Przejście z pełnego na część etatu jest dla wielu pracowników w Niemczech idealnym rozwiązaniem pozwalającym pogodzić życie rodzinne z zawodowym. Oto o czym powinniście pamiętać chcąc skrócić swój czas pracy.
W tym artykule wyjaśnimy, kogo obowiązujące w Niemczech przepisy uprawniają do zmiany wymiaru czasu pracy na niepełny etat, jakie ma to konsekwencje dla wynagrodzenia i urlopu, o czym należy pamiętać przy składaniu wniosku o obniżenie wymiaru etatu i jak z powrotem przejść na pełny etat.
Czy pracownicy w Niemczech mają prawo do pracy w niepełnym wymiarze godzin?
Tak, pracodawcy tylko w niektórych sytuacjach mają prawo do odrzucenia wniosku o obniżenie wymiaru etatu. Prawo pracownika do zmiany z pełnego na część etatu reguluje niemiecka ustawa o pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz o umowach na czas określony (niem. Gesetz über Teilzeitarbeit und befristete Arbeitsverträge, w skrócie: Teilzeit- und Befristungsgesetz (TzBfG)).
Zagadnienia związane ze skróceniem czasu pracy omówione są bardziej szczegółowo w § 8. Stanowi on: „Pracownik, którego stosunek pracy trwa dłużej niż sześć miesięcy, może żądać skrócenia ustalonego w umowie czasu pracy.” W przedsiębiorstwie musi być jednak zatrudnionych co najmniej 15 pracowników.
W niemieckiej ustawie o pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz o umowach na czas określony nie ma jednak mowy o tym, że w niepełnym wymiarze czasu pracy można wykonywać dokładnie tę samą pracę. Pracownik może o to poprosić, ale prawdopodobieństwo, że to się uda, jest raczej niewielkie.
Ponadto, jeśli już raz obniżyliście swój wymiar czasu pracy, możecie ponownie o to wystąpić dopiero po dwóch latach. Dotyczy to również sytuacji, gdy pracodawca wcześniej nie wyraził zgody na zmniejszenie wymiaru etatu z przyczyn związanych z działalnością przedsiębiorstwa.
Czy pracownicy w Niemczech mają prawo do czasowego obniżenia wymiaru etatu (niem. Brückenteilzeit)?
Tak, pod dwoma warunkami. Muszą pracować w danej firmie dłużej niż sześć miesięcy, a ich pracodawca musi zatrudniać więcej niż 45 pracowników. Jeśli oba te wymogi są spełnione, można złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy na pewien okres czasu, a następnie powrócić do pierwotnego wymiaru etatu.
Jak można ubiegać się o obniżenie wymiaru czasu pracy na stałe lub na pewien czas?
Wniosek o zmniejszenie etatu należy złożyć co najmniej trzy miesiące przed planowaną zmianą. Mimo że prawo nie precyzuje formy, w jakiej powinno to nastąpić, prawnicy z Niemieckiego Zrzeszenia Związków Zawodowych (niem. Deutscher Gewerkschaftsbund, DGB) zalecają, aby zawsze składać wniosek w formie pisemnej. Dzięki temu w razie sporu dysponujemy dowodami. Od 1 stycznia 2020 r. wystarczy również e-mail.
We wniosku należy dokładnie określić, jak wyobrażacie sobie pracę w niepełnym wymiarze godzin – tzn. ile godzin chcielibyście pracować i kiedy. Jeśli tego nie sprecyzujecie, pracodawca może podzielić czas pracy według własnego uznania.
Jeśli ubiegacie się o czasowe obniżenie etatu, musicie wskazać okres, w którym chcecie pracować krócej. Okres ten musi wynosić co najmniej jeden rok, ale nie dłużej niż pięć lat. Nie musicie podawać powodu, dla którego chcecie pracować w niepełnym wymiarze godzin, choć oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby to zrobić.
Szef może odrzucić wniosek o obniżenie wymiaru etatu najpóźniej na miesiąc przed planowaną datą zmiany. Jeśli nie dotrzyma tego terminu, wymiar czasu pracy pracownika zostanie automatycznie zmniejszony o żądaną ilość godzin.
Jak zmienia się wynagrodzenie po obniżeniu wymiaru czasu pracy?
Zasadniczo, kto mniej pracuje, ten mniej zarabia. Nie jest jednak tak, że w przypadku zmniejszenia wymiaru czasu pracy o połowę na konto wpłynie tylko połowa kwoty netto.
To, jak zmniejszenie czasu pracy wpłynie na Wasze wynagrodzenie, możecie sprawdzić za pomocą kalkulatora pracy w niepełnym wymiarze godzin udostępnionego przez Federalne Ministerstwo Pracy.
Należy podkreślić, że ponieważ pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin nie mogą być dyskryminowani, pracodawca może jedynie obniżyć wynagrodzenie w stopniu odpowiadającym skróconym godzinom pracy, ale nie może zmienić stawki godzinowej. To samo dotyczy dodatków urlopowych i świątecznych.
Jak obniżenie wymiaru czasu pracy wpłynie na wysokość emerytury?
Osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze godzin zarabiają mniej, a tym samym płacą mniejsze składki na ubezpieczenie emerytalne. Aby dowiedzieć się, jak zmiana wymiaru etatu wpłynie na wysokość Waszej emerytury w przyszłości, najlepiej jeszcze przed podjęciem decyzji o zmniejszeniu wymiaru etatu skontaktować się w tej sprawie z zakładem ubezpieczeń emerytalnych.
Ogólnie rzecz biorąc za swoją pracę otrzymujecie tzw. punkty emerytalne. Jeśli zarabiacie dokładnie tyle, ile wynosi średnia dla wszystkich ubezpieczonych, otrzymujecie jeden punkt emerytalny rocznie. Jeśli zarobicie więcej lub mniej, otrzymacie proporcjonalnie więcej lub mniej punktów. Dla osób pracujących w niepełnym wymiarze godzin oznacza to zazwyczaj stosunkowo niską emeryturę.
Ile dokładnie ona wyniesie, dowiecie się korzystając z kalkulatora udostępnionego przez Deutsche Rentenversicherung. Można go znaleźć tutaj. Od emerytury brutto należy jeszcze odliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne i ewentualnie podatki.
Jak zmieni się wymiar urlopu po obniżeniu wymiaru czasu pracy?
Liczba dni urlopu, do których uprawnieni są pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin, zależy od tego, ile dni w tygodniu pracują.
- Przykład 1: załóżmy, że Wasz tygodniowy czas pracy wynosi 20 godzin, przy czym pracujecie po cztery godziny przez pięć dni w tygodniu. Dalej przyjmijmy, że pracownicy pełnoetatowi mają prawo do 30 dni urlopu. Dokładnie tak samo jest w Waszym przypadku.
- Przykład 2: sytuacja wygląda inaczej, jeśli pracujecie po pięć godzin dziennie przez cztery dni w tygodniu. Wtedy przysługuje Wam prawo tylko do 24 dni urlopu (30 x 4 / 5 = 24). Nie ma w tym żadnej niesprawiedliwości, ponieważ aby cieszyć się tygodniowym urlopem musicie wziąć tylko cztery dni wolnego (piąty dzień i tak macie wolny od pracy), podczas gdy Wasi współpracownicy zatrudnieni na pełen etat muszą wypisać pięć dni urlopu.
Co zrobić, jeśli szef nie wyraża zgody na pracę w niepełnym wymiarze godzin?
Z reguły pracodawca nie może tak po prostu odrzucić wniosku o zmianę wymiaru czasu pracy; musi mieć ku temu uzasadnione powody. Nie wystarczy na przykład stwierdzenie, że praca w niepełnym wymiarze godzin powoduje trudności organizacyjne dla pracodawcy – musi on wykazać, że jest to znaczne utrudnienie lub że wiąże się z ponoszeniem nieproporcjonalnie wysokich kosztów. Ponadto pracodawca musi odrzucić wniosek co najmniej miesiąc przed planowanym rozpoczęciem pracy w niepełnym wymiarze godzin.
W razie potrzeby możecie skorzystać z pomocy prawnika. Jednak bardziej wskazane jest, abyście wcześniej na spokojnie porozmawiali z pracodawcą o ewentualnych perspektywach zmiany wymiaru czasu pracy w przyszłości. Powinniście też być przygotowani na to, że Wasz pracodawca może zmienić zakres Waszych obowiązków lub nawet przenieść Was na inne stanowisko, gdy tylko zaczniecie pracować w niepełnym wymiarze godzin.
Ile godzin można pracować będąc zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy?
W przepisach nie określono minimalnego czasu pracy w niepełnym wymiarze godzin. Kwestie te są zwykle uregulowane w umowie o pracę. Tygodniowy czas pracy może wynosić na przykład 32, 20 lub 10 godzin.
Może się też zdarzyć, że w umowie o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy nie jest ustalona stała liczba godzin. Wówczas w umowie pojawiają się takie sformułowania jak „elastyczne godziny pracy” czy „czas pracy uzależniony od potrzeb przedsiębiorstwa”.
Czy pracownik ma prawo do powrotu do pracy w pełnym wymiarze godzin?
Pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin często po pewnym czasie chcą powrócić na pełen etat, np. gdy dzieci zaczną uczęszczać do przedszkola lub szkoły. Może jednak okazać się, że wcale nie jest to takie łatwe. O warunkach, jakie muszą być spełnione, pisaliśmy szerzej w tym artykule.
Jakie zasady obowiązują podczas urlopu wychowawczego (niem. Elternzeit)?
Podczas urlopu wychowawczego macie prawo do obniżonego wymiaru czasu pracy – od 15 do 30 godzin tygodniowo. Warunkiem jest to, że w firmie zatrudnionych jest ponad 15 osób, a Wy sami jesteście w niej zatrudnieni od co najmniej sześciu miesięcy.
Ponadto, do momentu ukończenia przez Wasze dziecko trzeciego roku życia, wystarczy, że poinformujecie swojego szefa o chęci zmiany wymiaru czasu pracy na siedem tygodni przed planowaną zmianą. Pracodawca może odrzucić tę prośbę tylko wtedy, gdy przemawiają za tym ważne powody związane z działalnością przedsiębiorstwa.
