Czasem gdy powie się za dużo, trzeba sięgnąć głębiej do kieszeni. Chodzi o obowiązek zachowania poufności, który dotyczy pracowników i niektórych grup zawodowych. Zarówno tajemnica przedsiębiorstwa, jak i dane osobowe, na przykład pacjentów, stanowią poufne informacje. Obowiązek ich nieujawniania istnieje nawet wtedy, gdy w umowie o pracę nie zostały wskazane żadne specjalne reguły postępowania z takimi danymi. Z kolei niektóre zasady są wręcz regulowane przez niemieckie prawo. Z tego artykułu dowiecie się, kto jest zobowiązany do zachowania poufności, jak długo należy zachowywać określone informacje w tajemnicy i jakie są konsekwencje naruszeń.
Obowiązek zachowania poufności – co kryje się pod tym pojęciem?
Obowiązek zachowania poufności – zwany również obowiązkiem zachowania tajemnicy – dotyczy różnych grup zawodowych i polega na zakazie ujawniania pewnych informacji osobom trzecim. Naruszenie tajemnicy jest uregulowane w § 203 niemieckiego kodeksu karnego (Strafgesetzbuch). Dotyczy on zarówno tajemnic należących do sfery życia osobistego, jak i tajemnic przedsiębiorstwa. Przepisy te w szczególny sposób dotyczą niektórych grup zawodowych, takich jak:
- lekarze, farmaceuci, dentyści i weterynarze
- pielęgniarki i opiekunowie osób starszych
- służby ratunkowe
- psycholodzy
- audytorzy, księgowi i notariusze
- prawnicy, rzecznicy patentowi i obrońcy
- doradcy i przedstawiciele podatkowi
- pracownicy i pedagodzy socjalni
- pracownicy prywatnych zakładów ubezpieczeń zdrowotnych, wypadkowych lub na życie
Kto podlega obowiązkowi zachowania tajemnicy?
Obowiązek zachowania poufności dotyczy również następujących grup osób:
- osoby prywatne
W przypadku osób prywatnych chodzi o ich prawo do informacyjnego samostanowienia. Podstawą prawną są tu prawa osobiste i ochrona danych. Dlatego dane osobowe nie mogą być tak po prostu przekazywane osobom trzecim bez Waszej wiedzy. - pracownicy
Nawet bez wyraźnego zapisu w umowie o pracę, pracownicy mają obowiązek zachować w tajemnicy informacje, do których uzyskali dostęp w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych, a których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Należy zauważyć, że obowiązek zachowania poufności istnieje nie tylko w kontaktach z osobami postronnymi. Może on dotyczyć również współpracowników, którzy nie są wtajemniczeni w pewne procesy. - urzędnicy
Obowiązek zachowania poufności dotyczy również urzędników. W tym przypadku mówimy o tajemnicy służbowej i o osobach mających dostęp do tajemnic (z racji sprawowanej funkcji), których muszą strzec.
Szczególny obowiązek zachowania tajemnicy mają również inspektorzy ochrony danych i rady zakładowe, ponieważ ze względu na wykonywaną pracę mają łatwy wgląd w informacje poufne.
Przykłady typowych tajemnic
Za tajemnicę uznaje się informację, która jest znana tylko wąskiemu gronu osób i istnieje uzasadniony interes w jej ochronie. Oto typowe przykłady:
- tajemnica przedsiębiorstwa
Pracodawca jest zainteresowany utrzymaniem przewagi ekonomicznej nad konkurencją. W momencie, gdy pracownik przekazuje informacje o pewnych technikach, recepturach czy procedurach, ta przewaga znika. - tajemnica spowiedzi
Obowiązek zachowania tajemnicy przez duchownego wobec wiernych nazywany jest tajemnicą spowiedzi. Tutaj nacisk kładzie się zwykle na relacje oparte na zaufaniu. Ujawnienie informacji mogłoby doprowadzić do utraty reputacji. - tajemnica lekarska
Już w czasach starożytnych uważano, że relacja między pacjentem a lekarzem zasługuje na szczególną ochronę. Obowiązek zachowania tajemnicy przez lekarza można znaleźć już w przysiędze Hipokratesa. Dotyczy to nie tylko wyników badań, diagnoz i faktów medycznych, ale także danych osobowych pacjenta.
Obowiązek zachowania tajemnicy dotyczy tylko faktów, które nie są powszechnie znane. Nie chodzi tu o informacje, które można uzyskać bez większego wysiłku, na przykład z publikacji prasowych lub strony internetowej firmy.
Co się dzieje w przypadku naruszenia obowiązku zachowania poufności?
Każdy, kto narusza obowiązek zachowania poufności, musi liczyć się z poważnymi konsekwencjami. Zgodnie z § 203 niemieckiego kodeksu karnego, grozi za to kara pozbawienia wolności do roku lub grzywna. Jeśli pracownik ujawni tajemnice przedsiębiorstwa, pracodawca może wystąpić z powództwem o zaniechanie. Jeśli poniósł szkodę majątkową, może domagać się odszkodowania od swojego pracownika.
Konsekwencją może być również zwykłe wypowiedzenie umowy o pracę, a w przypadku ciężkich naruszeń – zwolnienie w trybie nadzwyczajnym w związku z zachowaniem pracownika. W zależności od wagi naruszenia, może to nastąpić nawet bez uprzedniego upomnienia. Jeśli psychoterapeuta naruszy obowiązek zachowania poufności, w pewnych okolicznościach jego klient może nawet domagać się zadośćuczynienia za poniesioną krzywdę.
Co wolno ujawnić?
Istnieją jednak przypadki, w których obowiązek zachowania poufności zostaje zniesiony. W takich sytuacjach jak najbardziej można udostępniać informacje i dane:
- otrzymanie wyraźnego zezwolenia
W tym przypadku obowiązek zachowania tajemnicy nie jest naruszony. Wyraźne zezwolenie ma miejsce wtedy, gdy zwalnia się osobę mającą dostęp do tajemnicy (z racji sprawowanej funkcji) z obowiązku jej zachowania.
- dorozumiana zgoda
Zakłada się istnienie domniemanej zgody na przykład w przypadku znalezienia nieprzytomnej osoby. Jeżeli przypuszcza się, że padła ona ofiarą przestępstwa z użyciem przemocy, policja zakłada wyrażenie zgody na ściganie sprawcy.
- wypełnienie prawnego obowiązku udzielenia informacji
Jeżeli pracownik podejrzewa u siebie wysoce zakaźną chorobę, ma obowiązek – zgodnie z niemiecką ustawą o ochronie przed zakażeniami (Infektionsschutzgesetz) – poinformować o tym pracodawcę. Ten ostatni jest wówczas zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy, ponieważ musi podjąć niezbędne kroki w celu ochrony swoich pracowników. Obowiązek zgłoszenia przypadku zachorowania może również wynikać z umowy o pracę. Ma to miejsce zwykle wtedy, gdy pracownicy są w szczególny sposób narażeni na ryzyko zakażenia, np. w szpitalach.
- zapobieganie przestępstwu
Przyjmuje się, że nie istnieje uzasadniony interes pracodawcy w nielegalnie zdobytej wiedzy. Tym samym, w takiej sytuacji pracownik nie ma obowiązku zachowania tajemnicy. Umożliwia to zgłaszanie nieprawidłowości w danej instytucji lub firmie. Informacje te mogą być jednak ujawnione jedynie w przypadku, gdy podjęto próbę wyeliminowania nieprawidłowości lub gdy przemawia za tym interes publiczny. Nie byłoby rzeczą właściwą, gdyby ktoś potajemnie rejestrował dokonywane przestępstwa, a następnie przesyłał nagrania do stacji telewizyjnej lub gazety. Zamiast tego należy poinformować o nieprawidłowościach radę zakładową i ewentualne organy nadzorcze.
- zagrożenie wyższego dobra prawnego
Jeżeli naruszenie obowiązku zachowania tajemnicy chroni wyższe dobro prawne, czyn nie jest uznawany za nielegalny. Taka sytuacja może mieć miejsce na przykład wtedy, gdy rodzice biologiczni nie wywiązują się z obowiązku opieki z powodu alkoholizmu i uzależnienia od narkotyków. Jeśli urząd ds. młodzieży stwierdzi, że dziecko jest źle traktowane, musi mieć możliwość poinformowania o tym fakcie policji i innych instytucji. To samo dotyczy sytuacji, gdy na przykład lekarz psychiatra stwierdzi, że jego pacjent może być bliski popełnienia samobójstwa, i zdecyduje się zawiadomić odpowiednie służby.
Jak długo obowiązuje wymóg zachowania poufności?
Obowiązek zachowania tajemnicy nie wygasa wraz z zakończeniem stosunku pracy. Lekarze są zobowiązani do zachowania tajemnicy nawet po śmierci swojego pacjenta. Istnieją jednak pewne granice, jeśli chodzi o obowiązek zachowania poufności. Rzecz w tym, aby pracownicy nie byli bezpodstawnie ograniczani w wykonywaniu zawodu. Ogólnikowe klauzule w umowach o pracę są więc zazwyczaj nieważne.
Jeśli pracodawca chce za wszelką cenę uniemożliwić byłemu pracownikowi wyniesienia bezcennych informacji, musi zawrzeć w umowie o pracę klauzulę o zakazie konkurencji po rozwiązaniu umowy o pracę. Musi ona ponadto odnosić się do konkretnych, precyzyjnie wskazanych tajemnic przedsiębiorstwa. Ponieważ taki zakaz konkurencji ogranicza pracownika w wykonywaniu jego zawodu, podlega on z kolei określonym wymogom. Może zostać nałożony na okres nie dłuższy niż dwa lata. Dodatkowo w tym okresie pracodawca musi wypłacić pracownikowi odszkodowanie za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej. Kwota odszkodowania musi stanowić równowartość co najmniej 50 proc. ostatniego rocznego dochodu.
Źródło: Karrierebibel
