Kurzarbeit: Wszystko o skróconym czasie pracy w Niemczech!

Na czym polega skrócony czas pracy w Niemczech?

Skrócony czas pracy oznacza, iż pracownicy pracują mniej godzin niż zwykle i niż jest to określone w umowie o pracę. Mogą być tego różne powody. Skrócony czas pracy jest wprowadzany przez firmy głównie w okresach spowolnienia gospodarczego, gdy przykładowo okresowo brakuje zamówień. Skrócony czas pracy może dotyczyć całej firmy lub tylko jej części.

Kiedy firma może wprowadzić skrócony czas pracy?

Skrócony czas pracy może zostać w Niemczech wprowadzony w firmach, które mają do czynienia ze znaczną utratą zleceń, przykładowo z przyczyn ekonomicznych lub z powodu nieuniknionego zdarzenia (np. powodzi). Przy czym przedsiębiorstwo musiało starać się zapobiegać utracie zleceń przed wprowadzeniem skróconego czasu pracy, na przykład poprzez udzielenie pracownikom urlopu. Oprócz tego firma musi w niedalekiej przyszłości wrócić do normalnego czasu pracy.

Rekompensata za skrócony czas pracy w Niemczech (niem. Kurzarbeitergeld)

Rekompensata z tytułu skróconego czasu pracy jest świadczeniem z tytułu ubezpieczenia na wypadek bezrobocia (to opłaca każdy zatrudniony w Niemczech) i służy do amortyzacji utraty zarobków pracowników, a jednocześnie do obniżenia kosztów osobowych przedsiębiorstwa. Pracownicy zatrudnieni w ramach skróconego czasu pracy, zarabiają w tym okresie mniej lub nawet wcale. Rekompensata za skrócony czas pracy przynajmniej częściowo rekompensuje brak zarobków.

Pracodawca wypłaca wynagrodzenie w zakresie, w jakim pracownik pracuje dla firmy, plus składki na ubezpieczenie społeczne. Na przykład, jeśli godziny pracy zostaną zmniejszone o 50 procent, pracodawca musi zapłacić tylko połowę wynagrodzenia i składek na ubezpieczenie społeczne. Reszta jest wypłacana przez agencję pracy. Jednak: Z reguły wypłacane jest tylko 60 procent wynagrodzenia netto (patrz niżej).

Niemcy: Ile zarobię podczas skróconego czasu pracy?

Rekompensata z tytułu skróconego czasu pracy obliczana jest na podstawie utraconego wynagrodzenia netto. Z reguły wynosi ona 60 procent utraconego wynagrodzenia netto. Jeżeli w gospodarstwie domowym mieszka co najmniej jedno dziecko, to rekompensata za skrócony czas pracy wynosi 67 procent utraconego wynagrodzenia netto.

Przykład: Jeśli pracownik nie będący w związku małżeńskim bez dzieci zarabia 2000 euro brutto, to zazwyczaj otrzyma w tym wypadku około 1332 euro netto. Jeśli jego pracodawca wprowadzi skrócony czas pracy na jeden miesiąc i skróci czas pracy o połowę, to z wynagrodzenia brutto pozostanie 1000 euro. Z czego 777 euro netto wypłaci pracownikowi firma, a agencja pracy 60 procent utraconego wynagrodzenia netto, tj. 333 euro. Razem pracownik otrzyma 1110 euro, czyli 222 euro mniej niż za pełny czas pracy.

Rekompensata za skrócony czas pracy w obliczu pandemii koronawirusa

Z powodu pandemii koronawirusa, rząd federalny Niemiec zmienia zasady dotyczące skróconego czasu pracy. Rekompensata za pracę w skróconym wymiarze godzin ma być w tej sytuacji wypłacana, jeśli dziesięć procent pracowników w firmie jest dotkniętych utratą zarobków w wysokości co najmniej dziesięciu procent. Ponadto rekompensatę za skrócony czas pracy otrzymają także pracownicy tymczasowi. Agencja pracy zwraca pracodawcy składki na ubezpieczenie społeczne.

Rząd federalny Niemiec postanowił zwiększyć rekompensatę za skrócony czas pracy:

• od czwartego miesiąca pobierania rekompensaty wynosi ona 70 proc. ostatniego wynagrodzenia netto (77 proc. w przypadku gospodarstw domowych, w których są dzieci)
• od ósmego miesiąca pobierania rekompensaty wynosi ona 80 proc. (87 proc. w przypadku gospodarstw domowych, w których są dzieci).

Jak długo wypłacana jest rekompensata za pracę w niepełnym wymiarze godzin?

Agencja Pracy w Niemczech wypłaca wynagrodzenie za pracę w skróconym wymiarze czasu pracy przez okres do 12 miesięcy. Rząd federalny może przedłużyć okres uprawnienia do 24 miesięcy w drodze zarządzenia ustawowego.

Czy pracodawcy w Niemczech mogą narzucić skrócony czas pracy?

Skrócony czas pracy koliduje z obowiązkami pracodawcy (wynagrodzenie) i pracownika (wydajność pracy). Dlatego też firmy w Niemczech nie mogą po prostu jednostronnie narzucić skróconego czasu pracy. Rada zakładowa ma prawo do współdecydowania. Musi ona zatwierdzać skrócony czas pracy na podstawie obowiązujących umów o pracę. Prawo do współdecydowania istnieje również w szczególnie pilnych przypadkach. Przedsiębiorstwa, które nie posiadają rady zakładowej, pracodawca musi uzgodnić wprowadzenie skróconego czasu pracy indywidualnie ze wszystkimi pracownikami, których ma to dotyczyć.

Co się dzieje z ubezpieczeniem społecznym podczas skróconego czasu pracy?

Podczas skróconego czasu pracy pracodawcy i pracownicy płacą generalnie po połowie na ubezpieczenie społeczne. Za czas pracy, która został utracony z powodu wprowadzenia skróconego czasu pracy, składki na ubezpieczenie społeczne zostają obniżone do 80 procent. Koszty te ponosi wyłącznie pracodawca. Zostają one jednak zwrócone pracodawcom przez Federalną Agencję Pracy i to w wysokości 100 procent.

Czy muszę w Niemczech płacić podatek od rekompensaty z tytułu skróconego czasu pracy?

Rekompensata za skrócony czas pracy jest w Niemczech zwolniona z podatku. Pracownik ma jednak obowiązek zadeklarowania w zeznaniu podatkowym rekompensaty z tytułu skróconego czasu pracy.

Kurzarbeit a czas pracy

W wielu zakładach funkcjonują tzw. konta czasu pracy (Arbeitszeitkonto). Aby móc przejść w tryb skróconego czasu pracy, konto czasu pracy musi być zredukowane do zera, a najlepiej, aby osiągnęło minimalną dopuszczalną ilość godzin. Do tego momentu w rozliczeniu czasu pracy figuruje „Stundenabbau“ (redukcja konta godzinowego), czyli wypłacana jest regularna pensja. Od momentu osiągnięcia zera godzin wypłacany jest Kurzarbeitergeld.

Zgodnie z nowymi regulacjami pracownicy nie posiadający konta czasu pracy (pracujący w tzw. Vertrauensarbeitszeit) również mogą przejść na Kurzarbeit.

Podczas skróconego czasu pracy nadgodziny są zasadniczo zabronione w przekroju całego miesiąca. W odniesieniu do pojedynczych dni są one możliwe, jeśli na koniec miesiąca konto czasu pracy będzie zrównoważone.

Nie ma możliwości przejścia na Kurzarbeit „na część etatu” – liczą się tylko i wyłącznie całe dni, w których nie pracujemy. Jeśli więc przydzielono nam 50% skróconego czasu pracy, nie możemy pracować 5 dni w tygodniu po 4 godziny dziennie. W takim zestawieniu nie przysługuje nam Kurzarbeitergeld. Nie musimy przy tym zawsze wybierać tych samych dni tygodnia ani nawet tej samej ilości dni w tygodniu – istotne jest, aby w rozrachunku miesięcznym część skróconego czasu pracy się zgadzała.

Urlop i Urlaubsgeld podczas Kurzarbeit

Jeśli zakład pracy oferuje zasiłek urlopowy (Urlaubsgeld), zwykle jest on wypłacany w normalnej wysokości. Tutaj jednak decyzja zależy w pełni od pracodawcy, ponieważ jest to dobrowolne świadczenie.

Kurzarbeit to nie urlop i pracownik musi być w tym czasie osiągalny dla pracodawcy, aby w razie potrzeby natychmiast powrócić do pracy, jeśli skrócony czas pracy zostanie zawieszony lub całkowicie przerwany.

Nagłe zmiany w planowaniu urlopów nie są mile widziane przez Urząd Pracy (Agentur für Arbeit) i mogą prowadzić do wzmożonej kontroli zakładu i wyrywkowego sprawdzania czasów pracy poszczególnych pracowników. Aby oszczędzić kłopotów sobie i firmie, warto pozostać przy zaplanowanym urlopie w takiej formie, jak przed przystąpieniem do skróconego czasu pracy. Odstępstwa są możliwe w uzasadnionych przypadkach. Szczególnie krytyczne jest anulowanie wcześniej zaplanowanego urlopu – uzasadnienie takiego przypadku zwykle nie jest możliwe.

Dodatkowe zajęcie podczas Kurzarbeit

Dodatkowe zajęcia (minijob, własna działalność) podczas Kurzarbeit są zasadniczo dozwolone. Należy tutaj rozróżnić pomiędzy zajęciami zgłoszonymi przed przejściem zakładu na Kurzarbeit oraz podczas skrócenia czasu pracy. Jeśli drugie zajęcie było zgłoszone wcześniej, może być dalej wykonywane w tym samym wymiarze i nie ma to wpływu na wysokość zasiłku z Urzędu Pracy. Działa tutaj zasada, że prawo nie działa wstecz. Jeśli jednak zajęcie zostało rozpoczęte w trakcie skróconego czasu pracy, dochód z niego musi być zgłoszony, a wysokość zasiłku jest zmniejszana o jego wysokość. Zakład pracy, podobnie jak w przypadku normalnego trybu pracy, ma prawo zabronić wykonywania dodatkowych prac w innych firmach lub na bazie własnej działalności. Jednakże w skrajnych przypadkach sam Urząd Pracy może zaproponować pracownikom będącym w trybie skróconego czasu pracy inne, dodatkowe zajęcia na czas pobierania zasiłku. Odrzucenie takiej oferty wiąże się zwykle z odebraniem prawa do Kurzarbeitergeld oraz sankcjami podobnymi jak w przypadku zaniedbań wokół zasiłku dla bezrobotnych (Arbeitslosengeld I).

Istnieje jednak wyjątek, który został wprowadzony w ramach ułatwień obowiązujących w czasie kryzysu koronawirusowego: jeśli nowa praca dodatkowa wykonywana jest w branży o znaczeniu systemowym, wówczas uzyskane z niej dochody nie zmniejszają dodatku rekompensującego skrócony czas pracy. Ten przepis obowiązuje jednak do momentu, aż całkowity uzyskany dochód nie przekroczy kwoty zarobków otrzymywanych pierwotnie w swoim głównym miejscu zatrudnienia. Przykładami branż istotnych dla systemu jest służba zdrowia, logistyka, handel żywnością i produkcja żywności.

Home Office a Kurzarbeit

Pracujący w trybie Home Office bądź mogący wykonywać część pracy w domu powinni ściśle przestrzegać czasu pracy. O ile sprawdzenie w domu służbowej skrzynki mailowej nie będzie problemem, to napisanie kilku maili do klientów w dniu, w którym teoretycznie mamy wolne, może już prowadzić do kłopotów dla całego zakładu, jeśli Urząd zdecyduje się na wyrywkowe sprawdzanie pracowników i trafi na takiego pechowca. Daty napisania maili są łatwe do sprawdzenia. Jeśli praca w domu wymaga połączenia z siecią firmową np. za pomocą sieci VPN, jest to tym łatwiejsze do skontrolowania. Jeżeli to możliwe, zakłady pracy unikają wysyłania pracowników do pracy w domu na czas Kurzarbeit, ponieważ jest to sporym polem do nadużyć, a taki proceder zwykle budzi czujność Urzędu Pracy.