Być chorym i nie być leczonym: to, co w niektórych krajach nikogo nie dziwi, w Niemczech jest prawie nie do pomyślenia. Ponieważ tutaj każdy musi mieć ubezpieczenie zdrowotne. Zaraz dowiecie się, co to oznacza.
W Niemczech każdy, niezależnie od tego, czy jest stary, młody, pracuje na etacie, prowadzi własną działalność gospodarczą czy poszukuje pracy, musi posiadać ubezpieczenie zdrowotne. W zależności od sytuacji jest to albo obowiązkowe ubezpieczenie w ustawowej kasie chorych, albo ubezpieczenie dobrowolne, rodzinne lub prywatne.
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego ma na celu zapewnienie każdemu podstawowej opieki medycznej (inaczej jest na przykład w USA). Ma to swoje plusy, ale z drugiej strony wymaga opłacania składek ubezpieczeniowych nawet w przypadku niewielkich dochodów lub ich braku.
Co oznacza obowiązek ubezpieczenia w ramach ustawowego systemu ubezpieczeń zdrowotnych (niem. gesetzliche Krankenversicherung, GKV)?
Oznacza to, że musicie być ubezpieczeni w ustawowej kasie chorych (niem. gesetzliche Krankenkasse). Wprawdzie możecie wybrać swoją kasę chorych, ale nie możecie na własne życzenie zmienić ubezpieczenia na prywatne. W pewnych sytuacjach możecie jednak zostać zwolnieni z obowiązku ubezpieczenia i wykupić ubezpieczenie prywatne (zob. poniżej).
Pracowników najemnych obowiązuje określony pułap rocznych zarobków, tzw. Jahresentgeltgrenze albo inaczej Versicherungspflichtgrenze. Jedynie pracownicy, którzy zarabiają więcej, mogą zostać zwolnieni z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego i ubezpieczyć się prywatnie. W 2024 roku limit ten wynosi 5.775 euro miesięcznie i 69.300 euro rocznie (brutto).
Kto podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu w ramach ustawowego systemu ubezpieczeń zdrowotnych?
Ogólnie rzecz biorąc, pracownicy, którzy w 2024 roku zarabiają mniej niż 5.775 euro brutto miesięcznie, czyli 69.300 euro brutto rocznie rocznie, są obowiązkowo objęci ustawowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Co istotne, dodatki urlopowe i świąteczne (Urlaubsgeld i Weihnachtsgeld) również wliczają się do powyższego limitu zarobków.
Zgodnie z kodeksem socjalnym, do ubezpieczenia w ustawowej kasie chorych zobowiązane są również następujące grupy osób:
- emeryci i renciści, którzy w drugiej połowie swojego życia zawodowego przez co najmniej 90 procent czasu byli ubezpieczeni w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń zdrowotnych,
- uczniowie przyuczający się do zawodu, studenci i praktykanci, którzy odbywają obowiązkową praktykę,
- osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych Arbeitslosengeld I,
- artyści i publicyści, którzy są członkami Künstlersozialkasse,
- osoby bez innych uprawnień do ochrony socjalnej w przypadku choroby, które ostatnio były ubezpieczone w ustawowej kasie chorych.
W jaki sposób ubezpieczone są dzieci w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń zdrowotnych?
Ubezpieczenie zdrowotne dzieci jest całkowicie uzależnione od tego, w jaki sposób ubezpieczeni są ich rodzice. Oto przegląd:
- Jeśli oboje rodzice należą do ustawowej kasy chorych, dzieci mogą być od urodzenia objęte ubezpieczeniem rodzinnym. Rodzice nie ponoszą wtedy żadnych dodatkowych kosztów.
- Rodzice, którzy nie są małżeństwem, i jedno z nich posiada prywatne ubezpieczenie zdrowotne, a drugie z nich ubezpieczenie państwowe, mają swobodę wyboru. Mogą ubezpieczyć swoje dziecko prywatnie płacąc za nie składki lub w ustawowej kasie chorych bez ponoszenia dodatkowych kosztów.
- Jeśli oboje rodzice są objęci prywatnym ubezpieczeniem zdrowotnym, dziecko również musi być ubezpieczone prywatnie.
- Inaczej wygląda sytuacja w przypadku rodziców pozostających w związku małżeńskim, gdy jedno z rodziców posiada prywatne ubezpieczenie zdrowotne, a drugie ustawowe. W momencie, gdy prywatnie ubezpieczony rodzic zarabia więcej niż rodzic ubezpieczony w ustawowej kasie chorych i osiąga miesięczny dochód w wysokości ponad 5.362,50 euro, nie ma możliwości skorzystania z bezpłatnego ubezpieczenia rodzinnego dla dziecka. W tym przypadku dziecko musi być ubezpieczone prywatnie lub w ustawowej kasie chorych, ale odpłatnie.
Jakie świadczenia przysługują w ramach ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego?
Świadczenia, które muszą być zapewnione przez ustawowe kasy chorych, są określone w ustawie. Katalog świadczeń obejmuje:
- leczenie medyczne, stomatologiczne i psychoterapeutyczne
- zapewnienie leków, środków opatrunkowych, leczniczych i pomocniczych
- leczenie domowe
- leczenie szpitalne
- usługi rehabilitacji medycznej
Ponadto kasy chorych oferują katalog dobrowolnych świadczeń dodatkowych, które są różne w poszczególnych kasach. Należą do nich np. pokrycie kosztów alternatywnych metod leczenia, szczepień dla podróżnych lub szkoleń dla pacjentów.
Jak wysokie są składki na ubezpieczenie zdrowotne?
Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne obliczana jest jako procent od dochodu, od którego płaci się składki. W przypadku osób ubezpieczonych obowiązkowo dochód ten obejmuje wynagrodzenie lub emeryturę z ustawowego ubezpieczenia emerytalnego. Uwzględniany jest również dochód z pracy na własny rachunek.
Osoby ubezpieczone dobrowolnie muszą doliczyć do swoich dochodów nieco więcej – np. dochody kapitałowe oraz dochody z najmu i dzierżawy.
Dobra wiadomość jest taka, że zarówno dla członków ustawowej jak i prywatnej kasy chorych, dochód jest liczony tylko do wysokości tzw. Beitragsbemessungsgrenze (granica naliczania składki; określony ustawą górny próg dochodów, od którego naliczana jest wysokość obowiązkowych składek ubezpieczeniowych). W 2024 roku próg dochodowy wynosi 5.175 euro.
Minimalna składka na ustawowe ubezpieczenie zdrowotne
Oprócz progu dochodowego istnieje minimalna składka, którą muszą płacić osoby ubezpieczone w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Niezależnie od tego, ile faktycznie zarabiają, zakłada się minimalny dochód, na podstawie którego obliczane są składki na ubezpieczenie. W 2024 roku ten wyliczony dochód minimalny wynosi 1.178,33 euro.
Dochód ten jest następnie wykorzystywany do obliczenia należnej składki – ale i tu sprawa jest skomplikowana. Dla osób ubezpieczonych uprawnionych do zasiłku chorobowego obowiązuje stawka składki w wysokości 14,6 procent. Osoby ubezpieczone bez prawa do zasiłku chorobowego płacą tylko 14 procent.
W rzeczywistości całkowita stawka składki wynosi często 15 procent lub więcej, ponieważ kasy chorych mają prawo pobierać dodatkową składkę. Osoby, które nie chcą jej płacić, mają możliwość zmiany kasy chorych co 12 miesięcy.
Czy pracodawca pokrywa część składek na ustawowe ubezpieczenie zdrowotne?
Tak. Pracodawca płaci połowę składek na ustawowe ubezpieczenie zdrowotne – zarówno połowę składki ogólnej, jak i połowę składki dodatkowej.
Jeśli więc składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 15 procent, pracownik płaci z tego 7,5 procent. Płaci on również połowę składki na ubezpieczenie pielęgnacyjne w wysokości 1,525 procent.
Czy można być zwolnionym z obowiązkowego ubezpieczenia w GKV?
Tak, jest to możliwe w ciągu trzech miesięcy od powstania obowiązku ubezpieczenia. W tym celu trzeba jednak udowodnić posiadanie prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego.
Jeśli chcecie zostać zwolnieni z obowiązku ubezpieczenia w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń zdrowotnych, musicie złożyć odpowiedni wniosek w kasie chorych.
Pamiętajcie, że nie możecie być jednocześnie ubezpieczeni prywatnie oraz w ustawowej kasie chorych. Jeśli jednak chcecie, możecie jako osoba posiadająca ubezpieczenie ustawowe zawrzeć umowę prywatnego ubezpieczenia dodatkowego.
Wniosek o zwolnienie z obowiązku ubezpieczenia mogą złożyć:
- osoby bezrobotne, które przed rozpoczęciem pobierania zasiłku przez pięć lat były ubezpieczone prywatnie,
- pracownicy, którzy zaczynają podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu z powodu zmiany rocznego limitu zarobków (kwota tzw. Jahresarbeitsentgeltsgrenze albo inaczej Versicherungspflichtgrenze jest co roku podwyższana; jeśli nie wzrośnie również wynagrodzenie, osoba ubezpieczona prywatnie może na przełomie roku zostać obowiązkowo ubezpieczona w ustawowej kasie chorych),
- osoby ubezpieczone, które podczas urlopu wychowawczego pracują w niepełnym wymiarze godzin,
- osoby rozpoczynające studia,
- emeryci w momencie przejścia na emeryturę,
- ubezpieczeni, którzy zaczynają podlegać obowiązkowi ubezpieczenia wskutek zmniejszenia wymiaru etatu w okresie sprawowania opieki nad bliskimi,
- pracownicy zatrudnieni na część etatu, których zarobki w przypadku pracy w pełnym wymiarze godzin przekraczałyby określoną ustawowo granicę dochodu, tzw. Versicherungspflichtgrenze (wskutek czego nie podlegaliby już obowiązkowi ubezpieczenia w GKV).
Zwolnienie z obowiązkowego ubezpieczenia a powrót do powszechnego systemu ubezpieczeń zdrowotnych
Osoby zwolnione z obowiązku ubezpieczenia mogą w późniejszym czasie pod pewnymi warunkami ponownie ubezpieczyć się w ramach ustawowego systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Może to mieć miejsce w przypadku, gdy złożyły wniosek o zwolnienie z obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, aby móc kontynuować umowę prywatnego ubezpieczenia. Jeśli później straciły pracę, mogą powrócić do ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego jako osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych Arbeitslosengeld I. Zasadniczo powrót jest możliwy, jeżeli przestały istnieć przesłanki będące podstawą zwolnienia.
Co się dzieje w przypadku braku ubezpieczenia?
Każdy mieszkaniec Niemiec musi posiadać ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli go nie macie, skontaktujcie się z zakładem ubezpieczeń, w którym byliście ostatnio ubezpieczeni. Osoby, które dotąd korzystały z ustawowego ubezpieczenia zdrowotnego muszą udać się do ustawowej kasy chorych, a osoby, które były do tej pory ubezpieczone prywatnie, muszą udać się do prywatnej kasy chorych. Zarówno ustawowa, jak i prywatna kasa chorych są zobowiązane do przyjęcia Was.
Brak ubezpieczenia zdrowotnego nie podlega karze. Jeśli jednak przez wiele lat nie byliście ubezpieczeni i nie chodziliście do lekarza, to i tak za ten okres nadal naliczane są składki, co oznacza powstanie zaległości z tytułu składek.
Osoby, które dotąd nie posiadały ubezpieczenia zdrowotnego, są przydzielane do jednego z dwóch systemów. Osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek, osoby wykonujące wolne zawody i urzędnicy są objęci ubezpieczeniem prywatnym, pracownicy – ubezpieczeniem ustawowym. Jeśli wykonujecie więcej niż jedną pracę, wówczas o przydzieleniu do prywatnej lub państwowej kasy chorych decyduje podstawowa działalność zawodowa.
Jakie są możliwości rezygnacji z GKV?
Jeśli jesteście objęci ustawowym ubezpieczeniem zdrowotnym, możecie zmieniać kasę chorych co 12 miesięcy. 1 rok to minimalny okres członkostwa w ustawowej kasie chorych.
Jeśli jednak kasa chorych podniesie składkę dodatkową, wówczas przysługuje Wam specjalne prawo do wypowiedzenia umowy.
