Kiedy przestawiamy zegarki?
To pytanie wraca co roku. Najprościej zapamiętać:
- Na wiosnę – przesuwamy zegarki do przodu (czas letni, ostatni weekend marca).
- Jesienią – cofamy zegarki o godzinę wstecz (czas zimowy, ostatni weekend października).
W 2025 roku zmianę na czas zimowy przeprowadzimy w nocy z 25 na 26 października – z godziny 3:00 na 2:00. Z kolei zmianę na czas letni przeprowadzimy w nocy z 28 na 29 marca 2026.
Przejście na czas letni a nocna zmiana: czy trzeba odpracować godzinę ze względu na krótszą zmianę?
Czy na gruncie niemieckiego prawa pracy muszą odpracować godzinę, która „umknęła” na skutek zmiany czasu na letni? Nie muszą tego robić – wyjaśnia portal haufe.de. W zasadzie nie ma możliwości odrobienia nieprzepracowanej godziny przy przejściu na czas letni – i dlatego pracodawcy nie mogą tego wymagać od pracowników.
Jeśli otrzymujecie stałe miesięczne wynagrodzenie, to jego wysokość nie ulegnie zmianie z powodu godziny, która „przepadła” podczas tej nocnej zmiany. Sytuacja wygląda jednak inaczej, jeśli jesteście wynagradzani według stawki godzinowej. W tym przypadku tracicie prawo do wypłaty za ten czas, ponieważ jesteście opłacani jedynie za rzeczywiście przepracowane godziny, a tej nocy pracujecie o godzinę krócej. Ponadto, jeśli otrzymujecie dodatek za nocną zmianę, w odniesieniu do nieprzepracowanej godziny nie zostanie on naliczony.
Skąd się wzięła zmiana czasu?
Regulacje związane ze zmianą czasu nie są wbrew pozorom aż takie stare. W Niemczech zostały one bowiem wprowadzone 37 lat temu. Rząd Niemiec postanowił wtedy, że należy oszczędzać energię i lepiej wykorzystywać światło dzienne. Dlatego w roku 1980 wprowadzono czas letni – jako konsekwencję kryzysu naftowego wczesnych lat 70-tych. Od tej pory przestawia się w Niemczech zegarki każdego lata i każdej zimy – czyli odpowiednio wcześniej lub później rozpoczynamy dzień, bierzemy prysznic i pijemy kawę. W Polsce regulacja ta obowiązuje nieprzerwanie od roku 1983.
W których krajach przestawiane są zegarki?
Zegarki przestawia się w szczególności w państwach leżących w strefie umiarkowanej na północnej i południowej półkuli – pomiędzy strefą subtropikalną, a daną strefą chłodną. Do tych państw należą wszystkie kraje Unii Europejskiej. Także USA i Kanada rozróżniają czas letni i zimowy, ale przestawiają zegarki w inne dni niż Europejczycy.
Z kolei wiele państw leżących blisko równika, nigdy nie wprowadziło zmiany czasu. Tam słońce wstaje zawsze o podobnej porze – bez względu na to, czy panuje aktualnie lato, czy zima.
Pierwsza zmiana czasu miała w Niemczech miejsce w roku 1916. Niemcy wprowadziły wtedy na kilka lat czas letni, aby zaoszczędzić węgiel dla przemysłu wojennego. W Polsce pierwsza zmiana czasu miała miejsce w roku 1945.
Czy po zmianie czasu śpi się lepiej?
Wbrew pozorom po przestawieniu zegraków nie śpi się lepiej – mimo, że noc trwa godzinę dłużej. Jak wynika z badań magazynu zajmującego się medycyną snu, nie ma zbyt wielu dowodów na to, jakoby tej nocy spało się dłużej i lepiej. Również w kolejnych dniach wiele osób śpi tak naprawdę mniej niż zwykle, ponieważ w dalszym ciągu budzą się z przyzwyczajenia o starej porze.
Żeby przyzwyczaić się do tej dodatkowej jednej godziny, większość ludzi potrzebuje 1-2 dni, ale niektórzy też dłużej. Najtrudniej jest osobom starszym, dzieciom i osobom z zaburzeniami snu. U nich proces przestawienia się może trwać nawet tydzień. Można też odnotować różnice wśród płci – podczas badania na zlecenie kasy chorych DAK, aż 28% kobiet przyznało, że ma problem z przestawieniem się na nowy czas i tylko 16% mężczyzn.
Jak złagodzić efekt zmiany czasu?
Oto kilka wskazówek na radzenie sobie ze zmianą czasu:
- Unikaj kawy i alkoholu popołudniu przed zmianą czasu
- Nie sięgaj po środki nasenne
- Połóż się nieco wcześnie
- Rano weź naprzemienny, ciepło-zimny prysznic
Zrezygnuj z drzemki i wyjdź na spacer – światło dzienne pomaga ustawić zegar biologiczny
Jaki wpływ na zdrowie ma zmiana czasu?
Zmiana jesienna jest łagodniejsza niż wiosenna, bo nasz zegar biologiczny działa naturalnie nieco wolniej niż 24 godziny. Mimo to wielu z nas doświadcza zmęczenia, problemów ze snem, bólów głowy czy spadku koncentracji. Badania Niemieckiego Towarzystwa Badań Snu (DGSM) wskazują nawet wzrost liczby zawałów serca tuż po zmianie czasu.
Czy zmiana czasu może sprzyjać większej ilości wypadków na drogach?
Eksperci twierdzą, że tak. Według DGSM (Niemieckie Towarzystwo Badań Snu), zmiana czasu prowadzi do wzrostu liczby wypadków samochodowych o 8%. Także Europejski Klub Samochodowy (ACE), stwierdził na podstawie danych z Urzędu Statystycznego, że w ciągu tygodnia po zmianie czasu ma miejsce więcej groźnych wypadków. Jest to związane z zaburzonym rytmem snu.
Z kolei Związki Dzikich Zwierząt wskazują na inne niebezpieczeństwo – na lokalnych drogach łatwo o zderzenie z jeleniem lub dzikiem. Poprzez zmianę czasu wiele osób dojeżdżających codziennie do szkoły lub pracy podróżuje podczas zmierzchu – czyli wtedy, gdy dzikie zwierzęta wyruszają na poszukiwanie jedzenia. Andreas Kinser z Fundacji Niemieckich Dzikich Zwierząt mówi, że „zwierzęta nie znają zmiany czasu i kierowcy we wczesnych godzinach wieczornych muszą po prostu bardzo uważać”.
Czy zmiana czasu mimo to ma sens?
Krytycy uważają, że pierwotny cel, czyli oszczędzanie energii, nigdy nie został w Niemczech osiągnięty. Co prawda po zmianie na czas letni w marcu, lepiej wykorzystuje się światło dzienne i oszczędza prąd, ale z drugiej strony w wielu gospodarstwach domowych z kolei godzinę wcześniej włącza się ogrzewanie.
Biuro szacunkowe skutków technologicznych przy Niemieckim Bundestagu (w skrócie TAB) oceniło w zeszłym roku wraz z zewnętrznymi rzeczoznawcami różne badania na ten temat. Eksperci nie znaleźli żadnego istotnego dowodu na to, że zmiana czasu ma pozytywne skutki – ani ekonomiczne, ani zdrowotne. Ponadto oszczędność energii jest znikoma.
Czy zmiana czasu zostanie wycofana?
W 2018 roku Komisja Europejska zapytała Europejczyków o zdanie – 4,6 mln osób odpowiedziało, z czego 3 mln z Niemiec. Większość była za zniesieniem zmiany czasu.
Parlament Europejski poparł ten pomysł w 2019 roku, jednak kraje członkowskie nie osiągnęły porozumienia. Na razie więc nadal dwa razy w roku przestawiamy zegarki – a decyzja o ewentualnym zniesieniu leży w rękach państw UE.
