Każdego roku około 5,2 mln osób w Niemczech otrzymuje tak zwaną rentę rodzinną z tytułu śmierci (niem. Rente wegen Todes), z czego 80 procent stanowią kobiety. Dlatego też ta forma świadczenia rentowego jest lepiej znana pod nazwą Witwenrente (renta wdowia).
Ale nie tylko oficjalna nazwa może być myląca; istnieją również pewne nieporozumienia dotyczące uprawnień, wysokości i okresu pobierania renty rodzinnej. Oto najczęściej spotykane błędne przekonania na ten temat.
1. Renta wdowia jest przyznawana w sposób automatyczny
To nieprawda. „O rentę wdowią należy zawsze ubiegać się w niemieckim zakładzie ubezpieczeń emerytalnych” – informuje portal „Finanztest”. „Dotyczy to również sytuacji, gdy zmarły pobierał już własną emeryturę”.
Wniosek „R 0500”, a także wyjaśnienia i formularze zaświadczenia o dochodach można znaleźć na stronach Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalno-Rentowego (niem. Deutsche Rentenversicherung, DRV). Aby ubiegać się o rentę wdowią, należy przedłożyć akt zgonu oraz akt małżeństwa.
W razie jakichkolwiek pytań należy skontaktować się z DRV. Tutaj można znaleźć najbliższy punkt doradztwa. Można również uzyskać poradę telefonicznie. Bezpłatny numer to: 0800/1000-4800.
2. Każda wdowa / każdy wdowiec w Niemczech otrzymuje Witwenrente
Nie, nie zawsze. Jednym z warunków otrzymania renty jest to, że w momencie śmierci małżonka lub partnera małżeństwo albo zarejestrowany związek partnerski musiał istnieć od co najmniej jednego roku – wyjaśniają eksperci „Finanztest”. Istnieją jednak wyjątki – na przykład, jeśli partner zginie w wypadku przed upływem pierwszego roku małżeństwa.
Aby mieć prawo do renty wdowiej, w odniesieniu do zmarłego małżonka albo partnera z zarejestrowanego związku partnerskiego musi być spełniony wymóg minimalnego okresu ubezpieczenia wynoszącego pięć lat, w czasie których opłacał on składki na ubezpieczenie emerytalne. Jest to tzw. czas oczekiwania (niem. Wartezeit), który jest niezbędny do uzyskania prawa do ustawowej emerytury.
3. Renta wdowia wystarcza na życie
Wysokość renty wdowiej zależy od uprawnień emerytalnych, które zmarły partner nabył do czasu swojej śmierci. Jeśli umrze młodo, renta rodzinna jest niska.
Dodatkowo rozróżnia się tzw. małą i dużą rentę wdowią. Roszczenie o wypłatę tzw. małej renty wdowiej przysługuje przez maksymalnie 24 miesiące, natomiast roszczenie o wypłatę tzw. dużej renty wdowiej nie jest ograniczone w czasie. Renta obliczana jest na podstawie okresów ubezpieczeniowych osoby zmarłej. Mała renta wdowia wynosi 25 procent, a duża renta wdowia 55 procent renty osoby zmarłej (w pewnych przypadkach 60 procent).
4. Wysokość renty wdowiej nie zmienia się
To również nie jest prawdą. Jej wysokość często zmienia się nawet wielokrotnie. Na przykład w ciągu pierwszych trzech miesięcy po miesiącu, w którym zmarł partner, osoby owdowiałe otrzymują 100 procent renty, do której zmarły nabyłby uprawnienia do tego czasu. Po upływie pierwszego kwartału wypłacana jest renta wdowia w wysokości 60, 55 lub 25 procent.
Ponadto, każdego roku z dniem 1 lipca ma miejsce waloryzacja emerytur w Niemczech. Ma ona zastosowanie nie tylko do zwykłej emerytury, ale także do rent rodzinnych.
Osoby, które otrzymują tzw. małą rentę wdowią na mocy nowych przepisów, pobierają ją tylko przez 24 miesiące. „Niezależnie od rodzaju renty wdowiej, prawo do niej wygasa również w przypadku ponownego zawarcia związku małżeńskiego. Wówczas można jednak otrzymać tzw. odprawę rentową” – czytamy w „Finanztest”.
Jeśli także drugi partner umrze przed Wami, możecie być uprawnieni do „renty wdowiej po przedostatnim partnerze”. Powinniście z niej skorzystać, jeśli Wasz pierwszy partner miał wyższe uprawnienia emerytalne.
5. Mogę uzyskiwać dodatkowy dochód bez ograniczeń
Nie, nie jest to możliwe. Otrzymacie rentę wdowią w pełnej wysokości tylko wtedy, gdy nie przekroczycie kwoty wolnej od podatku. Do 1 lipca 2023 r., po odliczeniu 40 procent na podatki i składki na ubezpieczenie społeczne, kwota ta wynosi 950,93 euro miesięcznie w zachodnich krajach związkowych i 937,73 euro w landach wschodnich. 40 procent kwoty przekraczającej ten limit zostanie odjęte od renty wdowiej.
6. Byli partnerzy nie otrzymują renty wdowiej
W pewnych okolicznościach również osoby rozwiedzione mogą otrzymać rentę rodzinną. Dotyczy to na przykład sytuacji, gdy małżeństwo rozpadło się przed 1977 r. lub gdy wdowa była uprawniona do alimentów od byłego partnera w ostatnim roku przed jego śmiercią.
Ponadto możecie ubiegać się o rentę wychowawczą (niem. Erziehungsrente), jeśli po śmierci byłego partnera wychowujecie wspólne dziecko w wieku poniżej 18 lat. Ograniczenie wiekowe nie dotyczy dzieci niepełnosprawnych. Renta niejako zastępuje świadczenia alimentacyjne wypłacane przez byłego partnera.
7. Nie ma alternatywy dla renty wdowiej
Alternatywą dla renty wdowiej jest tzw. Rentensplitting. W tym przypadku uprawnienia emerytalne Waszego zmarłego partnera są w części przypisane Wam – i w ten sposób zwiększają Wasze uprawnienia. Pamiętajcie jednak, że jeśli zdecydujecie się na to rozwiązanie, nie będziecie już uprawnieni do pobierania renty wdowiej.
Możecie na przykład zdecydować się na pobieranie renty wdowiej przez okres do jednego roku po śmierci partnera, a następnie wybrać Rentensplitting.
Jeśli zdecydujecie się na tę alternatywę dla renty wdowiej, zapewnicie sobie wyższą emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, ale na stałe zrezygnujecie z wypłaty renty wdowiej.
Może to być opłacalne, jeśli sami dobrze zarabiacie. A to dlatego, że znacznie zmniejszyłoby to rentę rodzinną (patrz wyżej). Rentensplitting jest jednak możliwy tylko w przypadku odpowiednio długiego stażu ubezpieczeniowego.
Alternatywa ta może być również interesująca dla matek lub ojców, jak pisze „Finanztest”: „Jeśli zdecydują się na to, zrezygnują z renty wdowiej, ale zamiast tego – podobnie jak osoby rozwiedzione – mogą otrzymać rentę wychowawczą (niem. Erziehungsrente).”
