Niemcy planują ustawę o prewencji samobójstw: kompleksowe działania na rzecz ochrony życia

Prewencja samobójstw ma zostać prawnie uregulowana w 2026 roku

W Niemczech prewencja samobójstw ma zostać w nadchodzącym roku uregulowana ustawowo. Informację tę przekazało Deutsches Ärzteblatt, powołując się na źródła w koalicji rządowej.

„Zgodnie z postanowieniami zawartymi w umowie koalicyjnej, wprowadzimy ustawę o prewencji samobójstw”, potwierdziła Emmi Zeulner, posłanka CSU, odpowiadając na pytania redakcji w związku z obchodzonym jutro Światowym Dniem Prewencji Samobójstw.

Jak wyjaśniła Svenja Stadler z SPD, w przyszłym roku Federalne Ministerstwo Zdrowia (BMG) przedstawi projekt ustawy, a dokładny harmonogram zostanie ogłoszony wkrótce. „Fakt, że w Niemczech tak wielu ludzi odbiera sobie życie, jest nie do przyjęcia. Musimy zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby temu przeciwdziałać” – podkreśliła Stadler.

Podstawy projektu ustawy – wcześniejsze inicjatywy

Przy opracowywaniu projektu ustawy BMG, kierowane przez CDU, nie zaczyna od zera. W 2024 roku, za rządów SPD, przedstawiono projekt ustawy o prewencji samobójstw, który był pierwszym krokiem w kierunku wprowadzenia większej obowiązkowości działań w tym obszarze. Projekt został przyjęty przez Radę Ministrów, jednak w środowiskach fachowych uznano go za niepełny. Z powodu przedwczesnego zakończenia kadencji poprzedniego parlamentu projekt nie został poddany dalszym pracom legislacyjnym.

Według Zeulner, projekt ten zawierał „dobre punkty, ale również wiele krytyki ze strony stowarzyszeń i towarzystw fachowych”. Dyskusje nad nim prowadzone były także w między-frakcyjnym zespole ds. hospicjów, w którym posłanka uczestniczy.

Cele nowej inicjatywy legislacyjnej

Zeulner podkreśla, że nowa inicjatywa ustawodawcza stwarza szansę na wprowadzenie przepisów opartych na badaniach naukowych i popartych opinią ekspertów, szczególnie w zakresie zdrowia psychicznego oraz integracji z opieką hospicyjną i paliatywną.

„Po doświadczonych kryzysach i rosnącej samotności naszym obowiązkiem jako społeczeństwa jest zapewnienie łatwo dostępnych, szeroko dostępnych struktur wsparcia oraz edukacja na temat problematyki samobójstw” – mówi Zeulner.

Finansowanie prewencji i badań

Stadler wskazuje, że środki na edukację i badania będą przewidziane w budżecie ministerstwa zdrowia na 2026 rok, na podstawie Narodowej Strategii Prewencji Samobójstw. Łączna kwota z budżetu BMG wyniesie około 2,3 miliona euro, obejmując finansowanie działań informacyjnych, badań oraz stowarzyszeń wsparcia dla osób w kryzysie. Ponadto podobne środki przewidziane są także w innych rozdziałach budżetu federalnego.

„Prewencja samobójstw nie może być zadaniem wyłącznie jednego resortu” – podkreśla Stadler. Różne działania, od sieci psychospołecznych Bundeswehry po projekty wspierane przez Ministerstwo Rodziny czy Rolnictwa, mają zapobiegać eskalacji kryzysów psychicznych.

Wsparcie projektów i sieci ekspertów

Zeulner zaznacza również potrzebę kontynuowania finansowania Narodowego Programu Prewencji Samobójstw w Niemczech (NaSPro) – sieci ekspertów i instytucji zajmujących się prewencją samobójstw. Przykładowo wspierane mają być projekty takie jak SuiLearning, rozwijający program e-learningowy dla sektora zdrowia, oraz tworzenie rejestru RegAS do dokumentowania przypadków wspomaganych samobójstw.

Reinhard Lindner, przewodniczący NaSPro, podkreśla, że same dotacje projektowe nie pokrywają całego zakresu działań sieci. „NaSPro ma na celu wspieranie prewencji samobójstw w całych Niemczech poprzez współpracę ekspertów z różnymi sektorami społecznymi, takimi jak szkoły, więzienia, opieka nad osobami starszymi czy media” – mówi Lindner.

Potrzeba silniejszej prewencji

Ute Lewitzka, psychiatra z Uniwersytetu Goethego we Frankfurcie i jedyna w Niemczech profesor zajmująca się badaniami nad samobójstwami, uważa dotychczasowe działania polityczne za niewystarczające. Porównuje je z wysiłkami w zakresie prewencji wypadków drogowych, HIV czy uzależnień, które są znacznie lepiej uregulowane i finansowane.

„Nie chcę umniejszać znaczenia innych działań prewencyjnych, ale w przypadku prewencji samobójstw powinniśmy robić co najmniej tyle samo” – podkreśla Lewitzka. Jako przykład wskazuje brak zabezpieczeń w miejscach o wysokim ryzyku samobójstw przy niemieckiej sieci kolejowej.

Lewitzka od lat apeluje o ustawę o prewencji samobójstw, zwracając uwagę na znaczenie pracy psychospołecznych centrów kryzysowych oraz wolontariuszy, którzy codziennie wspierają osoby w kryzysie. „Bez pracy tysięcy wolontariuszy duża część podstawowej opieki nie byłaby możliwa” – mówi Lewitzka.

Wsparcie ze strony organizacji medycznych

Również Klaus Reinhardt, prezes Bundesärztekammer, wzywa do pilnego wprowadzenia ustawy. Podkreśla niedostatek niskoprogowych, łatwo dostępnych form pomocy dla osób zagrożonych samobójstwem. „Osoby noszące się z myślami samobójczymi potrzebują kogoś, z kim mogą otwarcie rozmawiać. Z doświadczenia lekarskiego wiemy, jak ważna jest ludzka uwaga i poczucie bycia wysłuchanym – może to pomóc zrezygnować z planów samobójczych” – tłumaczy Reinhardt.

Statystyki samobójstw w Niemczech

Według danych Statistisches Bundesamt, w 2023 roku około 10 300 osób popełniło samobójstwo, a liczba prób samobójczych przekroczyła 100 000. W ciągu ostatnich dziesięciu lat w wyniku samobójstw zmarło 96 600 osób.

Te liczby podkreślają wagę prewencji. Organizacje lekarskie i fachowe od dawna domagają się kompleksowego uregulowania prewencji samobójstw w ramach ustawy, zwracając uwagę na konieczność jej wdrożenia w całym kraju.

Wymóg ustawowy ochrony osób z myślami samobójczymi

Po wyroku Bundesverfassungsgericht z 2020 roku, obowiązkiem ustawodawcy jest opracowanie koncepcji ochrony osób z myślami samobójczymi i zapewnienie jej wdrożenia. W lipcu 2023 roku Bundestag przyjął jednogłośnie wniosek o wprowadzenie ustawy o prewencji samobójstw. Podobnie jednogłośnie wskazano na konieczność edukacji, łatwego dostępu do pomocy i finansowania struktur psychospołecznych.

Dostępne linie pomocy w Niemczech

Osoby z myślami samobójczymi lub w sytuacji kryzysowej mogą skorzystać z następujących bezpłatnych numerów:

• 112 – numer alarmowy,
• 0800 1110111,
• 0800 3344.

źródło: aerzteblatt.de