Jakie zawody w Niemczech wymagają posiadania odpowiednich kwalifikacji?

Rynek pracy w Niemczech zmienia się pod wieloma względami. Zmianie ulega także struktura zawodowa oraz wiekowa pracowników. Do tego dochodzi emigracja fachowców i pracowników wyspecjalizowanych zagranicę, ucieczka specjalistów i pracowników wykwalifikowanych z regionów wiejskich do stref zurbanizowanych i metropolii, digitalizacja wielu zawodów oraz robotyzacja i automatyzacja stanowisk pracy. Trendy te powodują, że w niektórych zawodach zaczyna brakować pracowników, a w innych braki te są bardzo wyraźnie odczuwalne. Według szacunku ekspertów zapotrzebowanie roczne na pracowników wykwalifikowanych i specjalistów może wynieść nawet do 300 tysięcy osób rocznie. Celem udokumentowania wspomnianych braków i aktywnego sterowania zapotrzebowaniem na rynku zatrudnienia Federalna Agencja Pracy w Niemczech sporządza regularnie tak zwaną Listę Pozytywną Zawodów.

Czym jest w Niemczech Lista Pozytywna Zawodów?

Lista Pozytywna (Positivliste) to spis zawodów, które mogą być wykonywane przez osoby nieposiadające obywatelstwa niemieckiego po spełnieniu odpowiednich, określonych ustawowo wymagań. Zawody znajdujące się na tej liście zostały uznane za deficytowe (Mangelberufe) przez Federalną Agencję Pracy (Arbeitsagentur), co oznacza, że na rynku pracy panuje wysokie zapotrzebowanie na pracowników wykwalifikowanych i specjalistów w tych dziedzinach. Lista Pozytywna jest aktualizowana co sześć miesięcy i publikowana przez Federalną Agencję Pracy.

Jak w Niemczech definiuje się pojęcie pracownika wykwalifikowanego i specjalistę?

Do każdego zawodu w Niemczech przyporządkowany jest poziom wymagań, czyli tak zwany „Anforderungsniveau”. Jest to wskaźnik obrazujący złożoność lub kompleksowość (Komplexität) wykonywanych czynności zawodowych oraz ich poziom trudności. Celem rzeczowego ukazania zależności w poszczególnych kwalifikacjach stosowana jest czterostopniowa skala klasyfikacji poziomu trudności liczona od 1 do 4 (Anforderungsniveaus 1 bis 4).

Poziom wymagań 1 „Helfer- und Anlernetätigkeiten”, czyli pracownicy niewykwalifikowani wykonujący czynności pomocnicze

Zawody przyporządkowane do poziomu 1 obejmują proste, rutynowe zadania o niskim stopniu trudności. Do tej grupy należą wszystkie zawody pomocnicze nie wymagające żadnej lub jedynie niewielkiej wiedzy fachowej.

Czynności wykonywane na tym poziomie kompleksowości wymagają przyuczenia lub maksymalnie jednorocznego wykształcenia zawodowego, w niektórych przypadkach zakłady pracy mogą nawet nie wymagać formalnego dyplomu. W takiej sytuacji wdrażanie pracownika niewykwalifikowanego następuje bezpośrednio na stanowisku pracy. Osobami wrażającymi są przeważnie przełożeni, fachowcy w danej dziedzinie lub przyszli współpracownicy.

Przykładowe zawody to:

1. Altenpflegehelfer/in (pomocnik w zakresie opieki nad osobami starszymi),
2. Verwaltungshelferin/Helfer/in – Büro, Verwaltung (pomocnik w zakresie prac biurowych),
3. Helfer/in im Bereich Hotel (pomocnik w zakresie prac związanych z hotelarstwem),
4. Reinigungshelfer/in (pracownik pomocniczy w zakresie prac porządkowych),
5. Krankenpflegehelferin/Helfer/in – stationäre Krankenpflege (pomocnik w zakresie prac związanych z pracami pielęgniarskimi),
6. Produktionshelfer/in (pomocnik przy produkcji).

Poziom wymagań 2 „Fachkräfte und fachlich ausgerichtete Tätigkeiten“, czyli pracownicy wykwalifikowani

W odróżnieniu od zadań i czynności wykonywanych przez pracowników niewykwalifikowanych, na drugim poziomie wymagań pracownik wykonuje zadania o wyższym stopniu trudności i złożoności. Oznacza to, że do właściwego i poprawnego ich wykonywania konieczne jest przynajmniej dwuletnie, a w wielu przypadkach nawet trzyletnie wykształcenie zawodowe zdobyte w szkole zawodowej lub w systemie dualnym albo porównywalne i udokumentowane kwalifikacje.

Osoby wykonujące takie zawody określane są jako pracownicy wykwalifikowani, czyli tacy, którzy posiadają formalną, solidną i ugruntowaną wiedzę w danej dziedzinie.

Przykładowymi zawodami na tym poziomie wymagań są:

1. Erzieher/in (wychowawca przedszkolny),
2. Zahntechniker/in (technik dentystyczny),
3. Altenpfleger (pielęgniarz-opiekun osób starszych),
4. Kfz-Mechaniker/in (mechanik samochodowy),
5. Kellner/in (kelner),
6. Rezeptionist/in (recepcjonista).

Poziom wymagań 3 „Spezialist und komplexe Spezialistentätigkeiten“, czyli specjaliści wykonujący zadania kompleksowe

Temu poziomowi są przyporządkowane zawody wymagające specjalnej wiedzy i specjalistycznego wykształcenia na poziomie technika lub majstra (Techniker-/Meisterausbildung), absolwenta szkoły wyższej zawodowej (Fachhochschule) z dyplomem „Bachelor of Science” lub „Bachelor of Arts”, czyli poziomie porównywalnym do polskiego licencjata. W przypadku absolwentów tak zwanych akademii zawodowych (poziomy wykształcenia porównywalny jest do dyplomu otrzymywanego po ukończeniu polskiego dwuletniego studium policealnego) częstokroć wymagane jest udokumentowane doświadczenie zawodowe w danej dziedzinie (einschlägige Berufserfahrung), niekiedy połączone z ukończonymi kursami doskonalenia zawodowego lub podnoszącymi kwalifikacje zawodowe.

Wykonywane zadania cechuje wysoko specjalizacja, wykonywanie czynności planująco-kontrolnych, a niekiedy zarządzanie zasobami materialnymi i ludzkimi.

Do przykładowych zawodów należą:

1. Sekretärin (sekretarka),
2. Buchhalter (księgowy/a),
3. Fachkrankenschwester/-pfleger Palliativ- und Hospizpflege (Pielęgniarz/Pielęgniarka o specjalność pielęgniarstwa hospicyjnego i paliatywnego),
4. Ergotherapeut (ergoterapeuta),
5. Heilpraktier (osoba lecząca metodami medycyny alternatywnej),
6. Sozialarbeiter (pracownik socjalny).

Poziom wymagań 4 „Experte und hochkomplexe Tätigkeiten“, czyli wysoce wykwalifikowani eksperci

Zawody na tym poziomie wymagają ukończenia przynajmniej studiów wyższych II stopnia połączone z wieloletnim doświadczeniem zawodowym. Wykonywane zadania są bardzo kompleksowe i wykazują bardzo wysoki stopień trudności. Przykładowe dziedziny to zawody matematyczne, technologiczne, informatyczne, inżynierskie, nauki ścisłe, czynności diagnostyczne, badania naukowe i rozwój, nauczanie, zarządzanie i management. Eksperci na tym poziomie sprawują funkcje kierowniczo-decyzyjne oraz zarządzają zasobami ludzkimi i materialnymi.

Konieczne jest tutaj posiadanie formalnego wykształcenia wyższego i legitymowanie się posiadaniem dyplomu studiów wyższych na poziomie magisterskim (ukończenie studiów II stopnia), zdanie egzaminu państwowego (np. aplikacja sędziowska/adwokacka/radcowska/prokuratorska), uzyskanie aprobacji zawodowej (zawody lekarskie i psychoterapeutyczne). W niektórych przypadkach wymagane jest uzyskanie stopnia doktorskiego lub habilitacji (w przypadku zawodów związanych z przekazywaniem wiedzy na poziomie uniwersyteckim, wykonywaniem zawodu naukowca lub profesora).

Przykładowe zawody to:

1. Gymnasial-/Real-/Hauptschullehrer (nauczyciel w liceum, w szkole realnej, w szkole głównej),
2. Richter/in (sędzia),
3. Arzt/Ärztin (lekarz),
4. Ingenieur/in – Maschinenbau (inżynier o specjalności budownictwo maszyn),
5. Architekt/in (architekt),
6. Informatiker/in (informatyk).

Przykład klasyfikacji według stopnia trudności na przykładzie zawodów w gastronomii i hotelarstwie

Celem uwidocznienia kompleksowości zawodowej w wybranych dziedzinach przedstawiamy Wam poszczególne poziomy wymagań na przykładzie branży hotelarskiej i gastronomicznej.

Klasyfikacja zawodowa na przykładzie wybranych zawodów branży hotelarskiej „632 Hotellerie”

Klasyfikacja zawodowa na przykładzie wybranych zawodów branży gastronomicznej „633 Gastronomie“

Jakie zawody znajdują się na Pozytywnej Liście?

Ustawa z 1 marca 2020 roku otwiera nowe szanse dla wykwalifikowanych specjalistów z wielu dziedzin spoza Unii Europejskiej. Oznacza to jednak, że nie wszyscy mogą podjąć pracę w Niemczech. Szansę na podjęcie pracy mają przedstawiciele zawodów na poziomie od 2 do 4 z następujących dziedzin:

• Przedstawiciele zawodów rzemieślniczo-medycznych, na przykład technicy ortopedyczni, medyczni, akustycy i optycy,
• Rzemieślnicy, technicy i majstrowie o specjalności elektryki, elektroniki, mechaniki, hydraulicy, pracownicy branży budowlanej, pracownicy branży kolejowej,
• Fizjoterapeuci, ratownicy medyczni, podolodzy, pielęgniarze,
• Lekarzy ogólni i specjaliści, dodatkowo lekarze o specjalność psychiatrii i psychoterapii
• Zawody socjalne: wykwalifikowani wychowawcy, pedagodzy społeczni, pracownicy socjalni,
• Specjaliści ds. IT, informatycy, programiści, twórcy oprogramowania,
• Przedstawiciele wszelkiego rodzaju zawodów związanych z naukami ścisłymi, które są określane w Niemczech skrótem MINT pochodzącym od słów matematyka, informatyka, nauki ścisłe i technika, czyli chemicy, farmaceuci, technolodzy, biolodzy, matematycy, inżynierowie.

Lista Top 10 fachowców według danych Federalnej Agencji Pracy:

Aktualna analiza zapotrzebnowania na pracowników wykwalifikowanych do pobrania znajduje się tutaj: arbeitsagentur.de

Wstawa o imigracji i perspektywy na niemieckim rynku pracy dla Polaków

W roku 2020 weszła wspomniana ustawa o imigracji pracowników wykwalifikowanych spoza Unii Europejskiej. Według ekspertów otwarcie rynku pracy dla fachowców spoza granic UE nie zmieniła dotąd znacznie sytuacji dla Polaków pracujących w Niemczech lub szukających tutaj pracy. Ustawa ta ułatwia wprawdzie migrację zawodową specjalistów spoza Unii Europejskiej do Niemiec upraszczając biurokratyczne procedury uznawania wykształcenia zawodowego i dyplomów studiów wyższych, ale narzuca im bardzo wysokie wymagania w stosunku do posiadanych kwalifikacji fachowych i znajomości języka. Osoby spoza EU, który przyjadą do Niemiec bez podpisanej umowy o pracy, mogą wprawdzie przebywać na terenie Niemiec do 6 miesięcy szukając zatrudnienia, ale muszą udowodnić, że posiadają ubezpieczenie socjalne i środki finansowe na utrzymanie w tym czasie.