Gdy pracownik otrzymuje wypowiedzenie umowy o pracę, liczy przynajmniej na odprawę, która zmniejszy finansowe konsekwencje utraty pracy. Jednak tylko nieliczni mogą być zadowoleni z wypłaty otrzymanej po zakończeniu stosunku pracy. Czy w Niemczech istnieje prawo do odprawy? I jaka jest jej wysokość? W tym artykule znajdziecie najważniejsze informacje na temat uprawnień do odprawy, jej wysokości, podatków, wpływu na wysokość zasiłku dla bezrobotnych oraz wskazówki, jak możecie zyskać więcej…
Czym jest odprawa?
Odprawa to jednorazowa i nadzwyczajna wypłata dokonywana przez pracodawcę na rzecz pracownika jako rekompensata finansowa za zwolnienie, związaną z tym utratę pracy i dochodu. Pracownicy, którym wypowiedziano umowę, powinni otrzymać w takim momencie wsparcie, aby mogli poradzić sobie finansowo w okresie bezrobocia, zanim znajdą nowe zatrudnienie.
Dlaczego wypłacane są odprawy?
Wypłata odprawy nie jest czystym altruizmem: jest to środek mający na celu uniknięcie wysokiego ryzyka sporu sądowego, gdy zwolniony pracownik wnosi powództwo o uznanie rozwiązania umowy o pracę za niezgodne z prawem. Takie spory sądowe mogą pochłonąć duże kwoty pieniędzy. Odprawa może być tańszym sposobem przekonania odchodzącego pracownika do rezygnacji z przysługującego mu prawa do wniesienia powództwa w celu ochrony swych praw.
Firmy wolą unikać procesów w sądzie pracy. Nawet drobne błędy formalne mogą sprawić, że zwolnienie zostanie uznane za niezgodne z prawem i trzeba będzie wycofać wypowiedzenie. Odprawa jest więc odszkodowaniem, ale ma na celu swego rodzaju uspokojenie pracownika, a przez to zabezpieczenie pracodawcy.
Kto ma w Niemczech prawo do odprawy?
Najpierw zła wiadomość: obowiązujące w Niemczech przepisy prawne nie przewidują prawa do odprawy. W przypadku zgodnego z prawem zwolnienia współpraca kończy się po upływie okresu wypowiedzenia, a jeśli było ono niezgodne z prawem, wówczas pracownik może powrócić do pracy. Ponieważ po sporach w sądzie pracy często nie jest możliwa dalsza współpraca, sąd może nakazać wypłatę odprawy.
Istnieje jednak kilka wyjątków, w których pracownikowi oficjalnie przysługuje odprawa:
Zwolnienie z przyczyn ekonomicznych
Paragraf 1a niemieckiej ustawy o ochronie przed wypowiedzeniem (niem. Kündigungsschutzgesetz) może być podstawą roszczenia o odprawę. Muszą być jednak spełnione pewne warunki. Otóż ochrona przed zwolnieniem dotyczy tylko firm zatrudniających więcej niż 10 pracowników, a pracownik musi być w niej zatrudniony od co najmniej sześciu miesięcy. Ponadto paragraf ten ma zastosowanie tylko do zwolnień z przyczyn ekonomicznych. Dodatkowo pracodawca musi zaznaczyć to w piśmie o zwolnieniu i zaproponować odprawę, jeśli pracownik nie podejmie kroków prawnych przeciwko zwolnieniu.
Plan socjalny
Jeśli np. zostanie zamknięta filia przedsiębiorstwa, rada zakładowa może uzgodnić odprawy dla poszkodowanych pracowników w ramach planów socjalnych. Jeśli rada zakładowa nie zawrze takiego porozumienia lub jeśli w firmie nie ma rady zakładowej, przepada także szansa na wypłatę odprawy.
Układ zbiorowy pracy
W niektórych branżach kwestia prawa do odprawy jest uregulowana w układzie zbiorowym pracy. Jeśli takowy istnieje, należy sprawdzić, jakie zapisy zawiera w tym względzie.
Porozumienie zakładowe
To samo dotyczy porozumienia zakładowego zawartego między radą zakładową a pracodawcą. Może ono określać różne prawa i obowiązki – w tym prawo do odprawy dla pracowników, którzy z określonych powodów stracą pracę.
Prawo zwyczajowe
Pod uwagę należy wziąć również prawo zwyczajowe: jeśli pracownicy odchodzący z firmy zazwyczaj otrzymują odprawy, może to uzasadniać roszczenie zwolnionego pracownika o wypłatę świadczenia pieniężnego. Nie można bez powodu traktować jakiegoś pracownika gorzej lub inaczej.
Odprawa w przypadku rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron
Zamiast zwolnienia, w związku z którym można wystąpić na drogę sądową, pracodawca i pracownik mogą rozstać się na mocy porozumienia o rozwiązaniu umowy o pracę. Następuje ono za obopólną zgodą i obie strony składają na nim swoje podpisy. Współpraca kończy się na warunkach i w czasie uzgodnionym przez pracodawcę i pracownika.
Możecie negocjować i zapewnić sobie prawo do odprawy. Jeśli inicjatywa wyjdzie od pracodawcy, macie duże szanse na otrzymanie dodatkowej płatności. Niemniej jednak, nigdy nie pozwalajcie na to, aby pracodawca wywierał na Was presję, abyście podpisali umowę. Choć odprawa może wydawać się bardzo atrakcyjna, lepiej najpierw dokładnie sprawdźcie jej treść.
Kwota: od czego zależy wysokość odprawy?
Wysokość odprawy zależy przede wszystkim od Waszych umiejętności negocjacyjnych. Firmy starają się utrzymywać koszty na niskim poziomie, z kolei pracownicy chcą uzyskać jak najwięcej. Podstawowa zasada brzmi: Wasza pozycja negocjacyjna jest tym lepsza, im większe są wątpliwości co do legalności zwolnienia. Jeśli macie duże szanse na wygraną w sądzie, pracodawcy często są skłonni sięgnąć głębiej do kieszeni.
Na wysokość kwoty wpływają również okoliczności osobiste i zewnętrzne. Należą do nich:
- możliwości zatrudnienia na rynku pracy
- branża
- staż pracy
- stanowisko i hierarchia
- wiek i stan cywilny
Obliczanie wysokości odprawy
Wysokość odprawy jest zazwyczaj oparta na prostej zasadzie: za każdy rok zatrudnienia otrzymuje się kwotę odpowiadającą 1/2 lub pełnej miesięcznej pensji brutto. Dzięki temu łatwo obliczyć prawdopodobną kwotę odprawy – choć oczywiście wszystko jest kwestią negocjacji.
Prosty przykład: jesteście zatrudnieni od pięciu lat i zarabiacie 3.500 euro brutto miesięcznie. Odprawa wyniesie prawdopodobnie od 8.750 euro do 17.500 euro.
Podatki i opłaty
Najpierw dobra wiadomość: odprawa jako rekompensata za utratę pracy nie jest wynagrodzeniem w świetle prawa – nie podlega więc składkom na ubezpieczenie społeczne. Nie musicie odliczać składek na ubezpieczenie emerytalne, pielęgnacyjne, od bezrobocia czy zdrowotne.
Od odprawy należy jednak zapłacić podatek, gdyż kwota ta podlega opodatkowaniu podatkiem od wynagrodzeń. W celu zmniejszenia obciążeń podatkowych pracownicy mogą jednak skorzystać z tzw. zasady jednej piątej (niem. Fünftelregelung). Dzięki temu zmniejsza się obciążenie podatkowe dochodów, na które pracowało się przez wiele lat, ale wypłaconych w jednym roku – a do takich zaliczają się odprawy.
Choć jest to duża, jednorazowa wypłata, to dla celów podatkowych traktowana jest tak, jakby pracownik otrzymywał ją przez okres pięciu lat. Daje to korzyści podatkowe, ponieważ kwota podstawy opodatkowania jest niższa.
Odprawa a zasiłek dla bezrobotnych
Odprawa nie musi mieć negatywnego wpływu na wysokość zasiłku dla bezrobotnych. Generalnie po otrzymaniu odprawy przysługuje Wam prawo do zasiłku dla bezrobotnych w pełnej wysokości. Jest jednak jeden wyjątek: w przypadku niezachowania ustawowego okresu wypowiedzenia traci się prawo do zasiłku dla bezrobotnych do czasu upływu tego okresu. Jeśli zgodzicie się na wcześniejsze odejście z firmy, np. rozwiązując umowę o pracę za porozumieniem stron, to i tak do końca okresu wypowiedzenia nie otrzymacie świadczeń socjalnych. Odprawa stanowi wówczas rekompensatę.
Co do zasady, na poczet zasiłku dla bezrobotnych można zaliczyć nie więcej niż 60 procent odprawy, przy czym w przypadku starszych pracowników, z dłuższym stażem pracy, wartość ta może zostać zredukowana nawet do 25 procent.
Jak uzyskać lepszą odprawę
Jeśli okaże się, że rzeczywiście przysługuje Wam odprawa lub jeśli pracodawca sam zaproponuje Wam jej wypłatę przy rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron, chcecie wyjść na tym możliwie jak najlepiej. To pragnienie jest zrozumiałe, w końcu w zamian za to stracicie swoje dotychczasowe zatrudnienie. Ponieważ nie ma dokładnych wytycznych co do wysokości odprawy, przy odpowiednim podejściu i skutecznych negocjacjach możecie wywalczyć dla siebie więcej. Te wskazówki Wam w tym pomogą:
- Dotrzymujcie terminów
W przypadku wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę macie 21 dni na wniesienie powództwa o ochronę przed wypowiedzeniem. Jeśli nie dotrzymacie tego terminu, zwolnienie zostanie uznane za zgodne z prawem, mimo ewentualnych błędów ze strony pracodawcy. Jeśli zatem chcecie podjąć jakiekolwiek działania w związku ze zwolnieniem lub przynajmniej mieć szansę na otrzymanie odprawy, musicie zrobić to krótko po otrzymaniu pisma o zwolnieniu.
- Sprawdźcie jaka jest wasza pozycja negocjacyjna
Spory przed sądem pracy mogą trwać latami i pochłonąć ogromne sumy pieniędzy. Wielu pracodawcom zależy na tym, by tego uniknąć, dlatego często zawierają ugodę pozasądową. Pracownicy powinni znać i umieć ocenić swoją pozycję negocjacyjną. Jeśli jest duża szansa na to, że sąd orzeknie na Waszą korzyść, negocjując wysokość odprawy możecie domagać się większej kwoty.
- Bądźcie pewni siebie podczas negocjacji
Jeśli macie dobrą pozycję negocjacyjną, możecie okazywać pewność siebie podczas negocjacji. Pamiętajcie, że w grę wchodzą spore pieniądze. To może wydawać się onieśmielające, ale powinno Was raczej zmotywować. Nie zawsze warto przyjmować pierwszą ofertę pracodawcy. Jeśli kwota wydaje się zbyt niska, możecie złożyć kontrpropozycję. W razie wątpliwości, zasięgnijcie porady u prawnika.
