Milion Syryjczyków wróciło do kraju, a z Niemiec — prawie nikt. Co to oznacza dla debaty o deportacjach?

Minister Wadephul wzniecił spór — czy powroty do Syrii są możliwe?

Wypowiedź ministra spraw zagranicznych Johanna Wadephula (CDU), że „w najbliższym czasie powroty do Syrii są mało realne”, wywołała silną debatę polityczną w Niemczech i falę krytyki wewnątrz jego partii. W tle dyskusji stoją jednak twarde liczby: znaczna część przesiedleńców w regionie już wróciła — podczas gdy z Niemiec powrotów jest znikoma liczba.

Masowy powrót z sąsiednich krajów — kto i skąd wraca do Syrii?

Według danych przedstawionych w dyskusji, jeszcze pod koniec 2024 roku w krajach sąsiadujących z Syrią zarejestrowanych było około 4,5 mln syryjskich uchodźców (dane UNHCR). Po wydarzeniach z grudnia 2024 — a mianowicie odsunięciu Baszara al-Assada od władzy i zakończeniu wojny — liczba powracających do kraju gwałtownie wzrosła. UNHCR szacuje dziś ponad milion powrotów, a trend ten ma rosnący charakter.

Najwięcej osób wróciło z Turcji (ok. 550 000), następnie z Libanu (320 000) i Jordanii (152 000). Również Egipt i Irak odnotowały dziesiątki tysięcy powrotów.

Dobrowolność powrotów pod znakiem zapytania

Nie jest jednak jasne, ile z tych powrotów było w pełni dobrowolnych. W niektórych państwach stosowane są programy zachęcające do powrotu — np. tureckie „przyjedź i zobacz” (trzy krótkie wizyty przed ostateczną decyzją). Ponadto badania UNHCR wskazują, że wśród motywów wyjazdu z krajów przyjmujących często przeważają negatywne czynniki wypychające: rosnące koszty życia, brak perspektyw i trudności ze znalezieniem pracy — co sprawia, że „dobrowolna” decyzja o powrocie bywa podyktowana brakiem alternatyw.

Niemcy: prawie milion Syryjczyków — ale powroty prawie się nie zdarzają

Sytuacja Niemiec wygląda zupełnie inaczej. W kraju przebywa obecnie około 947 833 obywateli Syrii (większość z nich posiada status uchodźcy). Od początku roku nastąpił niewielki spadek tej liczby (ok. 30 000), co może być częściowo efektem naturalizacji.

Mimo że ponad milion Syryjczyków miało — według podawanych danych — wrócić z krajów sąsiednich do Syrii, z Niemiec skorzystało jedynie 2 869 osób z rządowego programu dobrowolnych powrotów (maksymalna pomoc na rodzinę do 4 000 euro).

Integracja, praca i obywatelstwo — dlaczego Syryjczycy zostają w Niemczech?

Kilka wskaźników tłumaczy, dlaczego Niemcy nie doświadczają masowych powrotów:

• Zatrudnienie: według danych z początku roku ok. 236 000 Syryjczyków było zatrudnionych w pracy objętej ubezpieczeniem społecznym.
• Wsparcie socjalne: około 518 000 osób otrzymywało świadczenie Bürgergeld.
• Naturalizacje: w 2024 roku ponad 80 000 Syryjczyków otrzymało niemieckie obywatelstwo.
• Migracja i urodzenia: wśród 1,3 mln osób w Niemczech o syryjskim pochodzeniu jest prawie ćwierć miliona urodzonych już w Niemczech.

Po upadku reżimu i zakończeniu wojny nadal wpływa do Niemiec wiele wniosków azylowych — od początku okresu po opisywanych wydarzeniach złożono ponad 20 000 nowych wniosków od osób syryjskiego pochodzenia.

Wnioski polityczne i perspektywy

Dane pokazują wyraźne zróżnicowanie doświadczeń: w krajach sąsiednich Syrii zauważalny jest masowy trend powrotów, częściowo skłoniony politycznie i ekonomicznie; w Niemczech natomiast większość osób syryjskiego pochodzenia pozostaje — z uwagi na pracę, rodzinę, naturalizacje oraz dostęp do systemu socjalnego.

W debacie politycznej, którą roznieciła wypowiedź ministra Wadephula, kluczowe pozostają pytania: kiedy i na jakich zasadach możliwe będą powroty? oraz jak pogodzić humanitarne zobowiązania z oczekiwaniami społeczeństwa i realiami politycznymi? Jak jasno wynika z przedstawionych liczb, rozwiązania będą musiały być przede wszystkim zróżnicowane i uwzględniać zarówno indywidualne sytuacje powracających, jak i polityczne oraz ekonomiczne warunki w regionie.

źródło: bild.de