Oprócz urlopu gwarantowanego prawnie w ramach umowy o pracę (o tym szczegółowo tutaj), pracownicy w Niemczech mają możliwość otrzymania specjalnego urlopu okolicznościowego. W zależności od powodu, może być on płatny lub nie. To właśnie te powody wielokrotnie prowadzą do niepewności i dezorientacji: W jakich przypadkach można w Niemczech wnioskować o urlop okolicznościowy i na jak długo można zostać zwolnionym z pracy? W tym artykule odpowiemy na te pytania i przedstawimy jakie warunki muszą być spełnione, aby uzasadnić urlop okolicznościowy, a także jakie powody są uznawane przez pracodawców i na co powinniście zwrócić uwagę, jeśli już znajdziecie się w sytuacji podbramkowej.
Urlop okolicznościowy czy zwykły urlop?
Istnieją wyjątkowe sytuacje, takie jak śmierć bardzo bliskiej osoby, czy ciężka choroba, w których ciężko myśleć o pracy. Pracownik jest wtedy zbyt mocno zaangażowany emocjonalnie i/lub ma do czynienia z dużą ilością pracy organizacyjnej w sferze prywatnej.
Niemiecki ustawodawca przyznaje pracownikom w takich sytuacjach prawo do tego, aby pod pewnymi warunkami mogli pozostać w domu. Urlop okolicznościowy stanowi w tym wypadku wyjątek od urlopu pracowniczego.
Urlop okolicznościowy w Niemczech: regulacje prawne
Urlop okolicznościowy nie jest przysługą ani hojnym gestem ze strony pracodawcy. Zgodnie z § 616 niemieckiego kodeksu cywlinego (BGB), pracownicy mają prawo do tymczasowego płatnego urlopu okolicznościowego.
Dokładniej rzecz ujmując, stwierdza się w nim, że pracownik nie traci prawa do wynagrodzenia, jeśli:
„przez stosunkowo nieznaczny okres czasu, z powodu, który można przypisać jego osobie, ale bez jego winy, nie jest w stanie świadczyć dalej usługi”
Treść przepisu daje do zrozumienia, że prawo do urlopu okolicznościowego jest związane z trzema warunkami, które muszą zostać spełnione w danej sytuacji:
- Czas trwania zaistniałej sytuacji nie jest znaczący
- Powód leży w osobie pracownika
- Sytuacja nie powstała z winy własnej
„Nie jest znaczący” oznacza w tym wypadku, że w ramach urlopu okolicznościowego w Niemczech można wykorzystać maksymalnie pięć dni, a w zależności od konkretnego przypadku, tylko kilka godzin.
Płatny urlop okolicznościowy nie wchodzi jednak w grę, jeśli pracownik nie może pracować ze względu na okoliczności zewnętrzne. Ma to miejsce przykładowo w przypadku klęski żywiołowej lub korka.
Sytuacja może być inna, jeśli pracownik jest bezpośrednio dotknięty klęską żywiołową, w niektórych przypadkach przysługuje mu wtedy również płatny urlop okolicznościowy (BAG, wyrok z dnia 24. 03. 1982 r. , nr akt: 5 AZR 1209/79).
Każdy, kto ma pilne sprawy do załatwienia, nie może tak po prostu wziąć samemu urlopu: niemiecki pracodawca musi wyraźnie przyznać wcześniej urlop okolicznościowy. W tym przypadku na pracowniku spoczywa ciężar dowodu. Każdy, kto ubiega się o urlop okolicznościowy przykładowo ze względu na ślub, musi być w stanie udowodnić listem z urzędu stanu cywilnego, że wniosek o urlop okolicznościowy jest uzasadniony.
Na jakie regulacje można się powoływać?
Warunki, jakie należy spełnić, aby mieć w Niemczech prawo do urlopu okolicznościowego, nie są zbyt precyzyjne. W związku z tym postaramy się je omowić na praktycznych przykładach, aby ułatwić Wam ich zrozumienie. Wiele okazji jest powszechnie akceptowanych jako wystarczający powód do uzyskania urlopu okolicznościowego.
Reguluje to § 29 układu zbiorowego pracy dla sektora publicznego (Tarifvertrag für den öffentlichen Dienst). W przypadku pracowników, którzy nie podlegają przepisom TVÖD, zastosowanie może mieć § 616 BGB (niemiecki kodeks cywilny). Oto w jakich sytuacjach przysługuje w Niemczech płatny urlop okolicznościowy:
Zawarcie związku malżeńskiego
Trudno, aby zabrakło nas na własnym weselu. W związku z tym, pracownikom w Niemczech należy się z tej okazji płatny urlop okolicznościowy. W przypadku pracowników, zatrudnionych w zakładach pracy, gdzie nie istnieją przepisy lub układ zbiorowy, które regulowałyby kwestię urlopu okolicznościowego, ten wynika z kodeksu cywilnego, mianowicie z § 616 BGB. Te same przepisy mają zastosowanie również do rejestracji związków partnerskich.
Narodziny dziecka
W przypadku narodzin dziecka, w Niemczech przysługuje jeden dzień urlopu okolicznościowego. Jeśli chodzi o kobiety, zastosowanie ma ustawa o ochronie macierzyństwa. Jeżeli jednak przykładowo układ zbiorowy wyraźnie przewiduje urlop okolicznościowy wyłącznie dla par małżeńskich, może się zdarzyć, że ojciec nie otrzyma urlopu okolicznościowego z powodu narodzin nieślubnego dziecka (BAG, wyrok z dnia 18 stycznia 2001 r. , nr akt: 6 AZR 492/99, w sprawie § 52 BAT-TgRV-O). Pracodawca może również odmówić płatnego urlopu okolicznościowego, jeżeli poród odbywa się w dniu wolnym, np. w niedzielę.
Śmierć bliskiego członka rodziny
W przypadku śmierci członka bliskiej rodziny, prawo w Niemczech przewiduje do trzech dni urlopu okolicznościowego. Zależy to od relacji między zmarłym a pracownikiem oraz od tego, czy zmarły mieszkał w tym samym gospodarstwie domowym. Do bliskich członków rodziny zalicza się na przykład małżonka i krewnych pierwszego stopnia, to znaczy rodziców i własne dzieci, a także pasierbów i dzieci adoptowane.
Przykład: W przypadku śmierci teścia, zostanie przyznany tylko jeden dzień urlopu okolicznościowego, podczas gdy w sytuacji śmierci małżonka byłyby to trzy dni. Nawet w przypadku śmierci własnych dziadków, urlop okolicznościowy nie musi zostać przyznany.
Przeprowadzka z przyczyn ekonomicznych lub związanych z pracą
Zakres, w jakim pracownicy sektora prywatnego mogą ubiegać się o urlop okolicznościowy na przeprowadzkę, zależy przede wszystkim od odległości do nowego miejsca zamieszkania. Im dalej, tym większe prawdopodobieństwo otrzymania urlopu okolicznościowego z tej okazji.
25. i 40. rocznica pracy
Ogólnie rzecz biorąc, w przypadku jubileuszy u pracowników sektora prywatnegonie przysługuje płatny urlop okolicznościowy zgodnie z § 616 BGB, chyba że jest to przewidziane w umowie o pracę lub układzie zbiorowym. Inaczej ma się to w służbie publicznej. W tym wypadku przysługuje jeden dzien wolny. Również podobne święta, jak Wasza srebrna lub złota rocznica ślubu (albo Waszych rodziców) może oznaczać dodatkowy dzień wolny w ramach urlopu okolicznościowego (numer akt: 5 AZR 156/73).
Choroba krewnego
Jeśli krewny mieszkający w tym samym gospodarstwie domowym poważnie zachoruje i potrzebuje opieki, przysługuje jeden dzień urlopu okolicznościowego. W przypadku jeśli jesteście tyczasowo niezdolni do pracy, macie prawo do 10 dni urlopu okolicznościowego, jednak dalsze wypłacanie wynagrodzenia nie jest obowiązkowe. Bezpłatna nieobecność w pracy jest możliwa przez maksymalnie pół roku.
Choroba dziecka
Dla osób ubezpieczonych prywatnie, których dziecko nie ukończyło jeszcze 12 roku życia przysługuje w razie jego choroby do czterech dni urlopu okolicznościowego. Ma to jednak miejsce tylko wtedy, gdy nie ma zastosowanie prawo do nieobecności w pracy i zasiłku chorobowego zgodnie z § 45 piątego kodeksu socjalnego. Natomiast osobom ubezpieczenonym ustawowo nie przysługuje urlop okolicznościowy, lecz urlop bezpłatny po przedstawieniu zaświadczenia.
Leczenie medyczne
Generalnie pracownicy w Niemczech nie mają prawa do urlopu okolicznościowego na wizyty u lekarza, jeżeli mogą one odbywać się w ramach elastycznych godzin pracy. Może to również obejmować operacje. Sytuacja wygląda inaczej, jeśli nie można umówić się na wizytę poza godzinami pracy, wówczas można otrzymać płatny czas wolny na czas trwania wizyty/zabiegu (numer akt: 5 Sa 340/09).
