Niemcy: Za szkody po szczepieniach COVID-19 odpowiada państwo, nie lekarz – wyrok BGH

Karlsruhe, 9 października 2025 r. — Izba cywilna Bundesgerichtshof (BGH) orzekła, że w sprawach dotyczących ewentualnych szkód po szczepieniach przeciwko SARS-CoV-2 odpowiedzialność za błędy informacyjne lub leczenia nie ciąży bezpośrednio na lekarzach wykonujących szczepienia, lecz może przejść na państwo w ramach tzw. amtshaftung (odpowiedzialność państwa). Wyrok zapadł w sprawie o sygn. akt III ZR 180/24.

Co postanowił BGH

BGH podkreśliło, że w okresie masowych szczepień przeciw COVID-19 (do 7 kwietnia 2023 r. w rozumieniu rozważań sądu) niedyspozycje systemowe i państwowe działania organizacyjne uczyniły z praktyk lekarskich element realizacji zadania publicznego. W konsekwencji roszczenia dotyczące rzekomych błędów przy szczepieniu powinny być kierowane przeciwko państwu, a nie przeciwko lekarzowi wykonującemu szczepienie.

Stan faktyczny przedstawiony w postępowaniu

Powód wnioskował o odszkodowanie i zadośćuczynienie po tym, jak — jak twierdził — około trzy tygodnie po przyjęciu tzw. dawki przypominającej pod koniec 2021 r. rozpoznano u niego chorobę serca. W pozwie domagał się m.in. co najmniej 800 000 euro z tytułu złego przeprowadzenia szczepienia i niewystarczającego zakresu informacji medycznej przed zabiegiem. W sprawie powoływano się na to, że zastrzyk miał być podany wadliwie lub że pacjent nie został dostatecznie poinformowany o ryzykach.

Przebieg postępowania w sądach niższych instancji

Sąd okręgowy w Dortmundzie oraz następnie Oberlandesgericht Hamm rozstrzygały na korzyść lekarza-pozwanego: sądy te uznały, że wykonywanie szczepień w ówczesnym kontekście było powierzeniem zadania o charakterze państwowym — innymi słowy lekarz działał jako wykonawca obowiązku publicznego i w sensie odpowiedzialności cywilnoprawnej traktowany był jak osoba pełniąca zadanie publiczne. W efekcie odpowiedzialność za ewentualne szkody przypadać miała państwu, a nie bezpośrednio praktykującemu lekarzowi. Decyzja ta została potwierdzona przez BGH.

Uzasadnienie sądu najwyższego

BGH uznało, że w czasie, gdy państwo dążyło do szerokiego, powszechnego przeprowadzenia szczepień przeciw COVID-19, powstał szczególny kontekst organizacyjny i prawny: państwo tworzyło ramy i systemy, które umożliwiały masowe szczepienia również w prywatnych praktykach. Z tego powodu sąd stwierdził, iż przy rozpatrywaniu roszczeń odszkodowawczych właściwe jest w pierwszej kolejności rozważenie odpowiedzialności państwa (amtshaftung). Skutkiem tego było oddalenie powództwa skierowanego przeciwko lekarzowi i wskazanie drogi procesowej: ewentualne roszczenia mają być kierowane przeciwko państwu.

Czego nie rozstrzygnięto — kwestia związku przyczynowego

Ważne zastrzeżenie procesowe: w rozstrzygnięciu BGH nie przesądzono, czy u powoda rzeczywiście istniał związek przyczynowy między szczepieniem a rozpoznaną chorobą serca. Sąd rozpatrywał wyłącznie problem kompetencyjno-prawny — kto ponosi odpowiedzialność za ewentualne błędy — a nie merytoryczną ocenę związku medycznego między zabiegiem a skutkiem zdrowotnym.

Reakcje zainteresowanych i postulaty praktyczne

Organizacje reprezentujące prawa pacjentów, w tym Deutsche Stiftung Patientenschutz, przyjęły wyrok jako klarowne wskazanie: skoro odpowiedzialność spoczywa na państwie, centrum ciężaru powinno przesunąć się na szybkie i nieskomplikowane procedury odszkodowawcze, zamiast pozostawiać poszkodowanych w długotrwałych sporach sądowych. Wskazywane są istniejące kanały (np. ubezpieczenia zdrowotne, landowe izby lekarskie), które mogłyby służyć wstępnej ocenie związku między szczepieniem a szkodą i przyspieszyć ewentualne wypłaty przez państwo, jeżeli związek zostanie potwierdzony.

Co oznacza orzeczenie dla poszkodowanych i lekarzy

• Dla poszkodowanych: wyrok zmienia adresata ewentualnych roszczeń — zamiast wnosić sprawę przeciwko lekarzowi, osoby poszkodowane będą musiały skierować roszczenie o odszkodowanie przeciwko państwu.
• Dla lekarzy: orzeczenie oznacza mniejsze ryzyko osobistej odpowiedzialności cywilnej za zdarzenia związane z szczepieniami z okresu masowych programów szczepień, o ile sąd uznał, że działali w ramach powierzonego zadania publicznego.
  W praktyce jednak poszkodowany nadal będzie musiał udowodnić związek przyczynowy między szczepieniem a szkodą, jeśli oczekuje wypłaty od państwa.

Stan formalny sprawy i dalsze kroki

Rewizja powoda do BGH została oddalona; oznacza to, że rozstrzygnięcie dotyczące pytania, przeciwko komu należy kierować roszczenia, ma moc precedensową w tym typie spraw (sygn. akt III ZR 180/24). Powód zapowiedział, że wciąż zamierza dochodzić swoich praw — tym razem w działaniach przeciwko państwu.

Podsumowanie: Wyrok BGH z 9 października 2025 r. przesuwa ciężar odpowiedzialności za ewentualne szkody poszczepienne z lekarzy wykonujących szczepienia na państwo — w ramach instytucjonalnej odpowiedzialności za powierzone funkcje publiczne. Orzeczenie rozstrzyga ważną kwestię proceduralno-prawną, nie zaś medyczną ocenę przyczynowości w konkretnych przypadkach; praktyczne skutki będą zależeć od tego, jak państwo i instytucje medyczne usprawnią procedury rozpatrywania takich roszczeń.

źródło: welt.de