Rekordowe upały, susza i zagrożenie życia. Niemcy zmagają się z ekstremalnymi warunkami pogodowymi

Rekordowe temperatury i niebezpieczne zjawiska atmosferyczne

W środę Niemcy doświadczają najgorętszego dnia roku. Fala upałów ogarnia znaczną część kraju, a prognozy mówią o temperaturach sięgających nawet 40°C. Towarzyszą temu burze, gradobicia, a także gwałtowne opady deszczu, niosące ryzyko lokalnych podtopień i zniszczeń.

Już we wtorek padły pierwsze tegoroczne rekordy – w Kitzingen (Bawaria) termometry wskazały 37,8°C. Niemiecka Służba Meteorologiczna (DWD) prognozuje, że w środę temperatury wyniosą od 34 do 38°C w większości kraju, a w południowych regionach mogą lokalnie zbliżyć się do granicy 40°C. Choć najwyższy w historii Niemiec rekord z 25 lipca 2019 roku (41,2°C w Tönisvorst i Duisburg-Baerl) prawdopodobnie nie zostanie przekroczony, sytuacja pozostaje poważna.

Upał niesie ze sobą burze, grad i ryzyko orkanów

Upał nie przychodzi sam. Już w południe nad południowe rejony Niemiec nadciągnęły pierwsze gwałtowne burze. W ciągu popołudnia zjawiska te mają się nasilać w północno-zachodniej oraz częściowo w północnej części kraju. Prognozowane są nie tylko intensywne wyładowania atmosferyczne, ale także silne porywy wiatru, ulewy, gradobicia, a lokalnie nawet orkanowe podmuchy.

W czwartek sytuacja pogodowa ma się nieco uspokoić, choć w centralnych i północno-wschodnich Niemczech nadal spodziewane są opady deszczu, które późnym popołudniem mogą przemieszczać się w kierunku południowego wschodu. Największe zagrożenie stwarzają burze z towarzyszącym im intensywnym deszczem.

Nadzieja na ochłodzenie w drugiej połowie tygodnia

Po kulminacji upałów w środę, temperatury mają zacząć stopniowo spadać. W czwartek na południowym wschodzie termometry mogą jeszcze pokazać od 29 do 36°C, ale na północnym zachodzie ochłodzenie będzie już odczuwalne – tam spodziewane są wartości rzędu 20–25°C. Piątek przyniesie dalsze ochłodzenie – temperatury będą się wahać od 24 do 27°C, a 30-stopniowa granica zostanie przekroczona jedynie lokalnie na południowym zachodzie. W sobotę nastąpi jednak ponowny, umiarkowany wzrost – prognozy mówią o 25 do 30°C.

Skrajne zagrożenie pożarowe w lasach

W środę zagrożenie pożarami lasów jeszcze bardziej wzrasta. W południowo-wschodniej części kraju DWD ogłosił najwyższy stopień zagrożenia w wielu regionach – dotyczy to zwłaszcza Brandenburgii, Bawarii, Meklemburgii-Pomorza Przedniego i Saksonii-Anhalt. Choć od czwartku ryzyko ma stopniowo maleć, sytuacja nadal wymaga ostrożności.

Do powstania pożarów konieczna jest oczywiście długotrwała susza, jednak fala upałów i towarzyszące jej gorące, suche wiatry sprawiają, że nawet niewielkie ogniska ognia mogą szybko się rozprzestrzeniać, osiągając znaczne rozmiary i stanowiąc duże wyzwanie dla służb ratunkowych. Roślinność wysycha błyskawicznie, a gleba traci wilgoć w zastraszającym tempie.

Kto jest szczególnie narażony na skutki upałów?

Upały stanowią poważne obciążenie dla układu krążenia. Osoby cierpiące na przewlekłe choroby serca i naczyń krwionośnych powinny zachować szczególną ostrożność. Wraz z wiekiem mechanizmy termoregulacji ciała ulegają pogorszeniu – produkcja potu zmniejsza się, a uczucie pragnienia staje się słabsze. Również niemowlęta i małe dzieci są zagrożone odwodnieniem, ponieważ ich organizmy produkują mniej potu i mają większe trudności z regulacją temperatury.

Niemieckie Towarzystwo Geriatryczne (DGG) informuje, że osoby starsze są nieproporcjonalnie często ofiarami zgonów spowodowanych przez wysokie temperatury. Oprócz wspomnianych już czynników dochodzi do interakcji między lekami a wysoką temperaturą, ograniczonej mobilności oraz zaburzeń poznawczych.

Według szacunków Federalnego Urzędu Środowiska (UBA) i Instytutu Roberta Kocha (RKI) w latach 2023 i 2024 w Niemczech zmarło z powodu upałów około 3000 osób rocznie – głównie osoby powyżej 75. roku życia z wcześniejszymi schorzeniami, takimi jak demencja, choroby układu krążenia i schorzenia płuc.

Szkoły nieprzygotowane na ekstremalne temperatury

W kontekście dzieci i młodzieży Związek Nauczycieli apeluje o zdecydowane działania w zakresie ochrony przed upałami w szkołach – m.in. o instalację rolet zewnętrznych i nowoczesnych systemów wentylacyjnych. Jak zaznacza prezes związku, Stefan Düll, większość niemieckich szkół nie jest przystosowana do tak ekstremalnych warunków pogodowych. W efekcie dyrekcje często sięgają po środki tymczasowe: skrócenie lekcji lub odwołanie zajęć popołudniowych.

Niebezpieczeństwa podczas kąpieli – ostrzeżenie DLRG

Niemieckie Towarzystwo Ratownictwa Wodnego (DLRG) przestrzega przed nagłym wskakiwaniem do zimnej wody bez wcześniejszego schłodzenia ciała. Może to prowadzić do niebezpiecznego szoku termicznego, a w konsekwencji do zapaści krążeniowej. Zagrożenie to dotyczy nie tylko osób starszych czy schorowanych, ale także młodych i zdrowych.

Prezeska DLRG, Ute Vogt, podkreśla również znaczenie odpowiedniego nawodnienia, unikania długotrwałej ekspozycji na słońce, a także rezygnacji z alkoholu i innych używek podczas kąpieli. Zwraca też uwagę na ograniczone możliwości monitorowania wszystkich akwenów wodnych – „Nie jesteśmy w stanie pilnować każdego metra jeziora, rzeki ani każdego kilometra wybrzeża”.

Osoby bezdomne – ofiary cichego zagrożenia

Upały są szczególnie niebezpieczne dla osób bezdomnych. Jak zaznacza Sabine Bösing, dyrektorka Federalnego Związku Pomocy dla Bezdomnych (BAG W), ludzie ci często są całkowicie pozbawieni ochrony przed słońcem, nie mają dostępu do wody ani cienia. Ich sytuacja zdrowotna jest zwykle trudna – cierpią na schorzenia przewlekłe, brakuje im odpowiedniej odzieży, nawodnienia, a spożycie alkoholu i leków tylko zwiększa ryzyko ciężkich powikłań lub śmierci.

Bösing apeluje do rządu federalnego o utworzenie specjalnego funduszu ochrony przed upałami oraz o prawne zobowiązanie władz lokalnych do opracowania planów ochrony przed wysokimi temperaturami, które uwzględniałyby także potrzeby osób bezdomnych. Konieczny jest również bezpłatny dostęp do wody, pryszniców, schronienia oraz całoroczne otwarcie odpowiednio wyposażonych noclegowni.

W niektórych miastach, np. w Berlinie, na potrzeby ochrony przed upałami udostępniono już kościoły. Frankfurt nad Menem oferuje z kolei 24 miejskie fontanny z bieżącą wodą pitną.

Drastyczny spadek poziomu wód w Saksonii

W Saksonii poziom wód w rzekach drastycznie spada z powodu utrzymującej się suszy i intensywnego nasłonecznienia. Z danych Krajowego Urzędu ds. Środowiska, Rolnictwa i Geologii (LfULG) wynika, że obecnie 88 z 150 punktów pomiarowych odnotowuje poziom poniżej stanu niskiej wody, a w 34 innych ten stan jest bliski osiągnięcia.

Według rzeczniczki urzędu, Karin Bernhardt, sytuacja będzie się pogarszać – w najbliższych dniach nie są przewidywane znaczące opady. Poziom wód i przepływy w rzekach są równie niskie, jak w analogicznym okresie ekstremalnie suchych lat 2018–2020. Równocześnie pogarsza się sytuacja związana z wodami gruntowymi – w 83% punktów pomiarowych wartości te są średnio o 42 cm niższe niż typowe dla czerwca.

Ekosystem pod presją – skutki dla roślin i zwierząt

Według działaczy ekologicznych, skutki fali upałów i suszy są odczuwalne także w świecie przyrody – szczególnie w Bawarii. Jak podkreśla Richard Mergner, przewodniczący organizacji Bund Naturschutz (BN), niemieckie lasy, torfowiska i tereny podmokłe – będące naturalnymi „klimatycznymi sojusznikami” – znajdują się w stanie kryzysu.

Drzewa przedwcześnie zrzucają liście, a nawet odporne uprawy rolnicze wysychają na polach. Szczególnie zagrożone są płytko zakorzenione gatunki drzew, takie jak świerki – ich zamieranie sprzyja rozwojowi korników i zwiększa ryzyko pożarów.

Brak wody dotyka również zwierzęta – ptaki, jeże, wiewiórki, płazy i owady mają coraz większe trudności ze znalezieniem wodopoju. Według Christine Margraf, ekspertki BN ds. ochrony gatunków, mamy do czynienia z „ekologicznym stanem wyjątkowym”.

Aby przeciwdziałać tym zjawiskom, organizacja przygotowała szereg postulatów, w tym m.in. renaturyzację torfowisk, przywracanie naturalnych rzek, tworzenie elementów krajobrazu sprzyjających bioróżnorodności, zahamowanie urbanizacji i wprowadzenie polityki rolnej chroniącej zasoby wodne oraz różnorodność biologiczną.

źródło: spiegel.de