Niemcy: 1 187 000 osób otrzymujących Bürgergeld nie ma udokumentowanej historii zatrudnienia

Według najnowszych zestawień Federalnej Agencji Pracy (Bundesagentur für Arbeit) z roku 2023 w Niemczech znaczna część osób uprawnionych do Bürgergeld nigdy nie figurowała w rejestrach zatrudnienia. Z 3,93 mln osób uznanych w 2023 r. za zdolne do pracy aż 2,97 mln nie miało wówczas żadnego zatrudnienia; u 1 187 000 z nich agencja nie odnalazła żadnego dowodu zatrudnienia co najmniej od 1997 r. Równocześnie w debacie publicznej pojawiła się zapowiedź, że w nadchodzącym roku nie będzie podwyżek świadczeń — mimo że podstawowe kwoty były wcześniej indeksowane ze względu na inflację.

Dane i zakres analizy

• Rok badania: 2023.
• Liczba erwerbsfähigen (zdolnych do pracy) beneficjentów Bürgergeld w 2023 r.: 3,93 mln.
• Z tej grupy bez zatrudnienia: 2,97 mln.
• Bez dowodu zatrudnienia od 1997 r. (wynik nowego porównania danych): 1 187 000 osób.
  • W tej liczbie mieszczą się osoby, które od wielu lat (częściowo od końca lat 90.) utrzymywały się ze świadczeń — dawniej z Arbeitslosenhilfe, później z Hartz IV, a dziś z Bürgergeld.
  • Do tej kategorii dołączają też osoby niebędące obywatelami Niemiec, dla których brak danych o wcześniejszym zatrudnieniu wynika z krótkiego okresu pobytu w Niemczech lub braku rejestracji pracy za granicą.
• Dłuższy brak zatrudnienia: Kolejnych 363 000 osób zdolnych do pracy nie miało ani zatrudnienia podlegającego ubezpieczeniom społecznym, ani minijob przez co najmniej 10 ostatnich lat.

Kto i ile pracuje?

• W grudniu 2023 r. pracę wykonywało 681 000 beneficjentów Bürgergeld; w tej liczbie 280 000 to zatrudnieni na „minijobach”.
• Charakter zatrudnienia: spośród osób pracujących 230 000 (ok. 34%) miało zatrudnienie krótsze niż rok; tylko 71 000 beneficjentów pracowało dłużej niż 10 lat.

„Nullrunde” — brak podwyżki świadczeń

• Media informowały, że rząd planuje „zerową rundę” dla Bürgergeld — czyli brak podwyżki w kolejnym roku budżetowym. Według dostępnych informacji z projektu rozporządzenia:
  • Stawka podstawowa dla osoby samotnej: 563 euro miesięcznie.
  • Dla dzieci: 0–6 lat: 357 euro; 7–14 lat: 390 euro; 15–18 lat: 471 euro.
• W 2024 r. reguła indeksacji sprawiła, że regelsatz wzrósł o 61 euro z powodu wysokiej inflacji. Po ustabilizowaniu się wzrostu cen w 2025 r. wskaźniki inflacji nie uzasadniają już tak dużej kwoty – stąd decyzja o „Nullrunde”.
• Jednocześnie prawo przewiduje mechanizmy ochrony praw nabytych (w niem. Besitzschutz), które ograniczają możliwość obniżania już przyznanych świadczeń, co komplikuje szybkie cięcia.

Kontekst budżetowy i społeczne konsekwencje

• Doświadczenie długotrwałego pobierania świadczeń (często przez wiele lat) w połączeniu z dużą liczbą osób bez wcześniejszego zatrudnienia rodzi pytania o:
  • skuteczność polityki aktywizacyjnej (aktywizacja zawodowa, szkolenia, programy integracyjne),
  • politykę zatrudnienia wobec osób o niskich kwalifikacjach lub długiej przerwie w karierze,
  • obciążenia budżetowe i konieczność reform systemu, by zabezpieczyć równocześnie finanse oraz sprawne wsparcie dla osób rzeczywiście potrzebujących.
• Zwłaszcza wysoki udział osób bez historii zatrudnienia stawia wyzwania przed urzędami pracy i samorządami — zarówno w obszarze ofert pracy i kształcenia, jak i w zakresie dochodzenia ewentualnych niezgodności w rejestrach.

Wyjaśnienia metodologiczne i uwagi

• Dane pochodzą z administracyjnego porównania rejestrów Federacyjnej Agencji Pracy i dotyczą osób uznanych za zdolne do pracy w 2023 r. (stan statystyczny z tego okresu).
• Brak dowodu zatrudnienia w rejestrach ubezpieczeń od 1997 r. nie oznacza automatycznie, że dana osoba nigdy pracowała — możliwe są przypadki pracy poza systemem, pracy za granicą bez transferu danych czy braku rejestracji. Jednak skala braku udokumentowanego zatrudnienia jest istotna i wymaga wyjaśnienia.

Co dalej?

• Przed politykami stoją zadania obu kategorii: krótkoterminowe — zapewnienie stabilności budżetu i reakcji na bieżące potrzeby (np. decyzja o „Nullrunde”), oraz długoterminowe — reformy aktywizacji zawodowej, lepsze dopasowanie ofert pracy, szkolenia, a tam gdzie to potrzebne — restrukturyzacja systemu wsparcia, by ograniczyć wieloletnie uzależnienie od transferów społecznych.
• Równocześnie konieczne jest doprecyzowanie i poprawa systemów ewidencji zatrudnienia (zwłaszcza w kontekście migracji), aby decyzje polityczne i programy były oparte na precyzyjnych, porównywalnych danych.

źródło: bild.de