Sądy administracyjne w Niemczech są obecnie zalewane odwołaniami od decyzji o odmowie udzielenia azylu — tak wynika z zeznań zaproszonych prawników podczas posiedzenia Bundestagu. Według przedstawionych danych z około 2 600 sędziów administracyjnych w pierwszej instancji w całym kraju, około 1 300 zajmuje się wyłącznie sprawami azylowymi. W niektórych landach ten odsetek jest jeszcze wyższy — w Berlinie ponad 60 proc. spraw w sądzie administracyjnym dotyczy prawa azylowego i imigracyjnego.
Skala problemu — co alarmuje prawników
Na posiedzeniu Bundestagu ekspertów i praktyków sądowych zaniepokoił fakt, że masowy napływ spraw azylowych blokuje rozpoznawanie „pozostałych” spraw administracyjnych — z dziedziny prawa budowlanego, szkolnego, drogowego, policyjnego czy ochrony środowiska. Robert Seegmüller, przewodniczący Związku Sędziów Administracyjnych, oświadczył, że około połowa wszystkich sędziów w pierwszej instancji „jest wyłącznie zaangażowana w rozpatrywanie spraw azylowych” i w efekcie nie uczestniczy w rozstrzyganiu innych sporów.
Konsekwencje dla funkcjonowania państwa
Prawnicy wskazują, że brak możliwości terminowego rozstrzygania spraw administracyjnych ma realne skutki: blokuje inwestycje, opóźnia decyzje administracyjne i utrudnia działanie organów publicznych. Autor tekstu scharakteryzował sytuację ostrymi słowami — sugerując, że gdy sądy nie nadążają z rozstrzyganiem spraw, można mówić o stopniowym paraliżu systemu prawnego. To ujęcie ma charakter oceny publicystycznej, w debacie prawnej natomiast pojawiają się pytania, jak zwiększyć wydajność sądów bez ograniczania praw obywatelskich.
Mechanizm odwołań — osiem etapów, które wydłużają procedury
W artykule szczegółowo opisany został ciąg prawnych ścieżek, którymi może podążać osoba, której wniosek o azyl został odrzucony. W wymienionych ośmiu krokach mieszczą się m.in.:
- Odwołanie od decyzji Federalnego Urzędu ds. Migracji (BAMF) do sądu administracyjnego (Verwaltungsgericht, VG).
- Ewentualne zaskarżenie orzeczenia VG do wyższej instancji (Oberverwaltungsgericht, OVG).
- Zgłoszenie się do ministra spraw wewnętrznych z wnioskiem o potraktowanie sprawy jako „przypadek szczególny” (tzw. Härtefall).
4–6. Złożenie kolejnego wniosku o azyl (tzw. Folgeantrag) i ponowne prowadzenie postępowań sądowych. - Wystąpienie o tzw. „Duldung” (status tolerowany), gdy nie można natychmiast wykonać deportacji.
- Wystąpienie o ochronę przed deportacją z powodów zdrowotnych lub humanitarnych.
Autor wskazuje, że takie wieloetapowe możliwości odwoławcze — często wykorzystywane kolejno — powodują, iż postępowania ciągną się latami i znacząco obciążają wymiar sprawiedliwości.
Proponowane rozwiązania i kontrowersje
W artykule pojawia się radykalny postulat: aby skrócić procedury, należałoby zrezygnować z indywidualnego prawa do azylu i zastąpić je corocznymi kontyngentami uchodźców przyjmowanych przez parlament, bez możliwości sądowego kwestionowania decyzji. To rozwiązanie oznaczałoby fundamentalną zmianę w niemieckim i międzynarodowym porządku prawnym — rezygnację z dotychczasowych instrumentów ochrony indywidualnej.
Autor przypomina, że podobne propozycje padły wcześniej w sferze politycznej: przykładowo Thorsten Frei (CDU) formułował w 2023 r. postulaty ograniczenia drogi odwoławczej wobec wniosków azylowych. Warto jednak podkreślić, że pomysł ten spotyka się z krytyką — zarówno z powodów prawnych, jak i humanitarnych — a obecna koalicja rządowa nie deklaruje wprost wdrożenia tak drastycznych zmian.
Główne argumenty stron debaty
- Zwolennicy ograniczeń twierdzą, że wielokrotne odwołania i długotrwałe procedury nadużywane są przez osoby dążące do wydłużenia pobytu, co paraliżuje sądy i obciąża administrację. Proponują skrócenie ścieżki odwoławczej i przyspieszenie postępowań.
- Krytycy takich rozwiązań wskazują natomiast na ryzyko naruszenia praw człowieka i zasad państwa prawa. Ostrzegają, że ograniczenie dostępu do sądu mogłoby skutkować odsyłaniem osób do krajów, gdzie są zagrożone prześladowaniem.
Potrzeba wyważonej odpowiedzi
Przedstawione na posiedzeniu Bundestagu dane obrazują realne obciążenie sądownictwa administracyjnego sprawami azylowymi. Problem jest złożony: z jednej strony w gestii państwa leży zapewnienie sprawnej i terminowej wymiany decyzji administracyjnych, z drugiej — ochrona praw indywidualnych i zobowiązań międzynarodowych wobec osób ubiegających się o azyl. Ewentualne zmiany systemowe wymagają więc szerokiego dialogu między środowiskami prawniczymi, organizacjami pozarządowymi i władzami — tak aby rozwiązania poprawiały funkcjonowanie sądów, nie naruszając przy tym praw chronionych konstytucyjnie i międzynarodowo.
źródło: bild.de
