Teilzeit, czyli wszystko o pracy na pół etatu w Niemczech

Jedną z form zatrudnienia w Niemczech jest praca w niepełnym wymiarze godzin – Teilzeit. Na takie zatrudnienie decydują się zazwyczaj kobiety, aby z powodzeniem łączyć ze sobą pracę zawodową z wychowywaniem dzieci i dbaniem o dom. Poniżej przeczytacie na czym polega praca Teilzeit i jakie są najważniejsze wady i zalety takiej formy zatrudnienia.

Co oznacza zatrudnienie na pół etatu w Niemczech?

Jak sugeruje nazwa – Teilzeit to praca, która jest wykonywana przez pracownika przez mniejszą ilość godzin niż gdybyśmy byli zatrudnieni na pełny etat. Ważne jest, iż pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze godzin pracuje we wszystkie dni w tygodniu, ale mniej godzin niż osoba zatrudniona na pełnym etacie. Praca w ramach niepełnego etatu w Niemczech obejmuje od 15 do 30 godzin tygodniowo. Przy tygodniowej liczbie godzin wynoszącej od 30 godzin mówi się, iż jest to „bliski pełnego etatu niepełny etat” (vollzeitnahe Teilzeit).

Przy czasie pracy poniżej 15 godzin mówi się o drobnym zatrudnieniu, które jest znane jako praca za 450 euro lub Minijob. Termin „pełny etat” oznacza 100% stopień zatrudnienia, ale współcześnie czas pracy jest zależy od zakładu i wynosi pomiędzy 35 a 42 godziny. Ciekawostką jest fakt, iż współcześnie co trzeci pracownik w Niemczech pracuje w niepełnym wymiarze lub w ramach pracy dodatkowej (Nebenjob). Od lat 90. liczba osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin ma tendencję rosnącą. W roku 2008 prawie 5 milionów zatrudnionych w Niemczech pracowało mniej niż 21 godzin tygodniowo i była to ich główna praca. Połowa pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin znajduje się w regularnym stosunku pracy, pracuje bezterminowo i nie jest to dla nich dodatkowe zatrudnienie.

Pisemne oświadczenie pracownika dotyczące zmiany ilości godzin

Od 2001 roku w Niemczech obowiązuje roszczenie prawne dotyczące pracy w niepełnym wymiarze godzin. Pamiętajmy, iż osoba zatrudniona w danej firmie może bez żadnych problemów złożyć wniosek o zmianę pełnego etatu na niepełny wymiar godzin.

Podanie o niepełny wymiar godzin najlepiej powinno zostać oddane pracodawcy w formie pisemnej. Zaleca się, aby zaplanowaną pracę w niepełnym wymiarze uzgodnić z innymi pracownikami i dokładnie przestrzegać ustalonego czasu pracy.

Określenie ilości godzin w umowie o pracę

Pamiętajmy, iż w przypadku umowy na niepełny etat w niemieckiej umowie o pracę musi się znaleźć nie tylko wysokość pensji, ale także liczba godzin tygodniowo, na którą pracownik umawia się z pracodawcą. Oznacza to, iż niekoniecznie musi być to dokładnie 1/2 etatu, ani dokładnie 3/4 etatu, tylko dowolna liczba godzin mniejsza niż ta obowiązująca osobę na całym etacie (np. 26 h tygodniowo). W jaki sposób godziny te zostaną podzielone w tygodniu jest kwestią indywidualnych ustaleń z pracodawcą: jednego dnia pracownik może pracować dłużej, a np. w piątek krócej – ustalenia ta zawiera aneks do umowy (Nebenabrede). Kolejna kwestia to nadgodziny. W momencie gdy została ustalona konkretna ilość godzin, a zaistnieje potrzeba dodatkowych godzin to każda godzina przepracowana ponad ustalenia będzie nadgodziną, za którą najpierw należy się wyrównanie w formie wolnego czasu, albo – gdy to jest niemożliwe – wynagrodzenie pieniężne. W umowie o pracę nie musi być określona żadna stawka godzinowa albo tygodniowa, jeśli pracownik podlega pod układ zbiorowy obowiązujący w danej branży. Wtedy wystarczy informacja o grupie zaszeregowania wg układu zbiorowego.

Rodzaje Teilzeit w Niemczech

W Niemczech istnieje kilka możliwości pracy w niepełnym wymiarze godzin. Poniżej przedstawiamy krótką charakterystykę każdego z nich:

• Klasyczny model pracy w niepełnym wymiarze godzin (Teilzeit classic)

Dzienny czas pracy zostaje zredukowany o konkretną ilość godzin. W praktyce jest to dla pracodawcy najwygodniejsza forma zatrudnienia na niepełny etat. Czas pracy wynosi wtedy 5 dni w tygodniu i jest redukowany każdego dnia o kilka godzin. Dla pracownika oznacza to więcej czasu wolnego i uregulowany stały rytm pracy. Dla pracodawcy większą wydajność i mniejsze koszty utrzymania firmy. Taka opcja nadaje się dla wszystkich pracowników, także dla specjalistów.

Przykład korzyści wynikających z tego modelu pracy, porównując z pełnym etatem, czyli 40 godzinami pracy (5*8 godzin):

– 30-godzinny tydzień pracy, czyli praca na tzw. ¾ etatu

Pracując 30 godzin tygodniowo, 6 godzin dziennie przez 5 dni, macie codziennie 2 godziny więcej czasu wolnego.

– 20-godzinny tydzień pracy, czyli praca na tzw. pół etatu

Pracując 20 godzin tygodniowo, 4 godziny dziennie przez 5 dni, macie codziennie 4 godziny więcej czasu wolnego.

• Zmienna wersja modelu klasycznego (Teilzeit classic vario)

Tygodniowy czas pracy zostaje podzielony na 2 do 5 dni. Dzienna, tygodniowa i miesięczna liczba godzin pracy jest tu bardzo zróżnicowana. W pewnym sensie łączycie w tym wypadku niepełnym etat z całym etatem. Macie tutaj całkowitą dowolność w podziale czasu pracy (pracujecie np. 2-4 dni w tygodniu lub 5 dni, czas pracy może być każdego dnia inny). W ten sposób zyskujecie wolne pojedyncze godziny dziennie lub nawet całe dni. Ten wariant można polecić wszystkich pracownikom, także specjalistom i kadrze kierowniczej. Pracodawca zyskuje dzięki tej metodzie większą efektywność pracy i lepsze obłożenie miejsc pracy w przypadku wahań stopy zysku.

Przykład korzyści wynikających z tego modelu pracy, porównując z pełnym etatem, czyli 40 godzinami pracy (5*8 godzin):

– 3-dniowy tydzień pracy

Pracując 15 godzin tygodniowo, 1x6h + 1x4h + 1x5h macie codziennie kilka godzin więcej czasu wolnego i dodatkowo jeszcze całe 2 wolne dni.

– 4-dniowy tydzień pracy

Pracując 24 godziny tygodniowo, 6 godzin dziennie przez 4 dni, macie codziennie 2 godziny więcej czasu wolnego i dodatkowo jeszcze jeden cały dzień.

– 5 dniowy tydzień pracy

Pracując 34 godziny tygodniowo, 2x8h + 3x6h macie 3 razy w tygodniu 2 godziny więcej czasu wolnego.

• Praca w niepełnym wymiarze dzielona z innym współpracownikiem (Teilzeit Jobsharing)

Dwóch pracowników dzieli się jednym stanowiskiem na własną odpowiedzialność. W ten sposób pracując na niepełny etat możecie wspólnie przejąć projekty, które zajmują cały etat i odpowiedzialnie nimi zarządzać. Warunkiem koniecznym, aby taki rodzaj pracy się powiódł, jest oczywiście regularna wymiana informacji miedzy sobą i dokładne ustalenia. Największy sens ma to w przypadku firm, w których obsługa klientów jest bardzo mocna rozłożona w czasie. Taki model polecany jest głównie specjalistom i kadrze kierowniczej. Zyskujecie dzięki temu więcej czasu wolnego (możecie pracować 5 dni po kilka godzin lub 2-4 dni w różnym wymiarze godzin), jesteście prywatnie bardziej elastyczni, a zawodowo macie sporą decyzyjność (w porozumieniu z drugim współpracownikiem).

Przykład korzyści wynikających z tego modelu pracy, porównując z pełnym etatem, czyli 40 godzinami pracy (5*8 godzin):

– 5 dniowy tydzień pracy

Pracując 25 godzin tygodniowo, 5x5h macie codziennie 3 godziny więcej czasu wolnego

– 3 dniowy tydzień pracy

Pracując 21 godzin tygodniowo, 2x8h + 1x5h macie raz 3 godziny więcej czasu wolnego i dodatkowo jeszcze całe 2 wolne dni

• Praca w niepełnym wymiarze godzin z możliwością inwestowania (Teilzeit Invest)

Jest to tzw. niewidoczny niepełny etat. Pracujecie tak naprawdę w pełnym wymiarze godzin, ale płacone macie za niepełny etat. Różnicę otrzymujecie w postaci wpłat na lokatę długoterminową albo jako dni wolne. W ten sposób możliwe są dłuższe okresy niepracujące, np. urlop naukowy albo nawet wcześniejsza emerytura. Wynagrodzenie będziecie wtedy nadal otrzymywać.

W tym modelu pracujecie 5 dni w tygodniu na pełen etat ale zyskać możecie całe tygodnie, miesiące czy nawet lata wolnego. Taka opcja polecana jest wszystkim pracownikom, także specjalistom i kadrze kierowniczej.

Dla pracowników oznacza to zalety podatkowe, możliwość zaoszczędzenia pieniędzy lub wolnego, a także czas na dalsze kształcenie. Pracodawcy też się to opłaca, ponieważ ma do dyspozycji pracownika na cały etat i zróżnicowany sposób wypłaty wynagrodzenia.

Przykład korzyści wynikających z tego modelu pracy, porównując z pełnym etatem, czyli 40 godzinami pracy (5*8 godzin):

– 4-miesięczny okres zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy

Pracujecie 40h, 5x8h, oszczędzacie 1/12 wypłaty (w postaci wpłat na lokatę) przez 4 lata i zyskujecie 4 miesiące wolnego w tym czasie.

– urlop naukowy

Ustalony czas pracy to 30h a rzeczywisty czas pracy 40h, rozłożone na 5x8h. Zyskujecie 10h w tygodniu w postaci czasu wolnego i w przypadku umowy 3-letniej macie cały 1 rok wolnego.

– wcześniejsza emerytura

Ustalony czas pracy to 30h, a rzeczywisty czas pracy 40h, rozłożone na 5x8h. Zyskujecie 10h w tygodniu w postaci czasu wolnego i w przypadku umowy 6-letniej możecie iść 2 lata wcześniej na emeryturę.

• Zespołowa praca w niepełnym wymiarze godzin (Teilzeit-Team)

Pracodawca określa w tym wypadku, ilu pracowników potrzebuje w określonych okresach. Następnie pracownicy ustalają już miedzy sobą w zespole czas pracy każdego z nich. Krótkoterminowe zmiany są oczywiście możliwe. Dla pracowników jest to najbardziej elastyczna forma zatrudnienia a dla pracodawcy jest to opcja optymalizacji obłożenia i orientacji na klienta. Ten model polecany jest wszystkim pracownikom, w szczególności specjalistom. Możecie w ten sposób pracować 2, 3 , 4 lub 5 dni w tygodniu – zyskując codziennie wolne poszczególne godziny lub całe dni czy nawet tygodnie (w porównaniu do pracy na pełen etat). Macie tutaj sporą decyzyjność, luźny podział czasu pracy, ale musicie się też wykazać umiejętnością pracy zespołowej.

Przykład korzyści wynikających z tego modelu pracy, porównując z pełnym etatem, czyli 40 godzinami pracy (5*8 godzin):

– zespół 5-osobowy

Codzienny czas pracy: od poniedziałku do piątku w godzinach 08.00-20.00

Obsadzenie pracowników: 2 pracowników od godz. 08.00 do 10.00, 3 pracowników od godziny 10.00 do 16.00 i 2 pracowników od godziny 16.00 do 20.00

Tygodniowy czas pracy przypadający na pracownika to 30 godzin, podział pracy 5x6h. W ten sposób zyskujecie codziennie 2 godziny wolnego.

–  zespół 6-osobowy

Codzienny czas pracy: od poniedziałku do soboty, w godzinach 10.00-20.00

Obsadzenie pracowników: od poniedziałku do piątku 2 pracowników w godzinach 10.00-12.00, 3 pracowników od 12.00 do 18.00, 2 pracowników od godziny 18.00 do 20.00 i w soboty 3 pracowników w godzinach 10.00-13.00.

Ustalony czas pracy to w tym wypadku 23 godziny tygodniowo (rzeczywisty czas pracy może się w poszczególnych tygodniach różnić).

Przykładowy podział czasu pracy to: 2x6h i 2×4 godziny oraz 3h w sobotę

W ten sposób zyskujecie codziennie 2-4 godziny wolnego i jeden cały wolny dzien.

• Praca sezonowa (Teilzeit Saison)

Ten model pracy polega na tym, że w tzw. wysokim sezonie pracujecie na pełen etat, a przy niskim zapotrzebowaniu macie wolne. Pracodawcy mogą w ten sposób zapobiec zwolnieniom i odpada im wdrożenie nowych pracowników na kolejny sezon. Pracownicy otrzymują przez cały rok co miesiąc wynagrodzenie. Dla pracodawcy jest to spora oszczędność kosztów, gdyż nie musi szukać i szkolić co rok nowych pracowników. Pracownicy mają z kolei w tym wypadku naprawdę długie okresy wolnego (często nawet kilka miesięcy). Taki model pracy polecany jest wszystkim pracownikom, także specjalistom.

Przykład korzyści wynikających z tego modelu pracy, porównując z pełnym etatem, czyli 40 godzinami pracy (5*8 godzin):

– praca 4 miesiące w roku

Pracujecie w ciągu roku tylko 4 miesiące, ale za to w pełnym wymiarze godzin.

Pracując 40 godzin tygodniowo, 5x8h, macie 8 miesięcy wolnych w ciągu roku.

Jeśli chodzi o wynagrodzenie, to otrzymujecie 1/3 miesięcznego wynagrodzenia przysługującego za pracę na cały etat.

– praca 2×3 miesiące w roku

Pracujecie 2 razy w roku, za każdym razem po 3 miesiące, 5x8h i macie wtedy wolne, także 2 razy po 3 miesiące. Jeśli chodzi o wynagrodzenie to otrzymujecie połowę miesięcznego wynagrodzenia przysługującego za pracę na cały etat.

• Home office czyli praca zdalna z domu (Teilzeit Home)

W tym wypadku pracujecie na niepełny etat, ale z domu. W określonych, wcześniej ustalonych godzinach jesteście do dyspozycji, co ułatwia współpracę. Odpada Wam tutaj dojazd do i z pracy, więc możecie zaoszczędzić sporo czasu. Więź z firmą często jest wzmocniona przy pomocy pojedynczych dni, które trzeba przepracować będąc na miejscu, w biurze.

W tym wariancie możecie pracować 2, 3, 4 lub 5 dni w tygodniu i zyskujecie wolne poszczególne godziny lub nawet całe dni. Ważne jest, że oszczędzacie nie tylko czas ale i pieniądze, ponieważ odpadają Wam koszty dojazdu do biura. Potrzeba do tego jednak dużego poczucia odpowiedzialności i samodyscypliny. Pracodawcy takie rozwiązanie też może się opłacać, ze względu na mniejsze koszty zakładowe.

Przykład korzyści wynikających z tego modelu pracy, porównując z pełnym etatem, czyli 40 godzinami pracy (5*8 godzin):

– praca w niepełnym wymiarze godzin, 4 dni w tygodniu

Pracując 24 godziny tygodniowo, 6 godzin dziennie przez 4 dni, macie codziennie 2 godziny więcej czasu wolnego i dodatkowo jeszcze jeden cały dzień.

– praca w pełnym wymiarze godzin przez 4 dni w tygodniu

Pracując 32 godziny tygodniowo, 8 godzin dziennie przez 4 dni, macie wolny jeden cały dzień.

– praca 5 dni w tygodniu (łącząc pełen etat z niepełnym)

Pracując 34 godziny w tygodniu, 2x8h i 3x6h, zyskujecie 3 razy w tygodniu po 2 wolne godziny.