Mieszkając zagranicą staramy się unikać konfliktów z prawem i kontaktów z sądami karnymi. W końcu wezwanie sądowe – jako świadek w procesie sądowym, jako osoba oskarżona lub jako ofiara przestępstwa – jest związane z ogromnym stresem. Dodatkowym utrudnieniem jest kwestia znajomości języka niemieckiego oraz brak rozeznania związany z niemieckimi procedurami sądowymi i karnymi. W naszym artykule przedstawimy Wam główne pojęcia związane z procesem karnym (Strafprozess) oraz przybliżymy problematykę postępowania przed sądem karnym (Strafgericht). Serdecznie zapraszamy do lektury.
Postępowanie karne w Niemczech, czyli Strafverfahren
W postępowaniu karnym w Niemczech możecie wystąpić w trzech rolach:
- Jako świadek oskarżenia lub obrony (Zeuge der Anklage lub der Verteidigung),
- Jako ofiara lub osoba pokrzywdzona na skutek popełnionego przestępstwa (Opfer eines Verbrechens oder beschädigte Person),
- Jako sprawca (Täter) czynu karalnego (Straftat), wykroczenia (Vergehen), przestępstwa (Verbrechen) lub zbrodni (Kapitalverbrechen).
Postępowanie karne w Niemczech dzieli się na cztery etapy.
- Ermittlungsverfahren, czyli postępowanie śledcze,
- Zwischenverfahren, czyli postępowanie pośrednie lub przygotowawcze,
- Hauptverfahren, czyli postępowanie główne,
- Vollstreckungsverfahren, czyli postępowanie egzekucyjne.
W zależności od fazy postępowania karnego w niemieckim prawodawstwie karnym na określenie sprawcy używa się różnych pojęć. Podczas postępowania śledczego mówi się o sprawcy jako osobie podejrzanej o przestępstwo, czyli Beschuldigter. Z kolei podczas postępowania przygotowawczego lub pośredniego sprawca jest określany jako Angeschuldigter, czyli osoba posądzona o popełnienie przestępstwa. Podczas postępowania głównego w stosunku do sprawcy używane jest określenie Angeklagter, czyli osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa. Po ogłoszeniu wyroku skazującego (Urteil) oskarżony zamienia się w skazanego i jest określany jako Verurteilter i staje się podmiotem postępowania egzekucyjnego.
Ermittlungverfahren, czyli postępowanie śledcze w Niemczech
Postępowanie śledcze jest prowadzone przez prokuraturę, czyli Staatsanwaltschaft. W zależności od uzyskanych wyników postępowania śledczego prokurator, czyli Staatsanwalt, może przerwać postępowanie (Einstellung des Vefahrens) lub wytoczyć powództwo/wnieść pozew do sądu (Erhebung der öffentlichen Klage) przeciwko osobie podejrzanej o przestępstwo.
Zwischenverfahren, czyli postępowanie pośrednie lub przygotowawcze w Niemczech
Na tym etapie postępowania karnego jest sprawdzane, czy istnieją wystarczające podstawy (hinreichender Verdacht), aby otworzyć postępowanie główne. W dalszym przebiegu postępowania sąd ma możliwość:
- Otworzenia postępowania głównego (Eröffnung des Hautverfahrens),
- Oddalenie wniosku o otworzenie postępowania głównego (Ablehung der Eröffnung),
- Przekazać postępowanie do innej właściwej miejscowo i/lub rzeczowo instancji sądowej (Abgabe an das zuständige Gericht),
- Zakończyć postępowanie (Einstellung des Verfahrens).
W przypadku decyzji o otworzeniu postępowania głównego osobie oskarżonej zostanie przeczytany akcie oskarżenia, czyli Anklageschrift. Osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa (Angeschuldigter) ma możliwość zajęcia stanowiska w swojej sprawie oraz zażądania dodatkowych dowodów.
Hauptverfahren, czyli postępowanie główne w Niemczech
W postępowaniu głównym zostaje otworzona rozprawa główna, czyli Hauptverhandlung. W trakcie tych przygotowań osobie oskarżonej, tym razem określanej jako Angeklagter, przysługuje prawo wezwania świadków w swojej obronie. Rozprawa główna kończy się ogłoszeniem wyroku. Sąd karny może wydać wyrok uniewinniający oskarżonego (Freispruch, freigesprochen werden) lub skazujący (Veurteilung, verurteilt werden). Po ogłoszeniu wyroku uniewinniającego oskarżony staję osobę uniewinnioną (Freigesprochener), w przypadku wyroku skazującego osoba oskarżona staje się osobą skazaną (Verurteilter). W przypadku wyroku skazującego skazany lub skazana możliwość złożenia odwołania w sprawie wyroku sądu I. instancji (Berufung gegen das Urteil in der ersten Instanz anlegen). W momencie, gdy wyrok sądowy staje się prawomocny (rechtskräftig), podlega on egzekucji w ramach postępowania egzekucyjnego, czyli Vollstreckungsverfahren. Sąd może także wydać wyrok w zawieszeniu (Urteil auf Bewährung).
Vollstreckungsverfahren, czyli postępowanie egzekucyjne w Niemczech
Kara w postępowaniu karnym może być karą pozbawienia wolności (Freiheitsstrafe) lub karą pieniężną (Geldstrafe). Jej wykonanie może zostać zawieszone (Aussetzung der Strafvollstreckung). W większości przypadków jest ona wykonywana natychmiastowo (sofortige Vollstreckung).
Role w postępowaniu karnym w Niemczech
Głównymi postaciami w postępowaniu karnym w Niemczech są:
- Sędzia, czyli Richter,
- Ławnik, czyli Schöffe (w przypadku sądu ławniczego),
- Prokurator lub oskarżyciel publiczny, czyli Staatsanwalt,
- Adwokat, czyli Rechtsanwalt,
- Oskarżyciel posiłkowy, czyli Nebenkläger,
- Osoba poszkodowana, czyli Geschädigter lub Verletzer,
- Osoba oskarżona, czyli Angeklager w postępowaniu głównym.
Każda osoba podejrzana lub oskarżona o popełnienie ma prawo do reprezentacji prawnej. Reprezentacja prawna ma na celu ochronę praw oskarżonego nawet wtedy, gdy jego wina została udowodniona bez najmniejszych wątpliwości.
