Czas pracy w Niemczech – najważniejsze informacje w pigułce
- Czas pracy obejmuje okres od rozpoczęcia do zakończenia pracy, nie wliczając przerw na odpoczynek.
- W celu ochrony pracownika ustanowiono w Niemczech normy prawne dotyczące czasu pracy, które uregulowane są w ustawie o czasie pracy (niem. Arbeitszeitgesetz – ArbZG).
- Nieprzestrzeganie przez niemieckiego pracodawcę przepisów dotyczących czasu pracy uznaje się za wykroczenie podlegające karze grzywny.
- Czas pracy regulują w Niemczech zapisy zawarte w umowie o pracę. Ze względu na obowiązującą swobodę umów, istnieje duża elastyczność w tym zakresie, tzn. pracodawca może w umowie o pracę określić czas i zakres pracy jaką ma wykonać pracownik w ciągu dnia lub tygodnia – pod warunkiem, że nie narusza to przepisów ustawy o czasie pracy.
Niemiecka ustawa o czasie pracy (niem. Arbeitszeitgesetz – ArbZG)
Ustawa o czasie pracy w Niemczech ma na celu ochronę praw pracowników. Celem tej ustawy jest zapewnienie takiej organizacji czasu pracy, która zagwarantuje pracownikom bezpieczeństwo i ochronę zdrowia. Jej zadaniem jest również poprawa warunków ramowych dla elastycznego czasu pracy, a także zagwarantowanie pracownikom, aby niedziele i oficjalnie uznane święta państwowe były dniami odpoczynku od pracy. Ustawa o czasie pracy wyznacza również ramy dla różnych modeli organizacji czasu pracy.
Osoby objęte ochroną
Ustawa o czasie pracy chroni pracowników. Pracownikami w rozumieniu ustawy o czasie pracy są pracownicy fizyczni i umysłowi oraz osoby zatrudnione w ramach kształcenia zawodowego. Ustawa nie obejmuje ochroną pracowników na stanowiskach kierowniczych, takich jak ordynatorzy szpitali czy osoby zajmujące wysokie stanowiska w służbie cywilnej.
Czas pracy w dni robocze i czas wolny od pracy
Czas pracy w rozumieniu ustawy o czasie pracy, to okres od rozpoczęcia do zakończenia pracy, nie wliczając przerw na odpoczynek (§ 2 ust. 1 ustawy o czasie pracy). W § 3 ustawy o czasie pracy ustalony jest maksymalny limit dziennego czasu pracy. Przepisy stanowią, że czas pracy pracowników w ciągu jednego dnia roboczego nie może przekroczyć 8 godzin. Może on zostać wydłużony do 10 godzin, jeżeli w ciągu 6 miesięcy kalendarzowych lub w ciągu 24 tygodni średni czas pracy przypadający na jeden dzień roboczy nie przekroczy 8 godzin.
Ustawa określa również minimalny czas trwania przerw i przewiduje, że należy zapewnić przerwy na odpoczynek zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Zasadniczo praca nie powinna być wykonywana nieprzerwanie przez okres dłuższy niż 6 godzin. Jeśli czas pracy wynosi od 6 do 9 godzin, należy zapewnić co najmniej 30-minutową przerwę. Jeżeli łączny czas pracy przekracza 9 godzin, należy zapewnić co najmniej 45-minutową przerwę.
Przykład: Dzienny czas pracy wynosi 8 godzin. Dzień roboczy zaczyna się o 9.00 rano. Należy zatem zrobić 30-minutową przerwę. Dlatego też dzień roboczy kończy się (najwcześniej) o godzinie 17.30, ponieważ przerwy nie są wliczane do czasu pracy.
Odpoczynek w niedziele i święta
Zgodnie z § 9 ustawy o czasie pracy, pracownicy w Niemczech nie mogą wykonywać pracy w niedziele i święta w godzinach od 0:00 do 24:00. Jeśli w danym zakładzie pracy obowiązuje system wielozmianowy i praca jest regularnie wykonywana na zmiany dzienne i nocne, początek lub koniec niedzielnego i świątecznego okresu odpoczynku może zostać przyspieszony lub opóźniony o maksymalnie 6 godzin, jeżeli w ciągu 24 godzin od rozpoczęcia okresu odpoczynku zakład nie pracuje. Początek 24-godzinnego okresu odpoczynku w niedzielę i święta może być również przyspieszony o maksymalnie 2 godziny w przypadku kierowców.
Jeśli praca nie może być wykonywana w dni robocze, pracownicy mogą pracować również w niedziele i święta, na zasadzie odstępstwa od § 9 ustawy o czasie pracy. Dotyczy to na przykład służb ratowniczych, pogotowia ratunkowego oraz straży pożarnej, szpitali, restauracji, koncertów, spektakli teatralnych, pokazów filmowych, obiektów sportowych, rekreacyjnych i rozrywkowych. Istnieje jednak prawo do dnia wolnego za pracę w święto.
Pracownikom zatrudnionym w niedzielę przysługuje w zamian dzień wolny od pracy. Należy go udzielić w ciągu 2 tygodni. Ponadto, co najmniej 15 niedziel w roku musi pozostać wolnych od pracy.
Kontrola organów nadzoru
W celu przestrzegania ustawy o czasie pracy, organ nadzoru może zarządzić podjęcie przez pracodawcę niezbędnych czynności mających na celu dostosowanie się do przepisów tej ustawy. Organ może np. zażądać informacji niezbędnych do stosowania tej ustawy oraz rozporządzeń wydanych na jej podstawie. Ponadto może on wymagać od pracodawcy przedłożenia lub przesłania do wglądu kart ewidencji czasu pracy, układów zbiorowych pracy czy porozumień zakładowych. Ponadto organ nadzoru jest uprawniony do wejścia na teren zakładu i przeprowadzenia kontroli w godzinach pracy zakładu.
Sankcje karne i grzywny
Jeśli pracodawca w Niemczecg nie przestrzega przepisów ustawy, uznaje się to za wykroczenie podlegające karze grzywny. Umyślne narażenie pracownika na utratę zdrowia lub „notoryczne nieprzestrzeganie przepisów” jest uznawane za przestępstwo podlegające karze pozbawienia wolności lub grzywny zgodnie z §§ 22, 23 ustawy o czasie pracy.
