Naruszeniem obowiązków pracowniczych nie jest drobny błąd w realizacji zadań. Jest to istotne uchybienie ważnym obowiązkom wynikającym z umowy o pracę – z towarzyszącymi temu konsekwencjami. W najgorszym przypadku poważne naruszenie obowiązków może oznaczać nie tylko utratę pracy, ale także skutki finansowe. W tym artykule pokażemy wiele przykładów naruszeń obowiązków pracowniczych, wyjaśnimy, co trzeba wiedzieć na ten temat i kiedy pracownikom w Niemczech mogą grozić konsekwencje wynikające z prawa pracy lub konieczność zapłaty odszkodowania.
Definicja naruszenia obowiązków pracowniczych
Naruszenie obowiązków przez pracownika ma miejsce wtedy, gdy dochodzi do uchybienia podstawowym lub dodatkowym zobowiązaniom wynikającym z umowy o pracę. Dlatego też określa się je również jako zachowanie niezgodne z umową. Złamanie przepisów prawnych w pracy także stanowi naruszenie obowiązków pracowniczych.
Poważne naruszenie obowiązków – co kryje się pod tym pojęciem?
Nie każde naruszenie obowiązków w pracy jest równie poważne – choć oczywiście należy unikać każdego z nich. Ciężkie naruszenia obowiązków to przede wszystkim przestępstwa. Ale powtarzające się, celowe uchybienia mające na celu wyrządzenie szkody pracodawcy (lub innym osobom) również stanowią poważne naruszenie obowiązków pracowniczych.
Pociągają one za sobą odpowiednie konsekwencje. W przypadku popełnienia przestępstwa jest nią rozwiązanie umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia. Nawet uzasadnione podejrzenie może doprowadzić do utraty pracy – jest to tzw. wypowiedzenie na podstawie podejrzenia (niem. Verdachtskündigung).
Najważniejsze obowiązki pracowników w Niemczech
Umowa o pracę reguluje istotne roszczenia i prawa pracowników. Obejmują one wynagrodzenie, prawo do urlopu oraz ciągłość wypłaty wynagrodzenia w przypadku choroby. Ustanawia jednak również liczne obowiązki. Warto je znać, gdyż nie bez powodu mówi się, że nieznajomość prawa szkodzi. To, że nie wiemy o jakimś ciążącym na nas obowiązku, nie usprawiedliwia nas i nie chroni przed konsekwencjami. Poniżej można przeczytać, jakie są najważniejsze obowiązki pracowników w Niemczech.
Podstawowe obowiązki pracownika
Głównym obowiązkiem pracownika w Niemczech jest przede wszystkim wykonywanie zadań określonych w umowie o pracę w uzgodnionym miejscu i czasie. Prawo pracodawcy do wydawania poleceń pracownikom umożliwia im doprecyzowanie tego podstawowego obowiązku. Tym samym w zakres Waszych głównych obowiązków wchodzą również prace, które nie są wyraźnie wymienione w umowie. Wasz szef może przydzielać Wam zadania w zależności od bieżących potrzeb zakładu pracy.
Dodatkowe obowiązki pracownika
Pracownicy muszą pamiętać także o licznych obowiązkach dodatkowych, ponieważ uchybienie im również oznacza naruszenie obowiązków pracowniczych. Oto przykłady:
- obowiązek zgłoszenia
Należy niezwłocznie poinformować pracodawcę o swojej niezdolności do pracy, podobnie jak o grożących lub już powstałych szkodach (np. zepsuty sprzęt). - obowiązek lojalności
Jako pracownicy musicie postępować w taki sposób, by dbać o ochronę interesów pracodawcy. Nie możecie szkodzić firmie swoim zachowaniem lub wypowiedziami. - obowiązek staranności
Pracownikom powierza się różnego rodzaju narzędzia, urządzenia, czy dokumenty, aby umożliwić im wykonywanie obowiązków służbowych. Należy się z nimi obchodzić ostrożnie, aby ich nie zniszczyć. - obowiązek zachowania poufności
Informacje wewnętrzne, procesy, procedury operacyjne, a nawet dane osobowe muszą być traktowane jako poufne. W tym celu w umowie o pracę często ustala się wyraźny obowiązek zachowania tajemnicy. - obowiązek stosowania się do poleceń
Pracownicy muszą się stosować do poleceń pracodawcy, dotyczących na przykład miejsca, czasu i zakresu pracy. - zakaz konkurencji
Generalnie wolno Wam mieć pracę dodatkową, ale nie możecie bezpośrednio konkurować z pracodawcą. Praca dla konkurencji lub zakładanie własnej działalności gospodarczej, która stanowiłaby konkurencję dla Waszego pracodawcy, jest zabronione.
Przykłady naruszeń obowiązków pracowniczych
W przedsiębiorstwach może dochodzić do licznych naruszeń obowiązków przez pracowników. Przede wszystkim można wyróżnić trzy kategorie:
- niewykonywanie powierzonych zadań
- nienależyte wywiązywanie się z powierzonych zadań
- zachowanie szkodliwe dla firmy
Poniższa lista przedstawia typowe przykłady uchybień, poprzez które pracownicy naruszają zobowiązania umowne:
- nieusprawiedliwiona nieobecność w miejscu pracy
- niepunktualność i zbyt późne rozpoczynanie dnia pracy
- zbyt długie lub częste przerwy (w tym niedozwolone przerwy na papierosa)
- niewłaściwe, niefachowe lub nieostrożne posługiwanie się powierzonym sprzętem roboczym
- brak należytej staranności powodujący uszkodzenia (np. maszyn)
- spożywanie alkoholu w pracy (gdy jest to ogólnie zabronione) lub przychodzenie do pracy w stanie nietrzeźwym
- używanie służbowego komputera w celach prywatnych wbrew zakazowi
- używanie smartfona w celach prywatnych mimo zakazu
- wcześniejsze zakończenie pracy i nieprzestrzeganie uzgodnionych godzin pracy
- odmowa wykonania zadań zleconych przez pracodawcę w ramach przysługującego mu prawa wydawania poleceń pracownikom
- działalność konkurencyjna w ramach pracy dodatkowej w innej firmie lub na własny rachunek
- ujawnienie tajemnic przedsiębiorstwa
Jakie są konsekwencje naruszenia obowiązków pracowniczych?
Naruszenie obowiązków przez pracowników rzadko pozostaje bez konsekwencji. Pracodawcy mają różne możliwości reagowania na niewłaściwe postępowanie. Decydujące znaczenie ma indywidualna sytuacja i waga naruszenia. Poniżej można przeczytać, jakie konsekwencje grożą pracownikom w Niemczech za naruszenie obowiązków pracowniczych.
Abmahnung, czyli upomnienie w pracy w Niemczech
W pierwszej kolejności firmy w Niemczech zazwyczaj decydują się na udzielenie upomnienia, które ma na celu uświadomienie pracownikowi, że naruszenie obowiązków nie będzie tolerowane i że w przypadku powtórzenia się tej sytuacji zostaną podjęte bardziej rygorystyczne środki. Pracownikom daje się szansę na poprawę swojego zachowania, aby w przyszłości nie było już podstaw do udzielenia im upomnienia. Co istotne, upomnienie musi zawsze odnosić się do konkretnego naruszenia umowy o pracę.
Warto zdawać sobie z tego sprawę, iż aby pracodawca mógł wypowiedzieć umowę o pracę, nie zawsze musi udzielić wcześniej dwóch lub większej liczby upomnień. Liczba upomnień z reguły nie ma znaczenia w przypadku wypowiedzenia uwarunkowanego określonym postępowaniem pracownika. Raczej zależy to m.in. od rodzaju i stopnia przewinienia. Innym decydującym czynnikiem jest to, jak dawno temu miało miejsce poprzednie naruszenie obowiązków.
Obniżenie wynagrodzenia
Umowa o pracę określa zakres obowiązków w zamian za wynagrodzenie. Oznacza to więc, że jeśli nie świadczycie pracy i nie macie usprawiedliwienia, nie przysługuje Wam prawo do wynagrodzenia. Wyjątkiem jest urlop wypoczynkowy lub choroba. W przypadku braku ważnego powodu i usprawiedliwienia nieobecności, wynagrodzenie może zostać obniżone. Jeśli jednak praca nie jest wykonywana w terminie lub jej jakość nie spełnia oczekiwań, zwykle nie pociąga to za sobą obniżki wynagrodzenia.
Wypowiedzenie umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia
W pewnych okolicznościach naruszenie obowiązków może być podstawą do zwolnienia z pracy. Pracodawcy mogą uzasadnić je zachowaniem pracownika. Jeśli ten notorycznie się spóźnia, a już wcześniej otrzymał upomnienie w związku z tym przewinieniem, wówczas pracodawca może pójść o krok dalej i zwolnić go z zachowaniem odpowiedniego okresu wypowiedzenia.
Rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym
Im cięższe naruszenie obowiązków, tym poważniejsze konsekwencje wynikające z prawa pracy. Jeżeli oparta na zaufaniu relacja między pracodawcą a pracownikiem zostanie trwale zakłócona, to może dojść do rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, czyli w trybie nadzwyczajnym. Typowymi przykładami poważnych naruszeń obowiązków, które mogą prowadzić do natychmiastowego rozwiązania umowy, są przestępstwa takie jak np. oszustwo, kradzież lub wymuszenie. To samo dotyczy długotrwałej, nieuzasadnionej odmowy wykonywania pracy.
Przyczyną utraty pracy w wyniku poważnego naruszenia obowiązków mogą być również obraźliwe wypowiedzi pod adresem własnego pracodawcy, zamieszczone np. w mediach społecznościowych.
W jakich sytuacjach pracodawcy może przysługiwać odszkodowanie za naruszenie obowiązków przez pracownika?
Oprócz konsekwencji wynikających z prawa pracy, pracodawcy może przysługiwać również odszkodowanie. Jeśli firma jest w stanie udowodnić szkodę finansową spowodowaną naruszeniem obowiązków, a zachowanie pracownika było zawinione – przynajmniej niedbałe lub umyślne – może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Przykład: obsługujecie maszynę, ale jesteście nieuważni, ponieważ jednocześnie prowadzicie prywatną rozmowę telefoniczną. Jeśli pracodawca będzie w stanie udowodnić to zaniedbanie i brak należytej staranności, możecie zostać pociągnięci do odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Jednak ze względu na ograniczoną odpowiedzialność pracowniczą, zatrudnieni ponoszą zwykle tylko niewielką część kosztów (zazwyczaj stanowiącą równowartość wynagrodzenia brutto za okres od jednego do trzech miesięcy).
Naruszenie obowiązków przez pracodawcę
Nie tylko zatrudnieni mają obowiązki wynikające ze stosunku pracy. Także pracodawcy muszą przestrzegać zobowiązań, które na nich ciążą. Chodzi o takie kwestie jak terminowa wypłata wynagrodzenia w pełnej wysokości, udzielenie urlopu wypoczynkowego, przestrzeganie czasu przerw, zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy.
Tak więc może dojść do naruszeń obowiązków także ze strony pracodawców. Niekoniecznie są one celowe i dokonywane w złej wierze, ale pracownicy muszą na nie reagować. Możecie udzielić pracodawcy upomnienia i zażądać od szefa, aby przestrzegał swoich zobowiązań. Jeśli to nie przyniesie efektu, przysługuje Wam prawo zatrzymania. Na przykład, jeśli szef przez kilka miesięcy nie wypłaca Wam wynagrodzenia lub nie wypłaca go w całości, możecie odmówić świadczenia pracy.
Kto może pomóc w przypadku naruszenia obowiązków przez pracodawcę?
W pierwszej kolejności należy zwrócić się w tej sprawie do rady zakładowej, która ma za zadanie bronić praw pracowniczych. Może ona pomóc Wam w rozmowie z pracodawcą w celu znalezienia wspólnego rozwiązania. Jeśli macie dobre relacje z szefem, możecie też porozmawiać z nim bezpośrednio. W razie wątpliwości lub pytań warto skorzystać z porady prawnika specjalizującego się w prawie pracy.
