Ehegattensplitting: jak zaoszczędzić w Niemczech na podatkach dzięki wspólnemu rozliczeniu małżonków?

Jak można zmniejszyć obciążenia podatkowe? Wielu mieszkańców Niemiec zadaje sobie to pytanie nie tylko przy okazji składania rocznego zeznania podatkowego. Małżeństwa i zarejestrowane związki partnerskie mają tę przewagę, że mogą wspólnie rozliczać się z podatków i czerpać z tego tytułu korzyści finansowe. Oto odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące wspólnego opodatkowania małżonków.

Co oznacza termin Ehegattensplitting?

Ehegattensplitting to możliwość wspólnego rozliczenia podatku przez małżonków lub osoby pozostające w zarejestrowanych związkach partnerskich. Korzyść podatkowa, którą dzięki temu uzyskują, jest tym większa, im większa jest różnica w ich dochodach. Urząd skarbowy oblicza podatek tak, jak gdyby oboje małżonkowie lub partnerzy zarabiali tyle samo.

Procedura jest następująca: małżonek lub partner, który zarabia znacznie więcej, jest przypisywany do klasy podatkowej III, a ten, który zarabia mniej – do klasy podatkowej V. Jeśli dochody nie są bardzo zróżnicowane, oboje partnerzy mogą również wybrać klasę podatkową IV. Dzięki takiemu przypisaniu do klas podatkowych, można oszczędzać przez cały rok na podatku od wynagrodzenia.

Ehegattensplitting w zeznaniu podatkowym: małżonkowie lub partnerzy życiowi, którzy składają wspólne zeznanie podatkowe, zaznaczają na pierwszej stronie formularza pole „Zusammenveranlagung” (wspólne rozliczenie podatku). Ich dochody są wówczas sumowane na potrzeby obliczenia podatku.

Jak obliczyć podatek?

Ehegattensplitting składa się z trzech etapów: najpierw ustala się podlegający opodatkowaniu dochód obojga partnerów, a następnie dzieli się go na pół. W drugim kroku oblicza się podatek dochodowy należny od połowy zsumowanego dochodu. W ostatnim kroku obliczony podatek dochodowy jest podwajany – wynikiem jest kwota podatku, który małżeństwo musi zapłacić.

Nawet jeśli jeden z partnerów nie pracuje zawodowo, dla celów podatkowych uwzględniane są dwie podstawowe kwoty wolne od podatku. Ponadto, małżeństwa i zarejestrowane związki partnerskie mogą wzajemnie kompensować swoje zyski i straty. Jeśli chcą, mogą również rozliczać się indywidualnie, tzn. zrezygnować z opcji wspólnego opodatkowania.

Nawet jeśli w swoim zeznaniu podatkowym zaznaczyliście, że chcecie dokonać wspólnego rozliczenia, możecie odwołać swoją decyzję do czasu uprawomocnienia się decyzji podatkowej. Dotyczy to również sytuacji, gdy decyzja w sprawie partnera jest już prawomocna. Natomiast odwołanie dokonane przez jednego z partnerów w przypadku indywidualnego opodatkowania jest skuteczne tylko wtedy, gdy także drugi z partnerów złoży takie odwołanie.

Grundfreibetrag, czyli podstawowa kwota wolna od podatku, jest to minimum socjalne, które nie jest opodatkowane. Osoby samotne zarabiające mniej niż 11 784 euro nie muszą płacić podatku dochodowego. Dla małżeństw lub zarejestrowanych związków partnerskich podstawowa kwota wolna od podatku wynosi 23 568 euro (wg stanu na 2024 r.). Podatek jest naliczany tylko od dochodów przekraczających te limity. Podstawowa kwota wolna od podatku jest uwzględniana automatycznie.

Splittingtabelle – porównanie wysokości należnego podatku w przypadku wspólnego rozliczenia podatku i rozliczenia indywidualnego

Na przykład, jeśli za punkt wyjścia przyjmiemy dochód w wysokości 50.000 euro, osoba rozliczająca się indywidualnie zapłaci 11.343 euro podatku dochodowego według stawki podstawowej. Jeśli ten sam dochód jest rozliczany wspólnie przez małżonków lub osoby pozostające w zarejestrowanych związkach partnerskich, urząd skarbowy zażąda łącznie 6.560 euro według stawki podatkowej za rok 2023.

Kalkulator podatku dochodowego: za pomocą kalkulatora podatku dochodowego Federalnego Ministerstwa Finansów można obliczyć podatek dochodowy za rok 2024 oraz za lata ubiegłe (od 1958 r.). Przy pomocy kalkulatora obliczycie dochód do opodatkowania zarówno dla osób samotnych, jak i dla małżeństw lub związków partnerskich.

Jakie zasady obowiązują w przypadku zarejestrowanych związków partnerskich?

W maju 2013 roku Federalny Trybunał Konstytucyjny (niem. Bundesverfassungsgericht, BVerfG) uznał za niekonstytucyjne pozbawienie zarejestrowanych związków partnerskich możliwości skorzystania z Ehegattensplitting (2 BvR 909/06). Prawo do wspólnego rozliczenia podatku obowiązuje z mocą wsteczną od dnia 1 sierpnia 2001 r., tj. od dnia wprowadzenia ustawy o związkach partnerskich (niem. Lebenspartnerschaftsgesetz).

Jakie zasady obowiązują w przypadku osób niezamężnych?

W Niemczech nie ma możliwości życia w zarejestrowanym związku partnerskim jako mąż i żona. Jest to zarezerwowane dla par homoseksualnych. Z punktu widzenia podatkowego dla par heteroseksualnych oznacza to: albo weźmiecie ślub, albo nie będziecie mogli skorzystać z możliwości wspólnego opodatkowania małżonków. Pary żyjące bez ślubu znajdują się zatem w gorszej sytuacji pod względem podatkowym niż pary małżeńskie osiągające takie same dochody.

Witwensplitting (Gnadensplitting) – jakie zasady obowiązują w przypadku śmierci jednego z partnerów?

W przypadku śmierci partnera, można zdecydować się na wspólne rozliczenie podatkowe w roku, w którym ona nastąpiła i w roku następnym. Aby jednak móc skorzystać z tzw. Witwensplitting (inaczej Gnadensplitting), w chwili śmierci muszą być spełnione kryteria uprawniające do wspólnego rozliczenia podatku. Oboje małżonkowie lub zarejestrowani partnerzy muszą mieszkać w Niemczech i nie mogą pozostawać w trwałej separacji.

Pozostały przy życiu partner wprawdzie wybiera w zeznaniu podatkowym rozliczenie indywidualne dla osób samotnych, ale w tym przypadku urząd skarbowy w drodze wyjątku i po raz ostatni stosuje taryfę wspólnego opodatkowania małżonków (tzw. Splittingtarif).

Jakie zasady obowiązują w przypadku separacji i rozwodu?

W przypadku separacji nie ma już podstaw do wspólnego rozliczenia podatku. Począwszy od roku kalendarzowego następującego po tym, w którym doszło do separacji, byli partnerzy muszą zacząć rozliczać się indywidualnie. Inaczej jest w przypadku, gdy oboje partnerzy podjęli próbę pojednania, w tym ponownego zamieszkania razem. Wówczas, nawet jeśli podjęta próba zakończyła się niepowodzeniem, nadal mogą oni wspólnie rozliczyć się z podatku za rok, w którym znów zamieszkali razem.

Jeśli jeden z partnerów ponownie zawrze związek małżeński w tym samym roku, w którym orzeczono rozwód, były partner może i tak skorzystać z preferencyjnej stawki podatku w rozliczeniu za ten rok, nawet jeśli składa zeznanie podatkowe już indywidualnie (tzw. Sondersplitting).

Jakie zasady obowiązują w przypadku par żyjących na odległość?

Małżonkowie, którzy żyją na odległość, np. z przyczyn zawodowych, mogą przy składaniu zeznania podatkowego skorzystać z możliwości wspólnego opodatkowania małżonków. Tak orzekł Sąd Finansowy w Münster (sygn. akt: 7 K 2441/15).

Dlaczego Ehegattensplitting jest przedmiotem krytyki?

Podatnicy, którzy żyją w związkach nieformalnych, są pozbawieni korzyści podatkowych wynikających z mechanizmu Ehegattensplitting. Ponadto, procedura wspólnego opodatkowania małżonków ma negatywny wpływ na ekonomiczną niezależność kobiet, ponieważ w niektórych przypadkach nie ma sensu, aby w ogóle chodziły do pracy.

Wreszcie, korzyść podatkowa jest największa w przypadku dużych różnic w dochodach. Ze względu na fakt, że to głównie kobiety pracują mniej lub w ogóle nie pracują zawodowo, Ehegattensplitting stwarza warunki dla małżeństw, w których kobieta jest na utrzymaniu męża. Tym samym rośnie również ryzyko finansowe dla kobiety, które może zrealizować się w przypadku rozstania z partnerem.

Ponadto krytycy zarzucają, że Ehegattensplitting nie jest odpowiednim środkiem wspierania rodzin, ponieważ korzystają z niego również osoby bezdzietne.