krankengeld) oraz musi być spełniony jeden z poniższych warunków:

• Istnieje stosunek pracy
• Pracodawca wypowiedział stosunek pracy podczas trwania ciąży (ważne, by wypowiedzenie było zgodne z prawem)
• Nawiązanie stosunku pracy nastąpiło po rozpoczęciu okresu ochronnego

Wysokość zasiłku macierzyńskiego w Niemczech

Sześć tygodni przed porodem i osiem tygodni po porodzie przyszła mama otrzyma zasiłek macierzyński z kasy chorych oraz zasiłek pracowniczy. Obie płatności łącznie odpowiadają miesięcznemu wynagrodzeniu netto. Zmiana klasy podatkowej w okresie wypłacania zasiłku macierzyńskiego w zasadzie nie ma wpływu na sposób obliczania składki pracodawcy na zasiłek macierzyński (ArbG Aachen, wyrok z 12 lipca 1984 r., Az. 5 Ca 853/84).

Zasiłek macierzyński wypłacany przez kasę chorych wynosi maksymalnie 13 euro na dzień kalendarzowy. Wobec osób zarabiających średnio więcej niż 13 euro netto dziennie, czyli więcej niż 390 euro miesięcznie, pracodawca ma obowiązek opłacenia różnicy jako składki na zasiłek macierzyński (§ 20 MuSchG). U osób zarabiających mniej niż 390 euro miesięcznie, zasiłek macierzyński z kasy chorych będzie odpowiednio niższy.

Przykład: Pracownica zarabiała 2750 euro brutto w ciągu ostatnich trzech miesięcy przed urlopem macierzyńskim. Po potrąceniach otrzymuje 1776 euro netto. Miesięczne wynagrodzenie netto za ostatnie trzy miesiące przeliczane jest na dzień kalendarzowy i wynosi 59,20 euro: (1776 euro x 3) / 90 = 59,20 euro. W czasie urlopu macierzyńskiego pracownica otrzymuje 59,20 euro dziennie, czyli 13 euro z ubezpieczenia zdrowotnego jako zasiłek macierzyński i 46,20 euro od pracodawcy w formie dotacji.

Pracownicy, którzy nie są objęci ustawowym ubezpieczeniem zdrowotnym, otrzymują jednorazowo obniżony zasiłek macierzyński w wysokości maksymalnie 210 EUR z Federalnego Urzędu Ubezpieczeń (niem. Bundesversicherungsamt) (§ 19 ust. 2 MuSchG).

Czy zasiłek macierzyński w Niemczech jest opodatkowany?

Zasiłek macierzyński jest zasadniczo wolny od podatku dochodowego, jednak bezpośrednio wpływa na stawki podatkowe. Na koniec roku cały dochód z danego okresu podatkowego dodawany jest do zasiłku rodzicielskiego i na podstawie tych wyliczeń ustalana jest stawka podatkowa. W bardzo wielu przypadkach podwyższa on tę stawkę, dlatego zdarza się, że trzeba później uregulować zaległości podatkowe. Wydłużenie przyjmowania zasiłku wychowawczego może w pewnym stopniu złagodzić ten efekt.

Osoby pobierające zasiłek macierzyński nie ponoszą także opłat w ramach składek ustawowego ubezpieczenia emerytalnego oraz zdrowotnego i od utraty pracy, o ile nie posiadają innych dochodów podlegających składkom.

Zasiłek macierzyński a zasiłek wychowawczy (niem. Elterngeld)

Zasiłek macierzyński i dodatek od pracodawcy rozliczane są z zasiłkiem wychowawczym (niem. Elterngeld – dowiedz się więcej tutaj!). Kobiety, które po porodzie otrzymują jedno lub oba świadczenia, muszą jednocześnie wnioskować o Elterngeld przysługujący za dany okres. Te miesiące życia dziecka są według BEEG (niem. Bundeselterngesetz – Ustawa o Świadczeniach Rodzicielskich), uważane za wykorzystane przez matkę w ramach zasiłku wychowawczego (niem. Elterngeld). Można powiedzieć, że są one automatycznie traktowane tak, jakby był to okres pobierania przez matkę Elterngeld, nawet jeśli za ten czas go nie otrzymała. Jeśli np. matka otrzyma zasiłek macierzyński w pierwszych trzech miesiącach życia dziecka, to musi wnioskować o zasiłek wychowawczy na okres przynajmniej od pierwszego do trzeciego miesiąca życia. Ojciec miałby wtedy do dyspozycji jeszcze tylko maksymalnie 11 miesięcznych świadczeń Elterngeld.

Za każdy poszczególny miesiąc życia dziecka, w którym przysługuje Mutterschaftsgeld, urząd porównuje wysokość otrzymanych świadczeń z wysokością przysługującego zasiłku wychowawczego. W związku z tym, że zasiłek macierzyński i dodatek od pracodawcy w sumie stanowią prawie 100% miesięcznych zarobków netto, a Elterngeld tylko 65%, świadczenia macierzyńskie są w okresach ochronnych zazwyczaj wyższe niż kwota zasiłku wychowawczego, do którego wnioskodawca jest uprawniony. Jeśli okres ochronny w związku z macierzyństwem dobiegł końca, a dany miesiąc życia dziecka nadal trwa, urząd ds. zasiłku wychowawczego (niem. Elterngeldstelle) oblicza kwotę, która ma zostać zaliczona na poczet otrzymanego zasiłku macierzyńskiego i dodatku od pracodawcy co do dnia. Za pozostałe dni miesiąca, za które nie przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, zasiłek wychowawczy wypłacany jest proporcjonalnie.

Własna działalność gospodarcza a zasiłek macierzyński

Kobiety pracujące na własny rachunek i ubezpieczone dobrowolnie w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego nie otrzymają w okresie ustawowej ochrony pracującej kobiety w ciąży (niem. Mutterschutzfrist) zasiłku macierzyńskiego. Wyjątek stanowią kobiety, które wybrały dodatkowy wariant „zasiłek chorobowy” (niem. Krankengeld), zapewniający również zasiłek macierzyński lub zdecydowały się na wariant z podwyższoną składką. Takowe ustalenia należy jednak zawrzeć w umowie z ubezpieczalnią przed okresem ciąży! Wiele prywatnych ubezpieczalni nie posiada w ofercie świadczeń zasiłku macierzyńskiego i chorobowego. Niektóre wypłacają jednorazowy zasiłek macierzyński w wysokości 210 euro.

W przypadku problemów finansowych istnieje możliwość zwrócenia się o pomoc do urzędu socjalnego, gdzie można złożyć wniosek o udzielenie pomocy w trudnej sytuacji życiowej (niem. Antrag auf Hilfe in besonderen Lebenslage). Pomoc ta ogranicza się do pokrycia kosztów utrzymania.

Od stycznia 2019 r. nastąpiła pozytywna zmiana dla osób samozatrudnionych z dobrowolnym ubezpieczeniem ustawowym: nie muszą one już płacić minimalnych składek na ubezpieczenie zdrowotne od zasiłków macierzyńskich i chorobowych, jeśli w tym czasie nie mają dochodów z pracy. Reguluje to ustawa o ulgach w ubezpieczeniach zdrowotnych.

Minijob a zasiłek macierzyński

Również matki, którym nie przysługuje zasiłek macierzyński, ale są zatrudnione np. w ramach tzw. „Minijob”, podlegają okresom ochronnym zgodnie z ustawą o macierzyństwie i z reguły otrzymują dodatek od pracodawcy. Jest on potrącany z Elterngeld. W przypadku matek, ubezpieczonych przez Künstler-Sozialklasse, to właśnie KSK przejmuje rolę pracodawcy i wypłaca też dodatek, o którym wcześniej pisaliśmy, podczas okresu ochronnego. W ramach obowiązkowego ubezpieczenia w ustawowej kasie chorych te matki otrzymają też zasiłek macierzyński podczas okresów ochronnych.

Jak wypełnić wniosek o zasiłek macierzyński w Niemczech?

Dla osób, które nie znają perfekcyjnie języka niemieckiego opracowaliśmy przetłumaczony wniosek o zasiłek macierzyński w Niemczech, przygotowany przez Federalny Urząd Ubezpieczeń. Wniosek znajdziecie na stronie urzędu: link.

Pierwszą część wniosku wypełnia wnioskodawczyni:

Drugą część wniosku wypełnia pracodawca: