Niemiecka szkoła jest prawdziwym wyzwaniem dla polskich rodziców, gdyż niemiecki system szkolnictwa różni się znacznie od systemu szkolnictwa w Polsce. Ale na czym polegają te różnice? Co jest szczególnego w niemieckim systemie edukacji? Jest on lepszy czy gorszy od polskiego? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, gdyż szkolnictwo w Niemczech jest zorganizowane na zupełnie innych zasadach.
Niemieckie szkolnictwo nie jest regulowane na poziomie federalnym
Przede wszystkim szkolnictwo niemieckie nie jest regulowane na poziomie federalnym, lecz znajduje się w gestii poszczególnych landów. Państwo sprawuje wprawdzie nadzór nad szkolnictwem w myśl artykułu 7 ust. 1 Konstytucji Niemieckiej (Art. 7 Abs. 1 GG), lecz na mocy wyroku sądu konstytucyjnego odpowiedzialność za system edukacji została przekazana krajom związkowym. Oznacza to, że prawo szkolne podlega zwierzchnictwu kulturalnemu krajów związkowych. To zwierzchnictwo landów w zakresie kultury i edukacji określane jest jako „Kulturhoheit” i jest zagwarantowane w konstytucji każdego landu.
Co land to inny system szkolnictwa
W praktyce oznacza to, że każdy kraj związkowy ma swój własny system szkolnictwa, różne plany nauczania, odmienne treści programowe i inne zasady przeprowadzania egzaminów. Różnice programowe oczywiście wpływają na różnice w poziomie nauczania. W bardzo ekstremalnych przypadkach może to nawet oznaczać dla rodziców, którzy z powodów zawodowych zmuszeni są do przeprowadzki do innego landu, że ich dziecko będzie musiało włożyć dużo pracy w wyrównanie różnic programowych.
W tym momencie pojawia się pytanie: Jeżeli systemy edukacji szkolnej są tak różne, to czy mają one coś wspólnego? Odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna. Tak, wspólne dla wszystkich krajów związkowych są obowiązek szkolny, struktura systemu szkolnictwa, bezpłatna edukacja oraz równouprawnienie w dostępie do wykształcenia.
Obowiązek szkolny w Niemczech
W Niemczech, podobnie jak w Polsce, istnieje obowiązek szkolny. Obowiązkowi szkolnemu podlegają wszystkie dzieci mieszkające na terenie Niemiec niezależnie od ich płci, obywatelstwa i kraju pochodzenia. Wiek, w którym dla dziecka rozpoczyna się obowiązek szkolny, jest różny w zależności od landu i może rozpoczynać się w wieku 5, 6 lub 7 lat. W większości przypadków obowiązek szkolny rozpoczyna się w danym roku, w którym dziecko do określonego dnia (tzw. Stichtag) ukończyło szósty rok życia.
Obowiązek szkolny w Niemczech w zależności od landu
Obowiązek szkolny w pełnym wymiarze godzin (Vollzeitschulpflicht) zaczyna się dla dziecka w momencie przyjęcia go do szkoły podstawowej (Grundschule) i trwa w zależności od kraju związkowego osiem lub dziewięć lat szkolnych (Schulbesuchsjahre). Po zakończeniu pełnowymiarowego obowiązku szkolnego rozpoczyna się tak zwany obowiązek zawodowy, czyli Berufsschulpflicht. Wypełnienie obowiązku zawodowego odbywa się poprzez rozpoczęcie praktycznej nauki zawodu (Ausbildung), podjęcie nauki zawodu w szkole zawodowej, kontynuację nauczania w szkole średniej pierwszego stopnia (Sekundarstufe I 5.-10. rok) i w szkole średniej drugiego stopnia (Sekundarstufe II 11.-13. rok). Zawodowy obowiązek szkolny kończy się w momencie zdobycia wykształcenia zawodowego (Berufsausbildung) lub ukończenia 12 klasy. Oczywiście, także tutaj prawodawstwo poszczególnych krajów związkowych przewiduje wyjątki. Na przykład w Bremen obowiązek szkolny trwa 12 lat szkolnych (Schuljahre), z czego 10 przypada na pełnowymiarowy obowiązek szkolny. W Mecklenburg-Vorpommern trwa on do końca tego roku szkolnego, w którym dziecko ukończyło 18 rok życia. W Sachsen z kolei to 9 lat pełnowymiarowego obowiązku szkolnego i 3 trzy lata zawodowego.
Struktura systemu szkolnictwa w Niemczech
Struktura niemieckiego systemu edukacji jest ujednolicona i jest podzielona na trzy stopnie:
- Primärstufe, czyli odpowiednik polskiej szkoły podstawowej, obejmujący klasy 1-4,
- Sekundarstufe I, czyli szkoła średnia pierwszego stopnia, obejmująca klasy 5-10,
- Sekundarstufe II, czyli szkoła średnia drugiego stopnia, obejmująca klasy 11-13.
W wieku sześciu lat dziecko zostaje przyjęte do szkoły podstawowej (Einschulung in die Grundschule). Po czterech latach przechodzi ono do jednej ze szkół średnich pierwszego stopnia (Sekundarstufe I), w której kontynuuje naukę aż do ukończenia 9 lub 10 klasy. W zależności od „Lehrerempfehlung“, czyli oficjalnego zalecenia nauczyciela, indywidualnych osiągnięć szkolnych dziecka oraz jego rozwoju intelektualnego może zostać ono przyjęte do szkoły głównej (Hauptschule, gdzie zdobędzie tzw. Hauptschulabschluss), szkoły realnej (Realschule kończącej się uzyskaniem tzw. Mittlere Reife), gimnazjum (Gymnasium z możliwościę zdania matury, czyli Abitur) lub do szkoły zbiorczej (Gesamtschule).
Po ukończeniu szkoły średniej pierwszego stopnia (Haupt- lub Realschule) dziecko może podjąć praktyczną naukę zawodu i rozpocząć tzw. „duale Ausbildung” albo kontynuować nauczenie w szkole zawodowej. W przypadku szkoły zawodowej dzieci mają do wyboru (w zależności od landu, własnych preferencji i zdolności) Berufsschule/Fachschule/Berufsfachschule, Fachoberschule (technikum) lub Berufliches Gymnasium/Fachgymnasium (liceum zawodowe). Dzieci, które dostały się do gimnazjum, zazwyczaj kontynuują w nim naukę aż do matury (Abitur). Po uzyskaniu matury mają one możliwość podjęcia pracy, rozpoczęcia nauki zawodu lub podjęcia studiów w państwowej lub prywatnej uczelni wyższej.
System szkolnictwa w Niemczech – grafika
Poniżej grafika przedstawiająca system szkolnictwa w Niemczech w landzie Nadrenia-Północna Westfalia (należy czytać od dołu).
źródło: www.kolonia.msz.gov.pl
Niemcy: Bezpłatna edukacja i równouprawnienie dostępu do wykształcenia
Edukacja państwowa w Niemczech jest bezpłatna. Dodatkowo w niektórych krajach związkowych, takich jak Baden-Württemberg, Bayern, Bremen, Hessen, Mecklenburg-Vorpommern, Schleswig-Holstein, Sachsen i Thüringen, dzieci otrzymują bezpłatnie podręczniki w związku z tak zwaną Lernmittelfreiheit. Nie zwalnia to jednak rodziców od zakupu pozostałego wyposażenia ucznia, takiego jak plecak lub tornister, zeszyty, ćwiczenia, piórnik, długopis lub pióro, ołówki, kredki, strój gimnastyczny na zajęcia sportowe oraz strój kąpielowy na basen.
Bezpłatna edukacja związana jest z równouprawnieniem w niemieckim systemie szkolnym, mającym za zadanie zagwarantowania równego dostępu do edukacji wszystkich dzieci mieszkających na terenie Niemiec, niezależnie od ich płci, posiadanego obywatelstwa i kraju pochodzenia.
Szkoła w Niemczech – doświadczenia Polaka w Niemczech
Antek Reemigrant, nasz redakcyjny kolega, uczęszczał do niemieckiej szkoły i podzielił się z nami swoimi doświadczeniami. Zachęcamy do lektury: Różnice pomiędzy polskim oraz niemieckim systemem szkolnictwa.
Zachęcamy również do przeczytania naszego poradnika: Polskie dziecko w niemieckiej szkole – to musicie koniecznie wiedzieć!
