Jeśli roczny wymiar urlopu wypoczynkowego nie jest wystarczający, pracownicy w Niemczech mogą ubiegać się o urlop bezpłatny, np. na wymarzoną podróż, ukończenie kursu doszkalającego lub opiekę nad krewnymi. Jednak pracownicy mają prawo do urlopu bezpłatnego tylko w wyjątkowych przypadkach. Ponadto powinni zwrócić uwagę na to, co w tym czasie stanie się z ich ubezpieczeniem społecznym. Z tego artykułu dowiecie się, w jaki sposób i na jaki okres możecie ubiegać się w Niemczech o urlop bezpłatny, jak wyliczyć utracone wynagrodzenie i co jeszcze trzeba wziąć pod uwagę…
Urlop bezpłatny: co kryje się pod tym pojęciem?
Urlop bezpłatny jest to zwolnienie pracownika przez pracodawcę od obowiązku świadczenia pracy, w czasie którego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia. Urlop bezpłatny nie oznacza przerwania stosunku pracy, natomiast w czasie jego trwania pracownik nie musi przychodzić do pracy i nie pobiera wynagrodzenia. Ponadto nie mają tu zastosowania przepisy dotyczące kontynuacji wypłaty pensji przez pracodawcę w przypadku choroby.
Jak długo może trwać urlop bezpłatny?
Federalna ustawa o urlopie (niem. Bundesurlaubsgesetz, BUrlG) zawiera jedynie regulacje prawne dotyczące minimalnego wymiaru płatnego urlopu. W przypadku 6-dniowego tygodnia pracy przysługują co najmniej 24 dni płatnego urlopu w roku; w przypadku 5-dniowego tygodnia pracy wymiar urlopu wypoczynkowego ulega skróceniu i wynosi co najmniej 20 dni.
Jeśli w danym roku chcecie wziąć więcej urlopu niż przewiduje umowa o pracę lub układ zbiorowy, musicie złożyć wniosek o urlop bezpłatny. Pracodawca musi jednak wyrazić na to zgodę. Każdy, kto bierze urlop bez zgody pracodawcy, musi się liczyć co najmniej z upomnieniem, a jeśli sytuacja się powtórzy – może mu nawet grozić natychmiastowe zwolnienie z pracy.
Prawnicy mówią o dwóch rodzajach urlopu bezpłatnego: „krótkotrwałej niezdolności do pracy” (niem. „kurzzeitige Arbeitsverhinderung”), która może trwać do 10 dni oraz urlopie opiekuńczym (niem. Pflegezeit), który może trwać do 6 miesięcy.
Na co można wykorzystać urlop bezpłatny?
Pracownicy korzystają z bezpłatnego urlopu, np. w celu przedłużenia trzyletniego urlopu wychowawczego lub urlopu szkoleniowego, wzięcia urlopu regeneracyjnego lub opieki nad chorym członkiem rodziny. Również tzw. sytuacje wyjątkowe (np. powódź czy pożar domu) mogą uzasadniać przyznanie urlopu bezpłatnego.
Na przykład pracownicy, którzy muszą opiekować się chorym dzieckiem do 12. roku życia, mają prawo do dziesięciu dni roboczych bezpłatnego urlopu. Rodzicom samotnie wychowującym dzieci przysługuje nawet 20 dni na dziecko w ciągu roku. Wymiar urlopu wzrasta do 25 dni roboczych w roku, jeśli ma się kilkoro dzieci. Samotni rodzice mają w tym przypadku prawo do 50 dni roboczych urlopu bezpłatnego w ciągu roku.
W końcowym stadium nieuleczalnej choroby w ogóle nie ma ograniczeń wiekowych. W takim przypadku ma się prawo do bezterminowego urlopu także na starsze dzieci. Dotyczy to również rodziców pracownika, jeśli są oni ciężko chorzy i wymagają opieki.
Zbiorowy układ pracy dla służby publicznej
Prawo do urlopu bezpłatnego może też wynikać z pełnienia niektórych funkcji honorowych (np. ławnik w sądzie, stanowisko polityczne). Ponadto § 28 układu zbiorowego pracy dla służby publicznej (niem. Tarifvertrag für den öffentlichen Dienst, TVöD) zawiera klauzulę, zgodnie z którą pracownikom „można udzielić urlopu, za który nie jest wypłacane wynagrodzenie, jeśli istnieje ku temu ważny powód”. Może go uzasadniać np. chęć kontynuacji kształcenia lub zrobienia doktoratu, a także opieka nad członkami rodziny.
Wyliczenia związane z urlopem bezpłatnym
Urlop bezpłatny jest dodatkową, prywatną umową obok umowy o pracę. W związku z tym nie ma regulacji prawnej dotyczącej sposobu dokonywania obliczeń dotyczących urlopu bezpłatnego. Istnieje jednak metoda, która jest często stosowana w rozliczaniu wynagrodzeń. Należy podzielić miesięczne wynagrodzenie przez ilość dni kalendarzowych i pomnożyć wynik przez liczbę planowanych dni urlopu bezpłatnego. Ta suma zostanie odjęta od miesięcznego wynagrodzenia pracownika.
Przykładowe wyliczenie
- Wasze miesięczne wynagrodzenie wynosi 3.000 euro brutto.
- W sierpniu chcielibyście wziąć cztery dni bezpłatnego urlopu.
- Sierpień liczy 31 dni kalendarzowych. Należy wykonać następujące dzielenie:
3000 : 31 = 96,77
- Ponieważ chcecie wziąć cztery dni wolnego, pomnóżcie tę liczbę przez 4:
96,77 x 4 = 387,09
- Odejmijcie tę kwotę od swojego pełnego miesięcznego wynagrodzenia:
3000 – 387,09 = 2 612,91 euro.
- Takie wynagrodzenie otrzymacie za sierpień.
Kto płaci za ubezpieczenie zdrowotne w czasie bezpłatnego urlopu?
Od długości urlopu bezpłatnego zależą konsekwencje w zakresie ubezpieczeń społecznych. Ponieważ w tym czasie nie zarabiacie, pracodawca nie opłaca składek na ubezpieczenie emerytalne, pielęgnacyjne, wypadkowe i zdrowotne. Podczas pierwszych czterech tygodni urlopu bezpłatnego obowiązuje ustawowa ochrona ubezpieczeniowa. Jednak najpóźniej w ostatnim dniu przed upływem okresu 4 tygodni należy wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych. Następnie należy samodzielnie zadbać o dobrowolne ustawowe lub prywatne ubezpieczenie zdrowotne w kasie chorych.
Co z ubezpieczeniem emerytalnym?
To samo zalecane jest jeśli chodzi o ubezpieczenie emerytalne. Również w tym przypadku pracodawca nie odprowadza już składek do kasy emerytalno-rentowej. Aby nie stracić prawa do emerytury, należy samodzielnie o to zadbać. Minimalna miesięczna kwota na dobrowolne ubezpieczenie emerytalne wynosi w całych Niemczech 83,70 euro.
Po powrocie do pracy znów zaczniecie pobierać wynagrodzenie, a pracodawca będzie musiał Was ponownie zarejestrować w systemie ubezpieczeń społecznych.
Jak złożyć wniosek o urlop bezpłatny?
Nie ma w Niemczech oficjalnego formularza służącego do składania wniosków o urlop bezpłatny, jest on bowiem wynikiem indywidualnych ustaleń pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Niemniej jednak, zawsze należy złożyć pisemny wniosek o urlop bezpłatny, a także uzyskać jego pisemną akceptację. Tylko w ten sposób będziecie mieli niepodważalny dowód w razie ewentualnego sporu z szefem.
(Nieformalny) wniosek powinien zawierać następujące elementy:
- Dane osobowe (imię i nazwisko, adres, numer ewidencyjny pracownika, jeśli istnieje)
- Nazwa firmy i adres pracodawcy
- Bieżąca data
- Temat („Wniosek o urlop bezpłatny”) (niem. „Antrag auf unbezahlten Urlaub”)
- Odpowiednia forma zwracania się do adresata – ogólna: „Szanowni Państwo” (niem. „Sehr geehrte Damen und Herren”) lub konkretne nazwisko przełożonego
- Okres urlopu i powody złożenia wniosku
- Termin podjęcia decyzji (czas na zatwierdzenie urlopu)
- Formuła pozdrowienia i własnoręczny podpis
Bądźcie uprzejmi. Jeśli pracodawca nie podejmie decyzji w określonym terminie, wyznaczcie dodatkowy. Jeżeli nadal jest z tym problem, możecie również zwrócić się o pomoc do rady zakładowej.
Wzór wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego
Poniższy wzór zawiera wszystkie punkty o których mowa powyżej. W treści wniosku pracownik zwraca się z prośbą o udzielenie mu urlopu bezpłatnego, informuje o wykorzystanym limicie urlopu wypoczynkowego na ten rok i o tym, jaki jest powód ubiegania się o urlop bezpłatny – chce w tym czasie zająć się ojcem, który jest ciężko chory i wymaga opieki. Pracownik prosi o wyrozumiałość i o informację na piśmie odnośnie tego, czy pracodawca przychyli się do jego prośby.
Max Mustermann
Musterstraße 12
34567 Musterstadt
Personalnummer: MM 01234567
Tolle Produkte GmbH
Ulrich Urlaub
Fantasiestraße 54
32100 Musterstadt
DD.MM.RRRR
Antrag auf unbezahlten Urlaub von ____ bis ____
Sehr geehrter Herr Urlaub,
hiermit beantrage ich unbezahlten Urlaub für die Zeit vom ____ bis zum ____. Mein regulärer Jahresurlaub ist für dieses Jahr leider schon ausgeschöpft. In der beantragten Zeit möchte ich mich um meinen Vater kümmern, der schwer erkrankt ist und der häuslichen Pflege bedarf. Ich bitte um Verständnis.
Bitte informieren Sie mich bis zum ____ schriftlich, ob Sie meinem Wunsch um unbezahlten Urlaub nachkommen.
Mit freundlichen Grüßen
_________________________________________
Unterschrift Arbeitnehmer
_________________________________________
Genehmigt durch Arbeitgeber (Datum, Unterschrift)
Nieformalny wniosek o urlop bezpłatny możecie pobrać tutaj, a następnie dokonać odpowiedniej edycji tekstu zgodnie z własnymi potrzebami.
Urlop bezpłatny nakazany przez pracodawcę: czy to możliwe?
Odpowiedź jest krótka: nie. Jeśli szef zarządzi przerwę urlopową w zakładzie pracy lub przymusowy urlop (np. z powodu kryzysu gospodarczego lub z przyczyn związanych z wahaniami sezonowymi), to jest to traktowane jako ustawowy urlop. Oznacza to, że pracownicy otrzymują pełne wynagrodzenia za czas urlopu (niem. Urlaubsentgelt, nie mylić z dodatkiem urlopowym Urlaubsgeld). Dni tego przymusowego urlopu są odliczane od rocznego wymiaru urlopu. Nie jest to jednak rozwiązanie, z którego pracodawca może korzystać bez ograniczeń. Zgodnie z aktualnym orzecznictwem pracownik może sam zaplanować pozostałą część urlopu – około dwóch piątych lub dwóch tygodni.
Zwolnienie z pracy podczas urlopu bezpłatnego: czy jest to dozwolone?
Co do zasady jest możliwość wypowiedzenia umowy o pracę w trakcie urlopu bezpłatnego. Zwykły stosunek pracy ulega bowiem jedynie zawieszeniu, a prawa i obowiązki wynikające z umowy o pracę nadal obowiązują. Dotyczy to na przykład klauzuli o zakazie konkurencji: każdy, kto podczas urlopu (nawet bezpłatnego) pracuje dla konkurencji, może zostać zwolniony w trybie natychmiastowym.
