Zdarzają się sytuacje, w których przeniesienie jest pracownikom na rękę, ale w wielu przypadkach jest ono postrzegane bardzo negatywnie. Nie każdy chce być zmuszony do przeprowadzki na przykład z Berlina do Gütersloh. Przeniesienie jest trudne nie tylko wtedy, gdy następuje zmiana miejsca – czasem zmienia się charakter i zakres pracy. Ale czy pracodawca w Niemczech ma do tego prawo? Czy pracownik może odmówić przeniesienia? Jakie prawa przysługują pracownikom? I jaką rolę odgrywa prawo pracodawcy do wydawania poleceń pracownikom (niem. Direktionsrecht)? Oto najważniejsze informacje na temat możliwości przeniesienia pracownika na gruncie niemieckiego prawa pracy…
Definicja: co oznacza termin „przeniesienie” zgodnie z niemieckim prawem pracy?
Niemieckie prawo pracy definiuje przeniesienie (niem. Versetzung) jako przydzielenie pracownikowi innego miejsca pracy lub innego zakresu obowiązków na okres dłuższy niż jeden miesiąc lub które wiąże się z „istotną zmianą warunków” zatrudnienia.
W tym znaczeniu wyłączeni są ci pracownicy, którzy i tak nie wykonują stale swoich obowiązków służbowych w jednym konkretnym miejscu pracy. Przeniesienie może więc przybrać następujące formy:
- przydzielany jest Wam na dłuższy czas nowy zakres obowiązków
- zostajecie przeniesieni do innego działu firmy
- zostajecie przeniesieni do innej lokalizacji lub zupełnie innego miasta
Czy można odmówić przeniesienia?
Co do zasady, pracodawca ma prawo wydawać polecenia swoim pracownikom i są oni zobowiązani do ich wykonywania. W § 106 niemieckiej ustawy o działalności gospodarczej (Gewerbeordnung) stwierdza się wyraźnie, że pracodawca może – kierując się zasadą słuszności – określić bardziej szczegółowo zakres, miejsce i czas wykonywania pracy.
Decyzja o przeniesieniu należy do pracodawcy i nie wymaga zgody pracownika, nawet jeśli pracuje on w tym samym miejscu od 20 lat. Niewykonanie polecenia przeniesienia jest podstawą do udzielenia pracownikowi upomnienia – a w ostateczności może skutkować zwolnieniem go z pracy w trybie natychmiastowym z powodu odmowy wykonywania pracy.
Jakie warunki muszą być spełnione?
Jeśli pracodawca chce przenieść pracownika, to aby było to zgodne z prawem i skuteczne, muszą być spełnione dwa warunki:
- pracodawca działa w ramach przysługującego mu prawa do wydawania poleceń pracownikom
- rada zakładowa została odpowiednio poinformowana i zaangażowana w ten proces
Drugi aspekt dotyczy oczywiście tylko sytuacji, gdy w danym przedsiębiorstwie działa rada zakładowa.
Czy rada zakładowa może zapobiec przeniesieniu?
Rada zakładowa nie może zanegować prawa pracodawcy do wydawania poleceń pracownikom. Jednakże, zgodnie z § 99 niemieckiej ustawy o ustroju przedsiębiorstw (Betriebsverfassungsgesetz, BetrVG), przeniesienie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy rada zakładowa została o tym poinformowana i wyraziła na nie zgodę. Oznacza to, że rada zakładowa może jeszcze wstrzymać planowane przeniesienie pracownika.
Jest jednak pewien haczyk: rada zakładowa nie może tak po prostu odmówić udzielenia zgody. Niemiecka ustawa o ustroju przedsiębiorstw określa precyzyjnie, kiedy rady zakładowe mogą się temu sprzeciwić. Jest to dopuszczalne na przykład w sytuacji, gdy przeniesienie narusza porozumienia zakładowe, jeśli byłoby ono jednoznacznie niekorzystne dla pracownika lub jeśli istnieje uzasadnione ryzyko, że inni pracownicy zostaną zwolnieni w wyniku tego działania.
Kiedy przeniesienie jest niedopuszczalne?
Pomimo prawa do wydawania poleceń, pracodawca nie może podjąć samowolnej decyzji o przeniesieniu każdego pracownika. Tekst ustawy stanowi, że decyzje muszą być podejmowane zgodnie z zasadą słuszności. Oznacza to, że liczy się nie tylko własny interes firmy. Należy również wziąć pod uwagę interesy pracownika.
Przykład: Pracownik zajmujący się zakładaniem izolacji i jednocześnie ojciec trójki dzieci w wieku szkolnym miał zostać przeniesiony ze swojego dotychczasowego miejsca pracy w Brunsbüttel na budowę w Ludwigshafen, znajdującą się w odległości 650 kilometrów od jego miejsca zamieszkania. Odmienne stanowisko zajął Krajowy Sąd Pracy w Szlezwiku-Holsztynie wydając w 2015 r. orzeczenie, zgodnie z którym pracodawcy muszą uwzględniać sprawy rodzinne pracownika, chyba że na przeszkodzie stałyby względy operacyjne lub interesy innych współpracowników. Pracownicy nie mogą być przenoszeni do miejsca, do którego nie mogą codziennie dotrzeć ze swojego miejsca zamieszkania, bez uwzględnienia ich osobistej sytuacji życiowej.
Z drugiej strony, w przedsiębiorstwach – zwłaszcza jeśli mają kilka siedzib lub oddziałów – często stosowane są klauzule dotyczące przenoszenia pracowników, aby móc jeszcze skuteczniej korzystać z prawa pracodawcy do wydawania poleceń pracownikom. W takiej sytuacji należy indywidualnie rozpatrywać każdy przypadek i na tej podstawie podejmować odpowiednie decyzje.
Kiedy można wymagać od pracownika przeniesienia?
Przeniesienie musi być na miarę możliwości pracownika, ale jest to pojęcie bardzo ogólnikowe i szerokie. Na przykład z punktu widzenia niemieckiego prawa pracy ten warunek jest spełniony, jeśli do nowego miejsca pracy można dotrzeć w czasie nieprzekraczającym dwóch godzin. Czy sam pracownik uzna to za dostosowane do jego możliwości, to już inna sprawa.
Należy również pamiętać, że w zależności od sytuacji danego pracownika, te założenia mogą być różne. W przypadku pracownika zatrudnionego na część etatu, który pracuje tylko kilka godzin dziennie, takie przeniesienie do lokalizacji oddalonej o dwie godziny może już nie być uznane za uzasadnione.
Czy można zostać przeniesionym na gorsze stanowisko?
Krótka odpowiedź brzmi: nie! Pracodawca nie może przenieść pracownika na stanowisko, na którym zarabia mniej, ani na takie, na którym zakres odpowiedzialności jest mniejszy niż poprzednio. Nawiasem mówiąc, zasada ta obowiązuje niezależnie od wysokości wynagrodzenia: nawet jeśli zarobki nie uległy zmianie, nie można tak po prostu ograniczyć zakresu odpowiedzialności pracownika. Takie przeniesienie byłoby niezgodne z prawem, gdyż byłoby ono niekorzystne dla zatrudnionego.
Przeniesienie: oto co możecie zrobić
Jeśli pracodawca chce Was przenieść wbrew Waszej woli, powinniście poprosić o rozmowę i spokojnie oraz rzeczowo opisać swoją sytuację. Jeśli na przykład opiekujecie się krewnymi na miejscu lub samotnie wychowujecie dzieci, możecie liczyć na większe zrozumienie. W takich przypadkach przeniesienie mogłoby zostać uznane za „nadmierne obciążenie”. Oto jak powinniście postąpić:
- Sprawdźcie swoją umowę o pracę
Jeśli grozi Wam przeniesienie, powinniście dokładnie przyjrzeć się swojej umowie o pracę i w razie potrzeby zlecić jej sprawdzenie ekspertowi. Co do zasady, im mniej konkretny jest opis Waszego stanowiska w umowie o pracę, tym większe pole manewru ma pracodawca. Jeśli jednak w umowie wyraźnie wpisano lokalizację (np. miasto Kolonia), zapis ten może utrudnić lub wręcz uniemożliwić przeniesienie do Chemnitz. Sam fakt, że w umowie znajduje się klauzula o przeniesieniu, nie oznacza, że jest ona ważna. Istotne jest to, jak jest ona sformułowana.
- Przyglądajcie się klauzulom dodatkowym
Umowa o pracę nie zawsze jest statyczna, może być dostosowywana, a jej zakres rozszerzany. Jest to dobra okazja dla pracodawców, aby uzupełnić ją o dodatkowe klauzule. Sprawdźcie je bardzo dokładnie przed złożeniem podpisu na umowie. Dotyczy to również popularnego wypowiedzenia zmieniającego (niem. Änderungskündigung), w którym firma wręcza komuś wypowiedzenie, aby jednocześnie przedłożyć nową umowę – która zawiera już wtedy oczywiście klauzulę o przeniesieniu.
- Poproście o okresowe świadectwo pracy
Wraz z przeniesieniem zmieniają się Wasze obowiązki zawodowe. Daje to Wam możliwość i prawo do zwrócenia się z prośbą o wydanie okresowego świadectwa pracy (niem. Zwischenzeugnis). Warto skorzystać z tego prawa, choćby tak na wszelki wypadek. Jeśli dojdzie do najgorszego, będziecie mieli w ręku ważny dokument, który przyda się Wam podczas ubiegania się o nową pracę.
- Kontynuujcie pracę
Nie powinniście rzucać pracy nawet wtedy, gdy jesteście całkowicie przekonani o nielegalności swojego przeniesienia. Jeśli nie macie racji, pracodawca może odpowiedzieć upomnieniem, a nawet natychmiastowym rozwiązaniem umowy o pracę. Ale nawet jeśli Wasze przeniesienie jest ewidentnie nieważne i w związku z tym macie prawo do zaniechania pracy, to roszczenia o wypłatę wynagrodzenia mogą przepaść.
- Zwróćcie się do rady zakładowej
Jeśli w Waszej firmie działa rada zakładowa, jest ona Waszym potężnym sprzymierzeńcem – koniecznie zwróćcie się do niej z prośbą o wsparcie. Ale zróbcie to jak najszybciej, ponieważ rada zakładowa musi odmówić zgody na przeniesienie w ciągu tygodnia od poinformowania jej przez pracodawcę – podając uzasadnienie na piśmie. W przeciwnym razie uznaje się je za zaakceptowane. Ograniczenie dotyczy pracowników wyższego szczebla, w przypadku których rada zakładowa niestety nie może w tym zakresie prawie nic zrobić.
- Zasięgnijcie porady prawnej
Przeniesienie może naruszać umowy, ustawy i rozporządzenia – i w wielu przypadkach jest niedopuszczalne. Na przykład Krajowy Sąd Pracy w Hesji orzekł w 2011 r., że matka pracująca w niepełnym wymiarze godzin nie mogła zostać przeniesiona przez pracodawcę do Londynu, ponieważ nie mogłaby wówczas łączyć opieki nad dzieckiem z pracą. Interes pracodawcy musiał w tym przypadku zejść na dalszy plan. Sądy pracy starają się wyważyć interesy pracodawcy i pracownika. Jeśli macie zobowiązania rodzinne lub spłacacie dom, Wasze szanse na uniknięcie przeniesienia rosną. Niekiedy warto zasięgnąć porady prawnika.
Różne powody przeniesienia
Często powody przeniesienia są bardzo oczywiste. Jesteście potrzebni w innym oddziale lub musicie przejąć obowiązki koleżanki, która od dłuższego czasu jest chora. Ale mogą być też mniej uczciwe powody, które za tym stoją.
Przeniesienie może być efektem czystej kalkulacji. Wprawdzie nie możecie zostać przeniesieni na niższe lub gorzej płatne stanowisko. Możecie jednak pozostać na tym samym miejscu w schemacie organizacyjnym, ale od tej pory będą Wam powierzane coraz mniej odpowiedzialne zadania. W ten sposób pracodawca może chcieć się pozbyć danego pracownika. A do jakich jeszcze sposobów może się uciec Wasz szef?
Odstawienie na boczny tor
Uważajcie również na specjalne projekty, które wydają się być odpowiednikiem awansu. Jest to często podstępny manewr, który ma na celu odstawienie Was na boczny tor – jeśli Wasze zadania i zakres odpowiedzialności nie poszerzają się. Albo jeśli pracodawca chce ująć w umowie o pracę nowe obowiązki, a także rozszerzyć swoje uprawnienia do wydawania poleceń.
Obniżka wynagrodzenia
Przeniesienie może również prowadzić do obniżenia Waszego wynagrodzenia, choć nie dzieje się to wprost. Przykład: jesteście sprzedawcami i zostaliście przeniesieni z regionu Ren-Men do mniej lukratywnego regionu Münsterland. Czy to dlatego, że Wasz pracodawca liczy na to, że Wasz kolega zawrze więcej transakcji we Frankfurcie? Jeśli Wasze wynagrodzenie jest zmienne i zależy od wyników sprzedaży, przeniesienie może mieć bardzo negatywny wpływ na stan Waszego konta.
Afront
Możliwe, że pracodawca poprzez przeniesienie próbuje Was sprowokować. Jeśli Was przenosi wiedząc doskonale, że nigdy się na to nie zgodzicie, negatywnie wpłynie to na Wasze relacje, a może nawet nieodwracalnie je zniszczy. Dla pracodawcy byłoby dobrze, gdybyście sami dążyli do rozwiązania umowy o pracę – ponieważ zmniejszy to Wasze szanse na otrzymanie dobrej odprawy. Subtelny manewr mający na celu zmuszenie Was do odejścia z firmy.
