W niektórych branżach praca w niedzielę, gdy wszyscy inni mają wolne, nie jest niczym niezwykłym. W Niemczech funkcjonuje tzw. Sonntagszuschlag – dodatek za pracę w niedzielę, który stanowi finansową rekompensatę za pracę w dniu, który z założenia jest dniem wolnym od pracy. Pracownicy nie mają do niego ustawowego prawa – niemniej jednak w wielu branżach jest on wypłacany. W tym artykule wyjaśnimy, czym dokładnie jest Sonntagszuschlag, ile wynosi i kiedy się należy…
Sonntagszuschlag – co to takiego?
Dodatek za pracę w niedzielę to zwiększenie normalnego wynagrodzenia, które może być przyznane pracownikom, którzy muszą pracować w niedziele. Dodatkowe wynagrodzenie ma stanowić zachętę i motywować pracowników. Jest finansową rekompensatą za dodatkowe obciążenie związane z koniecznością pracy w dniu, który dla większości osób jest dniem wolnym od pracy. Jednocześnie jest to rekompensata za pracę w weekendy, w które większość osób chce mieć czas dla siebie.
Czy pracownicy w Niemczech mają ustawowe prawo do dodatku za pracę w niedzielę?
Nie, przepisy niemieckiego prawa pracy nie przewidują prawa do dodatku za pracę w niedzielę. A zatem nawet jeśli musicie pracować w niedzielę, nie możecie się na to powoływać i żądać wyższego wynagrodzenia za pracę w dniu zasadniczo wolnym od pracy.
Dodatek za pracę w niedzielę: kiedy można go otrzymać?
Pracodawcy nie mają więc obowiązku wypłacania dodatku za pracę w niedzielę. Nie oznacza to jednak, że nie możecie mimo wszystko otrzymać rekompensaty finansowej. Oto co może pomóc Wam w uzyskaniu dodatku Sonntagszuschlag:
1) praktyka firmy
Pracodawcy w Niemczech nie mają obowiązku wypłacania dodatku za pracę w niedzielę, ale mogą to robić dobrowolnie – w celu motywowania i nagradzania pracowników. Jeśli dzieje się to regularnie przez dłuższy czas, staje się to regułą w danej firmie. W ten sposób powstaje w przyszłości roszczenie prawne! W przypadku tzw. „Weihnachtsgeld” – dodatku pieniężnego z tytułu świąt – przyjmuje się, że jeśli pracodawca trzy lata z rzędu wypłacał swoim pracownikom Weihnachstgeld, wówczas mamy do czynienia z pewną praktyką firmy w tym zakresie. Tym samym w kolejnym roku pracownicy mogą również domagać się wypłaty dodatku, powołując się na prawo zwyczajowe.
Nie ma jednak dokładnych wytycznych dotyczących czasu trwania lub liczby powtórzeń. Ponieważ dodatek za pracę w niedzielę jest wypłacany częściej niż raz w roku, można założyć, że prawo do jego otrzymywania powstaje w wyniku praktyki firmy już wcześniej niż w przypadku Weihnachtsgeld.
2) układ zbiorowy pracy
Często prawo do dodatku za pracę w niedzielę opiera się na obowiązującym układzie zbiorowym pracy. Jeśli Wasz stosunek pracy jest objęty układem zbiorowym, macie prawo do dodatku wynegocjowanego przez związek zawodowy ze związkami pracodawców.
3) umowa o pracę
W umowie o pracę można określić indywidualne ustalenia i ramowe warunki współpracy. Dotyczy to również wypłaty dodatku za pracę w niedzielę. Jeśli nie ma innych regulacji, które uprawniają Was do otrzymania dodatkowego wynagrodzenia, możecie poruszyć ten temat w negocjacjach z pracodawcą.
Taka indywidualna umowa nie narusza ogólnej ustawy o równym traktowaniu (Allgemeine Gleichbehandlungsgesetz, AGG).
4) porozumienie zakładowe
Ostatnią możliwością są porozumienia zakładowe. Są one zawierane pomiędzy pracodawcą a radą zakładową. Regulacje w nich zawarte dotyczą wszystkich pracowników danego przedsiębiorstwa. Jeśli uzgodniono tutaj dodatek za pracę w niedzielę, to przysługuje on wszystkim zatrudnionym.
Wyżej wymienione opcje są jedynymi, które stanowią prawne zabezpieczenie wypłaty dodatku za pracę w niedzielę. Zostało to potwierdzone w orzeczeniu Federalnego Sądu Pracy (Bundesarbeitsgericht; sygn. akt: 5 AZR 97/05).
Ile może wynieść dodatek za pracę w niedzielę?
Podobnie jak w przypadku prawa do dodatku za pracę w niedzielę, także jego wysokość nie jest uregulowana w ustawie. Wszystko zależy od konkretnej umowy. Do normalnego wynagrodzenia może zostać dołożone np. 30, 50 lub nawet 100 procent, jeśli pracownik zostanie skierowany na niedzielną zmianę.
Zwykle dodatek za pracę w niedzielę wynosi 50 procent. Jest on obliczany na podstawie wynagrodzenia brutto, które pracownik otrzymałby w normalny dzień roboczy.
Kalkulator dodatku za pracę w niedzielę: 2 proste przykłady
Pracownik zarabia 15 euro brutto za godzinę. W niedzielę pracuje od 8:00 do 16:00, za co otrzymuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50 procent. W niedzielę jego wynagrodzenie za godzinę pracy wzrasta więc do 15 x 1,5 = 22,50 euro. Za osiem godzin pracy w niedzielę otrzymuje on zatem wynagrodzenie brutto w wysokości 180 euro – podczas gdy w zwykłe dni robocze zarabia 120 euro.
Jeśli ten sam pracownik otrzyma dodatek w wysokości 100 procent, to wypłata wzrasta nawet do 30 euro za godzinę. W tym przypadku za pracę w niedzielę otrzymałby łącznie 240 euro.
Czy dodatek za pracę w niedzielę jest zwolniony z podatku?
Dodatek za pracę w niedzielę może być pod pewnymi warunkami zwolniony z podatku. Decydującą rolę odgrywają tu dwa czynniki:
- płaca zasadnicza nie wyższa niż 50 euro za godzinę
- dodatek za pracę w niedzielę nie wyższy niż 50 procent
Płaca zasadnicza obliczana jest przez podzielenie miesięcznego wynagrodzenia brutto przez liczbę godzin pracy w miesiącu. Jeśli te granice są zachowane, dodatek za pracę w niedzielę jest wolny od podatku.
Jeżeli chodzi o ubezpieczenie społeczne, to płaca zasadnicza nie może przekraczać 25 euro. Oznacza to, że dodatek może być nieopodatkowany, ale składki na ubezpieczenie społeczne i tak zostaną potrącone.
Nieopodatkowane dodatki za pracę w dni świąteczne
Jeśli pracujecie w święto i otrzymujecie za to dodatek, może on wynieść nawet 125 procent płacy zasadniczej. W dniu 1 maja, w Wigilię i Boże Narodzenie może to być nawet 150 procent. Dotyczy to godzin pracy od 0:00 do 24:00 w samo święto, ale także następnego dnia od 0:00 do 4:00, jeśli rozpoczęliście pracę przed godziną 0:00.
Co istotne, dodatek za pracę w niedzielę (niem. Sonntagszuschlag) i dodatek za pracę w święto (niem. Feiertagszuschlag) wzajemnie się wykluczają. Jeśli musicie pracować w niedzielę, która jest jednocześnie świętem państwowym, nie możecie otrzymać ulgi podatkowej od obu dodatków. W niedzielę Zesłania Ducha Świętego (Zielonych Świątek) nie jest zwolnione od podatku 175 procent płacy zasadniczej, a tylko 125 procent normalnego dodatku za pracę w dni świąteczne.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku pracy w nocy: tutaj ustawodawca uznaje szczególne utrudnienie dla pracownika. Dodatek za pracę w godzinach nocnych ma na celu zrekompensowanie szczególnych obciążeń fizycznych, jak również społecznych. Jeśli w firmie pracuje się na nocnych zmianach i obowiązują dodatki za pracę w niedzielę, to pracownik otrzymuje oba dodatki, jeśli pracuje w niedzielę w nocy.
Branże: kogo dotyczy praca w niedzielę i dodatek za pracę w niedzielę?
Zasadniczo niemiecka ustawa o czasie pracy (niem. Arbeitszeitgesetz, ArbZG) zabrania pracy w niedziele i święta (§ 9 ust. 1 ArbZG). Dni te z założenia mają być wolne od pracy, aby zapewnić pracownikom równowagę między życiem osobistym i zawodowym i czas na wypoczynek. Zakaz ten koliduje jednak z potrzebami natury ekonomicznej i społecznej. Ważny przykład: opieka medyczna musi być zapewniona również w niedzielę. Dlatego też istnieją liczne wyjątki. Dotyczą one następujących branż:
- służby ratownicze, straż pożarna
- utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego: policja, siły zbrojne
- szpitale, domy opieki
- gastronomia i hotelarstwo
- opery, teatry, kina itp.
- kościoły, związki wyznaniowe, stowarzyszenia, kluby, partie polityczne
- obiekty sportowe i rekreacyjne, wypoczynkowe i rozrywkowe, takie jak muzea i ogrody zoologiczne
- branża medialna (o ile dostarcza codziennych wiadomości): radio, prasa, agencje informacyjne
- targi, wystawy, jarmarki i festiwale
- lokalny i dalekobieżny publiczny transport pasażerski
- rolnictwo i hodowla zwierząt, jak również leczenie i opieka nad zwierzętami
- ochrona ludzi i obiektów
Wyjątki te mają wpływ na pracowników i ich życie prywatne, dlatego też w § 11 określono rekompensatę za pracę w niedziele i święta. I tak pracownicy mają prawo do co najmniej 15 niedziel w roku wolnych od pracy, jak również do innego dnia wolnego od pracy, który musi być im udzielony w ciągu dwóch tygodni.
Praca w niedzielę w piekarniach
Od zakazu pracy w niedzielę przewidziano również wyjątek dla piekarni. § 9 ust. 3 niemieckiej ustawy o czasie pracy zezwala pracownikom piekarni i cukierni na pracę w niedziele w wymiarze do trzech godzin przy produkcji, dostawie i sprzedaży.
