Na temat transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych można pisać wiele, niemniej nie sposób omówić tego zagadnienia bez wskazania na początku na źródła prawa, które normują kwestię łączenia się spółek, w szczególności łączenia transgranicznego.
Transgraniczne łączenie się spółek – stan prawny
W obowiązującym stanie prawnym, punktem wyjścia jest Kodeks Spółek Handlowych, który – można powiedzieć – w dość kompleksowy sposób reguluje przedmiotową kwestię. Jednakże wyrażone w nim normy prawne są implementacją Dyrektywy 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26.10.2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych, ta zaś jest rozwinięciem istniejącej jeszcze przed jej wydaniem (wspomnianej dyrektywy) zasady przedsiębiorczości wyrażonej w art. 49 TfUE (dawny art. 43 TWE ) oraz w dalszych przepisach Traktatu.
Mając za punkt wyjścia źródła prawa rządzące transgranicznym łączeniem się spółek kapitałowych należy mieć na względzie rozróżnienie sytuacji: łączenia się – jako takiego – spółek kapitałowych od połączenia transgranicznego.
W świetle artykułu 491 § 1 KSH spółki kapitałowe mogą się łączyć między sobą oraz
ze spółkami osobowym, ponadto w świetle paragrafu drugiego niniejszego artykułu spółka kapitałowa oraz spółka komandytowo-akcyjna mogą się łączyć ze spółką zagraniczną. Na marginesie należy również podnieść, iż „spółka zagraniczna” jest terminem ustawowym, zdefiniowanym w Dyrektywie z dnia 26.10.2005 roku.
Widzimy zatem, iż kodeks dopuszcza po pierwsze możliwość łączenia się spółek, które
mają swoją siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ponadto łączenia się spółek, gdzie jedną ze spółek występującą w łączeniu jest spółka zagraniczna. W tym drugim przypadku mamy sytuację z transgranicznym łączeniem się spółek kapitałowych.
Warte uwagi jest również zdanie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyrażone
w wyroku SEVIC System AG, w którym to Trybunał stwierdził, iż transgraniczne łączenia się spółek wynikają z potrzeby współpracy i konsolidacji spółek mających siedziby w różnych państwach członkowskich.
W jaki sposób dochodzi do połączenia się spółek?
W jaki natomiast sposób dochodzi do połączenia się spółek? Jednym ze sposobów jest
tzw. łączenie się przez przejęcie. Proces ten polega na przeniesieniu całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom współki przejmowanej. Ponadto połączenie może być dokonane poprzez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki).
Zgodnie z artykułem 5161 KSH do transgranicznego łączenia się spółek stosuje się co do zasady przepisy regulujące łączenie się spółek kapitałowych, jeżeli odrębny przepis nie stanowi inaczej, zaś przez strukturę kodeksu przepisy ogólne łączenia się spółek.
W ślad za powyższym można przedstawić swoiste etapy łączenia się spółek, gdzie pierwszym wymaganym elementem jest uzgodnienie planu połączenia. Przedmiotowy plan jest dokumentem, który uzgadniają i podpisują zarządy łączących się spółek i który dla swojej ważności wymaga uprzedniej uchwały zarządów łączących się spółek. Plan połączenia powinien zawierać informacje, o których mowa w art. 5163 KSH.
Poza powyższym, na zarządzie każdej z łączącej się spółki spoczywa obowiązek sporządzenia pisemnego sprawozdania uzasadniającego połączenie, jego podstawy prawne
i uzasadnienie ekonomiczne, a ponadto skutki połączenia dla wspólników, wierzycieli
i pracowników, stosunek wymiany udziałów lub akcji lub innych papierów wartościowych oraz szczególne trudności związane z wyceną udziałów lub akcji łączących się spółek.
Uzgodniony i podpisany plan połączenia należy poddać badaniu przez biegłego w zakresie poprawności i rzetelności. Aby plan połączenia spełnił przesłankę poprawności musi on być formalnie zgodny z prawem, a więc z art. 5163 KSH, zaś przesłankę rzetelności – nie może on wywołać w stosunku do akcjonariuszy, czy udziałowców negatywnych konsekwencji.
Na mocy artykułu 51612 zarząd zobligowany jest również do złożenia wniosku do sądu rejestrowego o wydanie zaświadczenia o zgodności z prawem polskim połączenia transgranicznego w zakresie procedury podlegającej temu prawu.
Zarząd obarczony jest jeszcze jednym istotnym obowiązkiem, jakim jest dwukrotne zawiadomienie wspólników, w sposób przewidziany dla zwoływania zgromadzeń wspólników lub walnych zgromadzeń o zamiarze połączenia się z inną spółą. W braku zadośćuczynienia temu wymogowi, aktualizuje się artykuł 512 KSH, który stanowi, iż między innymi członkowie zarządu łączących się spółek odpowiadają wobec wspólników tych spółek solidarnie za szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy albo statutu spółki, chyba że nie ponoszą winy.
Kolejny etap w procedurze łączenia spółek jest niejako „przełomowy”. Do tej pory poszczególne fazy przybierały bądź formę menedżerską, bądź służyły dopiero przygotowaniu połączenia spółek. Tym razem mowa będzie o fazie właścicielskiej, do której przede wszystkim zalicza się uchwałę – wymaganą przepisem prawa dla ważnego połączenia się spółek- zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia każdej z łączących się spółek. Wspomniana uchwała wymaga większości trzech czwartych głosów, reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa lub statut spółki przewidują surowsze warunki.
W chwili podjęcia wyżej wspomnianej uchwały doszło do transgranicznego połączenia się spółek, a zarząd spółki przejmującej lub zarządy albo organy administrujące spółek łączących się w drodze zawiązania nowej spółki zgłaszają połączenie transgraniczne do sądu rejestrowego właściwego według siedziby spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej w celu wpisania do rejestru.
Podsumowując, transgraniczne łączenie się spółek kapitałowych jest procesem bardzo skomplikowanym i wieloetapowym, wymaga dużego zaangażowania obu stron transakcji, jak i pokaźnej ilości wiedzy fachowej oraz znajomości regulacji nie tylko prawa krajowego, ale też unijnych.
Kamila Bagnicka, Mag. Jur.
GRAU Rechtsanwälte LLP
