Podatek kościelny w Niemczech – wszystko co musisz o nim wiedzieć!

Podatek kościelny regulowany jest w Niemczech przez odpowiednie ustawy (tzw. Kirchensteuergesetze). Aby w tym wypadku istniał obowiązek podatkowy, spełnione muszą zostać dwa warunki:

• Dana osoba musi należeć do wspólnoty religijnej lub organizacji ideologicznej, która ma status podmiotu posiadającego osobowość prawną. Do takich wspólnot czy też organizacji należą: wszystkie kościoły katolickie, kościół starokatolicki, kościoły ewangelickie, wolne wspólnoty religijne, wspólnota mennonicka w Hamburgu-Altona, zjednoczona wspólnota religijna wolnych protestantów w Nadrenii-Palatynacie, wspólnoty żydowskie, a także izraelskie wspólnoty religijne. Tak więc protestanci, katolicy i Żydzi podlegają pod kościelny obowiązek podatkowy.
  
• Osoba ta musi mieszkać w Niemczech.

Wspólnoty religijne, które nie pobierają w Niemczech podatku kościelnego

Kościoły ortodoksyjne oraz wspólnoty ewangelicko-reformowane mogą pobierać od członków podatek, ale tego nie robią. Do takich organizacji, świadomie rezygnujących z pobierania podatku, należą także: świadkowie Jehovy, Armia Zbawienia, kongregacja Alewitów w Niemczech, Nowy Kościół Apostolski i Bahá’í.

Muzułmańskie wspólnoty wyznaniowe nie są w Niemczech uznawane w imieniu prawa za podmioty posiadające osobowość prawną i nie mogą w związku z tym pobierać podatku kościelnego. Dotyczy to ok. 4 milionów Muzułmanów. Także buddyści, adwentyści, baptyści oraz metodyści nie płacą w Niemczech podatku kościelnego. 

Podatek potrąca pracodawca lub urząd skarbowy

Jako pracownik znajdziesz w swoim comiesięcznym rozliczeniu wynagrodzenia (na tzw. pasku wypłaty) pozycję „podatek kościelny” (Kirchensteuer). Pracodawca potrąca tą kwotę bezpośrednio z twojego wynagrodzenia i przekazuje urzędowi skarbowemu, o ile twój elektroniczny pasek wypłaty zawiera odpowiednie oznaczenie: np. „ev”, jeśli jesteś członkiem kościoła ewangelickiego. 

Rożne sposoby potrącania podatku kościelnego w Niemczech

Pobór podatku kościelnego przez pracodawcę lub urząd skarbowy to taka niemiecka „specjalność” – w innych krajach tak to nie funkcjonuje. Jednak w Hamburgu jest kilka wspólnot kościelnych, które same pobierają podatek. Zazwyczaj rozliczenie przebiega jednak w ten sposób, że urzędy skarbowe otrzymują podatek kościelny i – pomniejszając go o opłaty administracyjne rzędu 3-4,5% – przekazują go dalej do odpowiedniego kościoła podatnika.

Podatek kościelny trzeba zapłacić również od zysków kapitałowych. Od roku 2009 odsetki i dywidendy opodatkowane są według zryczałtowanej stawki 25%. Teoretycznie to Wy decydujecie o sposobie pobrania podatku. Masz możliwość zadecydowania, czy bank zatrzyma należny podatek kościelny i przekaże go w twoim imieniu do urzędu skarbowego, czy też wypełnisz formularz KAP (Einkünfte aus Kapitalvermögen – dochody pochodzące z oszczędności i inwestycji) i podatek zostanie wtedy pobrany przez urząd skarbowy za pomocą deklaracji podatkowej. 

Bank odprowadza podatek kościelny zazwyczaj automatycznie

Do roku 2014 banki odprowadzały podatek kościelny tylko na wyraźne żądanie podatnika. Jednak od roku 2015 obowiązuje automatyczne wyszukiwanie danych dotyczące wyznania. Bank pobiera dane zgłoszone do Centralnego Urzędu Skarbowego. Podatnik nie musi już wtedy zawracać sobie głowy podatkiem kościelnym – bank robi to automatycznie.

Jeśli jednak na piśmie zgłosisz, że nie chcesz takiego sposobu rozliczania, wtedy musisz wypełnić formularza KAP i podać tam swoje przychody. Następnie urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania naliczy podatek kościelny. Podatek należny do zapłacenia będzie widniał w decyzji podatkowej.

Podatek kościelny jest podatkiem uzupełniającym, inaczej nazywany też aneksowym czy dodatkowym. Oprócz podatku dochodowego, dochodzi więc jeszcze 9%, poza Bawarią i Badenią-Wirtembergią, gdzie naliczane jest tylko 8%. Podstawą do obliczenia podatku kościelnego za dany rok jest podatek dochodowy ustalony na podstawie deklaracji podatkowej (niem. Steuererklärung) w decyzji podatkowej (niem.Steuerbescheid).

Małżonkowie o różnych wyznaniach

Jeśli w małżeństwie jedno z partnerów jest przykładowo wyznania katolickiego, a drugie ewangelickiego i tylko jedno z nich ma dochody do opodatkowania, wtedy pracodawca i urząd skarbowy odciągają podatek kościelny od tego jednego małżonka, ale dzielą go równo po połowie na kościoły obu małżonków. Dlatego w zeznaniu podatkowym małżonkowie muszą wskazać, jakiego są wyznania.

Obliczenie podatku kościelnego w Niemczech

Podstawą wymiaru podatku kościelnego jest w Niemczech, jak już wspomnieliśmy, podatek dochodowy (niem. Einkommensteuer), także w formie podatku od wynagrodzenia – niem. Lohnsteuer, odliczany od razu przez pracodawcę. Od tego odejmuje się kwoty wolne od podatku ze względu na posiadanie dzieci (niem. Kinderfreibetrag). Sposób obliczania podatku kościelnego uregulowany jest przepisami zawartymi w paragrafie 51 a ustawy o podatku dochodowym (niem. Einkommensteuergesetz).

Przykład obliczenia wymiaru podatku kościelnego:

Dochód do opodatkowania: 30.000 euro rocznie

Podatek dochodowy: 5.468 euro

Podatek kościelny (np. w Berlinie 9%): 492,12 euro

Jeśli przykładowo opuściłeś kościół w październiku 2023 – wtedy obowiązek zapłaty podatku kościelnego kończy się – w zależności od landu – pod koniec października lub pod koniec listopada 2023. Jednak podstawa wymiaru podatku powinna zostać obniżona za rok, w którym przystąpiłeś do kościoła lub go opuściłeś. W praktyce oznacza to, że w przykładzie podanym powyżej, w pierwszym przypadku, miesiące listopad i grudzień są wyłączone z obliczeń, w drugim przypadku tylko grudzień.

Jeśli dochód jest niższy niż kwota wolna od podatku, wtedy nie musicie płacić ani podatku dochodowego, ani kościelnego. Dotyczy to osób żyjących samotnie. Osoby pozostające w związku małżeńskim, które mogą się wspólnie rozliczać, korzystają z podwójnej kwoty wolnej od podatku. 

Następujące regulacje podatkowe mają wpływ na podatek kościelny:

• Dzieci – kwota wolna od podatku ze względu na posiadanie dzieci zmniejsza podatek kościelny.
• Świadczenia rzeczowe – pracodawcy mogą zastosować zryczałtowany podatek dochodowy od świadczeń rzeczowych (§ 37b EStG). Świadczenia rzeczowe to np. podlegające opodatkowaniu prezenty przekazywane przez pracodawcę pracownikom. Jeśli pracownik nie podlega żadnemu wyznaniu, powinien o tym poinformować swojego pracodawcę, aby firma przy rozliczeniu podatkowym nie odprowadziła podatku kościelnego. Dotyczy to także osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin, ponieważ tutaj możliwe jest zastosowanie zryczałtowanego podatku dochodowego w wysokości 2, 20 lub 25% (§ 40a EStG). Od tego również zapłacisz podatek kościelny, podobnie jak podatek solidarnościowy. Niezależnie od tego, czy pracownik jest w ogóle członkiem jakiegoś kościoła, pracodawca odprowadza podatek w połowie na kościół katolicki i w połowie na protestancki. Jeśli natomiast pracownik nie należy do żadnego kościoła, pracodawca może zgłosić sprzeciw (Federalny Trybunał Finansowy, wyrok z dnia 30 listopada 1989 r., nr sprawy I R 14/87, Bundessteuerblatt II 1990, 993  ). Jeśli zostanie on odrzucony, wtedy nawet osoby nie będące członkami kościoła, będą musiały zapłacić podatek kościelny.
• Odprawa – podatek kościelny należy zapłacić również od odprawy. Można złożyć wniosek o częściowe zwolnienie z tej opłaty. Często kościół zrzeka się wtedy połowy podatku – jednak nie ma takiego obowiązku.
• Podatek kościelny od nieruchomości – poza podatkiem kościelnym od dochodów w diecezjach Limburg i Speyer istnieje też podatek kościelny od nieruchomości gruntowych. Dotyczy to właścicieli nieruchomości  podlegających opodatkowaniu podatkiem kościelnym w Nadrenii-Palatynacie i części Hesji. Tutaj miasta i gminy pobierają razem 10% wartości podatku od nieruchomości jako podatek kościelny.

Kirchengeld, czyli podatek na rzecz kościoła w Bawarii i Badenii-Wirtembergii

Podatek na rzecz kościoła (niem. Kirchengeld) to specjalny rodzaj podatku kościelnego, płynącego bezpośrednio do wspólnoty kościelnej. Niższa stawka opodatkowania (8%) w tych dwóch landach uzasadniona jest tym, że dodatkowo do podatku kościelnego, trzeba zapłacić też obligatoryjnie tzw. „Kirchengeld”. Członkowie kościoła klasyfikują się sami według swoich dochodów i przekazują podatek na rzecz kościoła do swojej parafii – oprócz podatku kościelnego płaconego już miesięcznie przez pracodawcę. 

Kirchengeld dzieli się na dwa warianty:

• ogólny podatek na rzecz kościoła – bezrobotni, gospodynie domowe czy studenci, czyli ci, którzy mają bardzo niskie dochody i są członkami kościoła, muszą zapłacić swojej parafii między 24 a 72 euro rocznie. Ten obowiązek powstaje w momencie, gdy członek kościoła staje się pełnoletni, a jego dochody wykraczają poza minimum egzystencjonalne. Ten ogólny podatek na rzecz kościoła funkcjonuje przede wszystkim w Nadrenii Palatynacie oraz w Nadrenii.
• specjalny podatek na rzecz kościoła – ta forma dotyczy tylko i wyłącznie małżeństw lub związków jednopłciowych, gdzie oboje partnerzy rozliczają się razem. Stowarzyszenie pomagające w rozliczeniu podatku dochodowego podaje tutaj następujący przykład:

Osoba pracująca na stanowisku kierowniczym wystąpiła z kościoła. Rozlicza się on wspólnie z żoną, która jest gospodynią domową i w dalszym ciągu jest członkiem kościoła. W ich przypadku do zapłacenia jest wyższy podatek kościelny w formie specjalnego podatku na rzecz kościoła. Wysokość podatku wyliczana jest przez odpowiedni ze względu na miejsce zamieszkania urząd skarbowy. Za podstawę wyliczeń przyjmuje się wspólne dochody. Specjalna tabela przewiduje 13 różnych poziomów wynagrodzenia. Poziom najniższy ma zastosowanie do wspólnego dochodu, podlegającemu opodatkowaniu – pomiędzy 30.000 a 37.499 euro. To daje specjalny podatek na rzecz kościoła w wysokości 96 euro rocznie. Poziom trzynasty, czyli najwyższy odnosi się do zarobków powyżej 300.000 euro. Wtedy do zapłaty jest już 3.600 euro. 

Podatnicy często próbują wnieść sprzeciw wobec płacenia specjalnych podatków na rzecz kościoła – jednak bezskutecznie. Europejski Trybunał Praw Człowieka też nie ma tu żadnych wątpliwości co do zasadności płacenia specjalnego podatku na rzecz kościoła – widać to na podstawie różnych decyzji z dnia 6 kwietnia 2017. Jeśli więc chciałbyś uniknąć płacenia tego podatku, masz dwa wyjścia: wystąpienie z kościoła lub zmiana wspólnoty wyznaniowej. 

Wnioskowanie o ograniczenie podatku kościelnego

U osób zarabiających naprawdę dużo, podatek kościelny będzie bardzo wysoki. Aby nieco zmniejszyć wysokość podatku kościelnego, w większości parafii i landów możliwe jest obniżenie go do 2,75-4% dochodów podlegających opodatkowaniu. Należy spełnić wymaganie, jakim jest przekroczenie tzw. progu ograniczenia. Tę kwestię reguluje regionalne prawo podatkowe kościoła. Tylko w Bawarii nie funkcjonuje ten próg ograniczenia. Dlatego jest to jedyny land, w którym nie ma możliwości ograniczenia podatku kościelnego. Jednak kościoły w Bawarii mogą ewentualnie zezwolić na częściowe ograniczenie podatku. 

Z kolei w Berlinie podatek kościelny może zostać obniżony do 3%. Dla jednej osoby, której dochód podlegający opodatkowaniu wynosi 150.000 euro, oznacza to korzyść w wysokości prawie 1.200 euro.

Połowa podatników niemieckich, a mianowicie wszyscy mieszkańcy landów: Badenia-Wirtembergia, Hesja, Nadrenia Północna-Westfalia czy  Saara, muszą sami wnioskować o ograniczenie podatku kościelnego. Pisma w tej sprawie można składać w odpowiedniej diecezji lub w kościele regionalnym. Potrzebna ci będzie poza zwykłym nieformalnym wnioskiem, także kopia ostatniej decyzji podatkowej. 

We wszystkich pozostałych landach podatnicy nie muszą podejmować żadnych działań poza zeznaniem podatkowym, ponieważ urząd skarbowy sam wylicza korzystniejszy wariant podatku kościelnego.    

Tak można odzyskać część podatku kościelnego w Niemczech

Częściowe odzyskanie podatku kościelnego jest w Niemczech rzeczywiście możliwe. W tym celu musisz wypełnić deklarację podatkową. Zapłacony podatek kościelny podlega odliczeniu jako wydatek specjalny (§ 10 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym). 

Musisz wpisać całkowity podatek kościelny oraz Kirchgeld na drugiej stronie w arkuszu zeznania podatkowego (w formularzu za rok 2016 była to linijka 42). 

Podatku kościelnego nie można odliczyć tylko, jeśli stanowi on dodatek do podatku od dochodów kapitałowych przy zyskach kapitałowych. Uzasadnione jest to w paragrafie 32d ust. 1 wers 3 ustawy o podatku dochodowym – w przypadku zaistnienia obowiązku zapłacenia podatku kościelnego, podatek od dochodów kapitałowych zmniejszany jest o 25%.

Częściowe zwolnienie z podatku kościelnego w wysokości 50% jest powszechnie stosowaną praktyką przy nadzwyczajnych dochodach. Mowa tu np. o odprawie z tytułu utraty pracy. Mimo, że odprawa może być opodatkowana według nieco niższej stawki, to podatek kościelny i tak trzeba od niej zapłacić. 

Jako członek kościoła możesz się zwrócić zupełnie nieformalnie do urzędu skarbowego twojej diecezji (w przypadku Katolików) lub do regionalnego kościoła ewangelickiego z prośbą o częściowe zwolnienie z zapłaty podatku kościelnego od odprawy. Ważna informacja: działa to również wstecz! To, czy odzyskasz część podatku kościelnego, zależy wyłącznie od decyzji kościelnego urzędu skarbowego. Nie ma tu żadnych podstaw do roszczeń prawnych. 

Jeśli chodzi o formalności, to należy zwrócić uwagę na kilka spraw. Przede wszystkim: za dochody podlegające opodatkowaniu odpowiedzialny jest urząd skarbowy. Wszelkie odwołania należy zgłaszać tam pisemnie w ciągu miesiąca. W sprawie błędnie obliczonego podatku kościelnego lub wyliczenia „fikcyjnego podatku dochodowego”, zgodnie z paragrafem 51a ustęp 2 ustawy o podatku dochodowym, należy złożyć odwołanie w odpowiednim urzędzie skarbowym kościoła. 

Ponadto każdy może oczywiście dobrowolnie przekazać pieniądze wybranym przez siebie organizacjom charytatywnym i odliczyć je od podatku jako wydatek specjalny. 

Od roku 2017, potwierdzenia darowizn mogą być przekazywane urzędom skarbowym drogą elektroniczną, tak więc forma papierowa nie jest tutaj już potrzebna. 

Wystąpienie z kościoła w Niemczech

Podatek kościelny to jeden z niewielu podatków, których można uniknąć: wystarczy wystąpić z kościoła. Jeśli zdecydujesz się na takie rozwiązanie, musisz się udać z paszportem lud dowodem osobistym do urzędu stanu cywilnego. W niektórych regionach odpowiedzialny jest za to sąd rejonowy. Osoby będące w związku małżeńskim mogą ewentualnie też potrzebować aktu zawarcia małżeństwa. Na miejscy należy wypełnić i podpisać  formularz wystąpienia z kościoła. W niektórych miastach czy gminach należy też uiścić opłatę w wysokości 25-100 euro. Ważne, aby otrzymaź na miejscu potwierdzenie wystąpienia z kościoła – tak, aby w razie przeprowadzki mieć na to dowód. W zależności od landu, obowiązek zapłaty podatku kościelnego kończy się w następnym miesiącu lub jeszcze miesiąc później. 

W związku z tym, że Centralny Urząd Skarbowy automatycznie poinformuje pracodawcę o wystąpieniu z kościoła, nie musisz już powiadamiać o tym fakcie Finanzamtu. Jednak na wszelki wypadek sprawdź, jak wygląda twój pasek płacowy w najbliższych miesiącach. 

Decyzja o ewentualnym wystąpieniu z kościoła bądź o zmianie wyznania, powinna  wynikać w pierwszej kolejności z wiary, a nie z chęci uzyskania korzyści materialnych. Kościoły w Niemczech są również przedstawicielami wielu różnych instytucji zajmujących się pomocą społeczną. 

Oczywiście  zaoszczędzony podatek kościelny możesz przekazać wybranej przez siebie instytucji społecznej – darowizny podlegają odliczeniu od podatku. 

Jak wstąpić do kościoła w Niemczech?

Aby ponownie wstąpić do kościoła, należy zgłosić się do najbliższej parafii. Z reguły przeprowadza się szczegółową rozmowę z pastorem lub innym doradcą na temat wystąpienia z kościoła i ponownego wstąpienia. Samo ponowne wstąpienie nie wiąże się z żadnymi kosztami ani opłatami. Jednak po ponownym wstąpieniu do Kościoła katolickiego będziesz zobowiązany do zapłaty podatku kościelnego. Nie musisz jednak płacić podatku kościelnego za czas, w którym opuściłeś kościół.