Jak uzyskać obywatelstwo niemieckie? Obszerny poradnik!

Osoby żyjące kilka lub kilkanaście lat w Niemczech zapewne zastawiają się, czy nie warto starać się o obywatelstwo niemieckie, które może znacznie ułatwić życie. Jest to wygodne rozwiązanie, tym bardziej jeśli chce się starać o niektóre niemieckie zasiłki. Ponadto, jeśli lubi się zwiedzać to niemiecki paszport umożliwia podróżowanie do wielu krajów, w tym do USA, bez wizy – więc może się to okazać całkiem praktyczne. Niemiecki paszport jest najpotężniejszy na świecie, gdyż jego posiadacze mogą podróżować bezwizowo aż do 177 krajów!

Co należy zrobić, aby uzyskać obywatelstwo niemieckie?

Są różne drogi otrzymania obywatelstwa niemieckiego. Pierwsza to wykazanie, że w rodzinie byli niemieccy przodkowie – jest to najprostszy sposób. Jeśli żaden krewny nie był Niemcem, to pozostaje inne rozwiązanie, a mianowicie udowodnienie długoletniego (legalnego) pobytu na terenie Niemiec oraz wykazanie, że konkretną osobę łączy z tym krajem tzw. żywotny interes (rodzina, dom, firma).

Obywatelstwo niemieckie po ojcu

Tak jak już zostało wspomniane, najszybciej i najłatwiej można uzyskać niemieckie obywatelstwo wykazując, iż przodkowie mieli niemieckie obywatelstwo i nieprzerwanie je posiadali. W momencie gdy ojciec lub matka jest Niemcem, to takie samo obywatelstwo otrzymuje też dziecko bez konieczności składania dodatkowych dokumentów. Nie bez znaczenia jest też fakt, czy potomek (a zarazem osoba starająca się o nadanie niemieckiego obywatelstwa) jest ślubnym czy nieślubnym dzieckiem.

Obywatelstwo niemieckie po dziadku lub babci

Bardziej skomplikowana jest sytuacja w przypadku, gdy chce się wykazać, że np. pradziadek czy prapradziadek był z pochodzenia Niemcem. Wtedy w urzędzie trzeba przedstawić nie tylko akt urodzenia tego krewnego, ale także przedstawić całą linię pokrewieństwa: dostarczyć akt ślubu dziadka, następnie urodzenia rodziców, ich akt ślubu i dopiero akt urodzenia osoby starającej się o obywatelstwo. Dotarcie do tych wszystkich dokumentów może zająć sporo czasu i będzie co nieco kosztować (nieznaczne opłaty skarbowe za wydanie odpisów tych dokumentów, a następnie przetłumaczenie ich u tłumacza przysięgłego), ale wysiłek ten z pewnością będzie się opłacał.

Obywatelstwo niemieckie – ważną rolę odgrywa data urodzenia!

Warto pamiętać, iż w przypadku stwierdzenia pochodzenia, istotną kwestią jest również data urodzenia. Jeśli o obywatelstwo stara się osoba urodzona przed 1 stycznia 1975, to można je uzyskać tylko w linii po ojcu. Dzieci nieślubne, które urodziły się przed 1 lipca 1993 otrzymują obywatelstwo po matce. Osoby urodzone po danie 1 lipca 1975 również mogą się starać o otrzymanie obywatelstwa po ojcu, ale tylko wtedy, gdy zostaną spełnione następujące warunki:

• Ojciec jest Niemcem
• Przeprowadzono badania potwierdzające ojcostwo (badania muszą być przeprowadzone w Niemczech)
• Uznanie ojcostwa miało miejsce przed osiągnięciem przez dziecko wieku 23 lat

Dziadek w Wehrmachcie a obywatelstwo niemieckie

Jeśli chce się ustalić obywatelstwo przodków urodzonych na terenach należących przed II Wojną Światową do Rzeczypospolitej Polskiej lub mówi się o przypadku zamieszkiwania na tych terenach, to wychodzi się z założenia, że w dniu 01.09.1939 roku rodzina posiadała obywatelstwo polskie, a nie niemieckie. Wówczas w celu uzyskania obywatelstwa niemieckiego należy udokumentować, że ojciec lub dziadek zostali włączeni na tak zwaną niemiecką „Volkslistę”.

Sam fakt przynależności do niemieckiego Wehrmachtu nie jest wystarczającym dowodem posiadania obywatelstwa niemieckiego. Podobnie wygląda sytuacja, gdy rodzice byli w czasie II wojny światowej w Niemczech robotnikami przymusowymi – na tej podstawie nie można uzyskać obywatelstwa niemieckiego. W tamtym okresie urodzenie się w Niemczech nie świadczyło o uzyskaniu obywatelstwa niemieckiego, zatem dzieci urodzone w tym czasie w Niemczech, nie uzyskały wyłącznie w ten sposób obywatelstwa niemieckiego.

Obywatelstwo niemieckiego ze względu na miejsce zamieszkania

W przyznaniu obywatelstwa ogromne znaczenie może odgrywać miejsce zamieszkania. Podczas przyznawania obywatelstwa Niemcy biorą pod uwagę także historyczne granice, co może okazać się istotne w przypadku osób starszych.

Nadanie obywatelstwa niemieckiego bez niemieckich przodków

Procedura ta dotyczy osób, które nie posiadają niemieckich „korzeni”, ale w Niemczech założyły rodzinę i czują się z tym państwem w jakiś sposób związane. Należy przebywać i pracować na terenie Niemiec od dłuższego czasu. Obywatelstwo niemieckie można także uzyskać (po spełnieniu dodatkowych wymagań, o których później zostanie wspomniane), gdy małżonek jest Niemką/Niemcem.

Obywatelstwo niemieckie po mężu lub żonie

Ułatwieniem w zdobyciu obywatelstwa niemieckiego bez wątpienia będzie zawarcie związku małżeńskiego z Niemcem/Niemką. Należy podkreślić, że nie może to być fikcyjne małżeństwo, zawarte tylko w celu uzyskania niemieckich dokumentów. W czasie całej procedury starania się o obywatelstwo niemieckie nie może być mowy o trwającym, wszczętym lub planowanym procesie rozwodowym. Kiedy można się starać o obywatelstwo niemieckie? Może to mieć miejsce dopiero dwa lata po zawarciu związku małżeńskiego. Istotne jest także, by osoba będąca w związku małżeńskim i starająca się o nadanie obywatelstwa, przebywała na terenie Niemiec ponad 3 lata.

Samo zawarcie małżeństwa nie zwalnia ze sprawdzenia sprawności komunikowania się w języku niemieckim (egzamin), znajomości niemieckiej kultury i historii (Einbürgerungstest).

Osoba starająca się o obywatelstwo niemieckie musi zobowiązać się do przestrzegania niemieckiego porządku prawnego i społecznego. Należy również przedstawić przed właściwym urzędem dokumenty potwierdzające sytuację zawodową oraz wykazać, że w razie problemów (utrata pracy) będzie się w stanie utrzymać także współmałżonka/małżonkę oraz że nie korzysta się z pomocy społecznej. Jak łatwo się domyśleć, niepowodzeniem okaże się złożenie dokumentów o uzyskanie obywatelstwa przez osoby świeżo poślubione.

Obywatelstwo niemieckie ze względu na długotrwały pobyt na terenie Niemiec

Dotychczas każdy, kto pomyślnie ukończył kurs integracyjny, mógł uzyskać naturalizację po ośmiu latach pobytu w Niemczech. Od czerwca 2024 jest to możliwe już po pięciu latach, a przy dobrych wynikach integracji nawet po trzech latach. Osoba starająca się o obywatelstwo niemieckie powinna doskonale władać językiem niemieckim, ponieważ ta umiejętność zostanie sprawdzona podczas egzaminu. Trzeba również pozytywnie zdać egzamin ze znajomości kultury, historii, zwyczajów i systemu politycznego Niemiec. Należy również udowodnić, iż jest się w stanie samodzielnie zapewnić sobie byt na terenie Niemiec, nie korzystając z pomocy socjalnej (tutaj są pewne wyjątki dla osób, które mają poniżej 23 lat).

Otrzymanie obywatelstwa niemieckiego dla dziecka urodzonego w Niemczech

Jeśli przynajmniej jedno z rodziców jest Niemcem to dziecko jest automatycznie obywatelem Niemiec. Troszkę inaczej przedstawia się sytuacja, gdy dziecko urodziło się w Niemczech, ale jego rodzice nie są Niemcami. W takiej sytuacji może ono uzyskać obywatelstwo niemieckie, zgodnie z prawem z 01.01.2000 roku. Jest jednak jeden warunek: jeden z rodziców musi przebywać na terenie Niemiec od co najmniej 5 lat. Jeśli zostanie to spełnione to od czerwca 2024 dziecko otrzymuje niemieckie obywatelstwo już przy narodzinach, a nie jak to miało miejsce do tej pory dopiero w momencie ukończenia 18 roku życia. Rodzice są zwykle informowani po urodzeniu dziecka przez urząd stanu cywilnego, że ich dziecko nabyło obywatelstwo niemieckie poprzez urodzenie w Niemczech.

Uzyskanie obywatelstwa niemieckiego przez adopcję

Dzieci mogą uzyskać także niemieckie obywatelstwo, gdy zostały adoptowane przez Niemca na mocy adopcji ważnej według niemieckiego prawa. W jej momencie dziecko nie może jeszcze ukończyć 18 roku życia. Jeśli adopcja została przeprowadzona w Polsce to konsulat radzi potwierdzić ją w Niemczech.

Podwójne obywatelstwo niemieckie i polskie – czy to możliwe?

Osoby pochodzące z innego kraju Unii Europejskiej, czyli także Polacy, mogą zachować swoje dotychczasowe obywatelstwo. Wraz z reformą z czerwca 2024 roku podwójne obywatelstwo obowiązuje również dla obywateli wielu innych krajów nie znajdujących się w Unii Europejskiej.

Złożenie wniosku o obywatelstwo niemieckie

Wszystkie dokumenty, które są niezbędne przy staraniu się o przyznanie obywatelstwa niemieckiego można pobrać ze stron internetowych konsulatów generalnych Niemiec w Polsce lub ze stron internetowych urzędu miasta, które się zamieszkuje – zazwyczaj strony internetowe mają zakładkę związaną z prawem przyznawania obywatelstwa, dokumentami, itp. Wniosek należy wypełnić w języku niemieckim i wraz z wymaganymi dokumentami złożyć go osobiście lub za pośrednictwem ambasady czy konsulatu generalnego lub też bezpośrednio w ratuszu zamieszkiwanego miasta.

Jeśli dołączy się jakiekolwiek dokumenty do wniosku i są one sporządzone w języku polskim, należy dokonać ich tłumaczenia na język niemiecki. Tłumaczenie musi być dokonane przez tłumacza przysięgłego!

W przypadku zaginionych dokumentów (legitymacje o podpisaniu „Volkslisty”) warto wiedzieć, iż z reguły nie mogę one zostać odtworzone, gdyż niemieckie archiwach nie dysponują odpowiednią dokumentacją, na podstawie której można by tego dokonać.

Opłaty związane z procesem nadania/uznania obywatelstwa niemieckiego

Naturalizacja w momencie gdy stara się o nią na podstawie pobytu czy też przez małżeństwo (nie przez przodków) kosztuje 255 euro od osoby. Jeśli o obywatelstwo starają się dzieci wraz ze swoimi rodzicami to ta opłata wynosi 51 euro. Dzieci, które samodzielnie (bez rodziców) ubiegają się o niemieckie obywatelstwo muszą zapłacić pełną kwotę 255 euro. W momencie gdy dana osoba ma niski dochód lub kilkoro dzieci ubiegających się o naturalizację (razem z rodzicem lub samodzielnie), to istnieje możliwość zredukowanie tej kwoty lub płatności w ratach.

Złożony wniosek może zostać również rozpatrzony negatywnie. W takiej sytuacji opłata wynosi 10 euro. W przypadku pozytywnie rozpatrzonego wniosku musimy zapłacić 25 euro – tyle też wynosi opłata jeśli wniosek składa osoba starająca się o obywatelstwo po przodkach.

Udowodnienie wystarczającej znajomości języka niemieckiego

Wcześniej zostało wspomniane, że aby wniosek o przyznanie obywatelstwa został pozytywnie rozpatrzony trzeba udowodnić znajomość języka niemieckiego. Potwierdzi to:

• Das Zertifikat Deutsch (zdany na poziomie przynajmniej B1, ustnie i pisemnie) lub inny porównywalny dyplom językowy,
• Ukończenie, uczęszczanie z powodzeniem przez 4 lata do niemieckojęzycznej szkoły (promocja, przejście do następnej klasy),
• Ukończenie szkoły głównej (Hauptschulabschluss) albo przynajmniej porównywalne niemieckie ukończenie szkoły,
• Dalsze kontynuowanie nauki w 10 klasie w innej, niemieckojęzycznej szkole (Realschule- szkoła realna, Gimnazjum, Gesamtschule – zespół szkół ponadpodstawowych),
• Ukończenie studiów w niemieckojęzycznej szkole wyższej (Hochschule) albo wyższej szkole zawodowej (Fachhochschule) lub zdobycie niemieckojęzycznego wykształcenia zawodowego (Berufsausbildung).

Wspomniane dokumenty są konieczne, aby wykazać znajomość języka, jeśli będzie to niewystarczające, umiejętności językowe mogą zostać sprawdzone przez urzędnika zajmującego się rozpatrzeniem wniosku. Warto pamiętać, iż wymagania egzaminu Zertifikat Deutsch (ISBN 3-933908-175) są odpowiednim, miarodajnym kryterium.

Oprócz egzaminu językowego należy pozytywnie zdać egzamin Leben in Deutschland (od 1.04.2013 w ramach kursu integracyjnego – IntegrationKurses) lub Einbürgerungstest – opłata za przystąpienie do tego testu wynosi 25 euro.

Obywatelstwo niemieckie – wymagane dokumenty

W przypadku starania się o stwierdzenie obywatelstwa po przodkach należy, oprócz wypełnionego wniosku dołączyć:

• Własny akt urodzenia,
• Akt urodzenia ojca/ matki lub dziadka/ babci (osoby, po której dziedziczy się obywatelstwo),
• Akt ślubu rodziców lub dziadków,
• Niemiecki dowód osobisty/paszport tego krewnego,
• Dokument nadania niemieckiego obywatelstwa przodkowi,
• Własny dowód osobisty lub paszport
• Księgę rodzinną (Stammbuch),
• Dokumenty potwierdzające zameldowanie przodka na terenie Niemiec,
• Poświadczenie dla imigrantów pochodzenia niemieckiego przybyłych z krajów Europy Wschodniej do Niemiec,
• Dwa zdjęcia paszportowe.
• Urzędnik na miejscu skopiuje dostarczone dokumenty.

W przypadku starania się o obywatelstwo niemieckie, które chce się uzyskać przez długoletni pobyt lub małżeństwo należy do wniosku dołączyć:

• Własny dowód osobisty, paszport, dwa zdjęcia paszportowe,
• Życiorys – w przypadku osób powyżej 16 roku życia, zawierający ogólne dane o sobie, ukończonych szkołach czy wykształceniu,
• Niemiecki akt urodzenia osoby ubiegającej się o obywatelstwo albo ewentualnie akt urodzenia dzieci/dziecka, które razem z dana osobą się stara o naturalizację, lub zagraniczny akt urodzenia danej osoby z tłumaczeniem przysięgłym,
• Akt ślubu (zagraniczny akt ślubu z tłumaczeniem),
• Księgę rodzinną (Familienbuch, Stammbuch – od 2009 roku nie wydaje się takich książek przy zawieraniu związku małżeńskiego w niemieckim USC),
• Dokumenty potwierdzające rozwiązanie wcześniejszego małżeństwa – jeśli takie zostało zawarte (akt zgonu, orzeczenie rozwodu),
• Uprawnienia do opieki nad małoletnim dzieckiem – w przypadku dzieci,
• Dokumenty potwierdzające obywatelstwo niemieckie męża/żony,
• Orzeczenie wystawione przez szkołę/ przedszkole o poziomie znajomości języka niemieckiego, który jest dostosowany do wieku dziecka ubiegającego się naturalizację,
• 1 świadectwo końcowe lub 4-letnie świadectwan lub świadectwo ukończenia szkoły zawodowej,
• Zaświadczenie o dochodach (np. aktualny Lohnabrechnung – rachunek pokazujący wysokość pobieranej pensji, Einkommensteuerbescheid – decyzję o wymiarze podatku dochodowego lub orzeczenie o przyznaniu renty),
• Aktualny przebieg ubezpieczenia rentowego z niemieckiej kasy rentowej – własny i męża/żony,
• Dokument poświadczający przynależność do niemieckiej kasy chorych,
• Zaświadczenie od pracodawcy o długości zatrudnienia,
• Dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą (Selbststaendige): potwierdzenie zabezpieczenia na starość, w razie choroby oraz w przypadku niezdolności do pracy zarobkowej,
• Gospodarczą ekspertyzę doradcy podatkowego dotyczącą zysków w ubiegłych latach i przewidywanych zysków w następnym roku.

W momencie gdy nie ukończyło się niemieckiej szkoły, czy też nie zdobyło się niemieckiego wykształcenia zawodowego (Ausbildung) warto uczestniczyć w kursie integracyjnym, dzięki któremu nie tylko można lepiej nauczyć się języka, ale także poznać niemiecką kulturę, zwyczaje oraz będzie można zdawać egzamin językowy i „Leben in Deutschland” (test sprawdzający znajomość historii, kultury i zwyczajów niemieckich).

Składając wniosek o nadanie obywatelstwa niemieckiego trzeba być przygotowanym na żmudną procedurę. Niemcy muszą dokładnie przeanalizować wszystkie dokumenty, więc warto uzbroić się w cierpliwość.

Jakie korzyści przynosi posiadanie obywatelstwa niemieckiego?

Obywatelstwo niemieckie daje kilka przywilejów, są to między innymi:

• Możliwość podróżowania do wielu krajów bez wizy,
• Niemiecki paszport oraz dowód osobisty,
• Posiadanie takich samych przywilejów jak inni mieszkańcy Niemiec,
• Możliwość głosowania w wyborach do Bundestagu i parlamentów,
• Łatwiejszy dostęp do zasiłków,
• Korzystniejsze prawa dziedziczenia,
• Łatwiej jest zdobyć kredyt.