Czasem trudno umówić się na wizytę u lekarza poza godzinami pracy. Ale czy pracownicy w Niemczech mogą udać się do specjalisty w czasie, w którym tak naprawdę powinni pracować? Siedząc w poczekalni, nie są przecież w stanie wykonywać swoich obowiązków zawodowych, za które otrzymują wynagrodzenie. A zatem czy szef może nie wypłacić pieniędzy za czas spędzony w gabinecie lub zabronić pracownikowi wizyty u lekarza w godzinach pracy? Z tego artykułu dowiecie się, kiedy przysługuje Wam prawo do wypłaty wynagrodzenia za czas wizyty u lekarza w godzinach pracy, a kiedy lepiej jest umówić się na konsultację w czasie wolnym…
Wizyta u lekarza w godzinach pracy: czy to jest dopuszczalne na gruncie niemieckiego prawa pracy?
Wizyty u lekarza to sprawy prywatne i dlatego powinniście starać się umawiać terminy konsultacji w czasie wolnym od pracy. Jednak w wyjątkowych przypadkach, gdy sprawa jest pilna, pracownicy mogą udać się do gabinetu w godzinach pracy. Decydujące znaczenie ma § 616 niemieckiego kodeksu cywilnego (BGB). Na podstawie tego przepisu, jeśli wizyta u lekarza jest konieczna, możecie być zwolnieni z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za ten czas.
Federalny Sąd Pracy (niem. Bundesarbeitsgericht) orzekł jednak, że pracownicy otrzymują wynagrodzenie za czas wizyty u lekarza w godzinach pracy tylko wtedy, gdy była ona niezbędna. Pracodawca nie ma natomiast obowiązku wypłacania pracownikowi wynagrodzenia w przypadku, gdy nie było konieczne udawanie się do specjalisty w czasie pracy.
Kiedy wizyta u lekarza w godzinach pracy jest uznawana za konieczną?
Zasadniczo istnieją trzy sytuacje, w których wizyta u lekarza w godzinach pracy jest nieodzowna – a pracownicy mają prawo udać się do gabinetu i otrzymać za ten czas wynagrodzenie:
- Ostre dolegliwości
Za niezbędne uznaje się wszystkie wizyty lekarskie w godzinach pracy, których nie można przełożyć na później. Jeśli pracownik odczuwa ostry ból lub musi udać się do lekarza z powodu silnego przeziębienia, któremu towarzyszy gorączka, pracodawca musi udzielić mu płatnego czasu wolnego na wizytę u lekarza w godzinach pracy.
- Stałe godziny wizyt
Wynagrodzenie za czas wizyty w gabinecie przysługuje pracownikom w Niemczech również wtedy, gdy badania lekarskie odbywają się w ściśle określonych godzinach. Typowym przykładem jest badanie krwi, które zawsze odbywa się rano, ponieważ pacjent musi być na czczo. Jeśli wizyta przypada w godzinach pracy, wówczas obowiązuje § 616 BGB, na mocy którego zachowuje on prawo do wynagrodzenia.
- Brak alternatywy
Jeśli nie ma możliwości umówienia się na wizytę poza godzinami pracy, wówczas pracownikowi w Niemczech przysługuje płatny czas wolny. Dotyczy to np. sytuacji, gdy godziny pracy pracownika i godziny otwarcia gabinetu lekarskiego całkowicie się pokrywają lub gdy gabinet wyznaczając termin wizyty nie bierze pod uwagę preferencji pacjentów i pracownik nie ma wpływu na to, o której godzinie zostanie przyjęty przez specjalistę.
Układy zbiorowe pracy lub umowy o pracę mogą zawierać odmienne postanowienia. § 616 może być doprecyzowany, ale również wykluczony.
Profilaktyczne badania lekarskie
Profilaktyczne badania lekarskie nie są ani pilne, ani bezwarunkowo konieczne. Należy je wykonywać w czasie wolnym od pracy, nawet jeśli znalezienie odpowiedniego terminu poza godzinami pracy wymaga długiego czasu oczekiwania. Pracodawca może nawet liczyć na to, że pracownik wykorzysta w tym celu przysługujący mu urlop wypoczynkowy.
Czy pracodawca może zażądać zmiany lekarza?
Oczywiście to nie wchodzi w grę. Wolny wybór lekarza zawsze ma pierwszeństwo przed interesem pracodawcy. Wasz szef nie może zażądać od Was zmiany lekarza ze względu na to, że u innego specjalisty są dostępne wizyty poza standardowymi godzinami pracy. Takie wymaganie ze strony przełożonego jest niezgodne z niemieckim prawem pracy.
Czy czas dojazdu do lekarza jest czasem pracy?
Jeśli jest to niezbędna wizyta u lekarza, to czas dojazdu pracownika do lekarza jest również traktowany jako czas pracy – a więc przysługuje za niego wynagrodzenie. Niewykluczony jest więc nawet dłuższy czas podróży. Pracownicy muszą jednak zwracać uwagę na zasadę proporcjonalności.
Kilkugodzinna podróż do lekarza w związku ze zwykłym przeziębieniem z pewnością nie jest zgodna z tą zasadą. Jeśli natomiast ze względów medycznych trzeba jechać do specjalisty, którego gabinet znajduje się w dużej odległości od miejsca pracy, długa podróż jest z pewnością uzasadniona.
Wizyta u lekarza: obowiązki pracowników w Niemczech
Oprócz powyższych praw do czasu wolnego i ewentualnego wynagrodzenia, pracownicy mają również pewne obowiązki, które muszą wypełnić udając się do lekarza w godzinach pracy. Przede wszystkim muszą jak najwcześniej poinformować pracodawcę o przyczynie nieobecności w pracy i przypuszczalnym czasie jej trwania.
Przy umawianiu się na wizytę mają obowiązek zadbania o to, aby ich nieobecność w pracy była jak najkrótsza. W przypadku standardowych godzin pracy oznacza to, że powinni rezerwować terminy wczesnym rankiem lub późnym popołudniem, a nie w środku dnia. Tylko wtedy, gdy nie jest to możliwe lub nie mają żadnego wpływu na termin wizyty, mogą zaplanować niezbędną wizytę lekarską w godzinach pracy.
Jakie zasady obowiązują w przypadku elastycznego czasu pracy lub niepełnego etatu?
Elastyczny czas pracy i praca w niepełnym wymiarze godzin dają pracownikom znacznie większą swobodę. W związku z tym w przypadku wizyty lekarskiej w godzinach pracy w odniesieniu do tych pracowników obowiązują inne warunki.
- Elastyczny czas pracy
Elastyczny czas pracy pozwala na większą swobodę w organizacji czasu pracy. Na przykład, można zacząć później rano lub też skończyć wcześniej, aby móc udać się do lekarza poza godzinami pracy. Pracodawcy mają prawo tego wymagać.
Płatny czas wolny przysługuje tylko w przypadku ostrych dolegliwości, które wymagają natychmiastowej wizyty u lekarza. W innych przypadkach należy odpracować czas wizyty u lekarza lub pogodzić się z utratą prawa do wynagrodzenia za te godziny.
- Niepełny etat
Podobnie jak w przypadku elastycznego czasu pracy, pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin mogą udać się do lekarza w czasie wolnym od pracy. Płatny czas wolny przysługuje tylko w przypadku ostrych dolegliwości, które wymagają natychmiastowej wizyty u lekarza. Wówczas pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin mogą otrzymać płatny czas wolny na wizytę u lekarza w godzinach pracy.
Szczególna ochrona kobiet w ciąży
Kobiety w ciąży korzystają ze szczególnej ochrony – także jeśli chodzi o wizyty u lekarza. Istnieje prawo do płatnego czasu wolnego przeznaczonego na regularne kontrole i badania profilaktyczne, które w początkowym okresie przeprowadzane są co cztery tygodnie, a pod koniec ciąży co dwa tygodnie. Prawo to jest określone w ustawie o ochronie macierzyństwa (niem. Mutterschutzgesetz). Zgodnie z tymi przepisami, za ten czas należy się wynagrodzenie, a nieobecności nie muszą być odrabiane.
Zaświadczenie potwierdzające odbycie wizyty lekarskiej w godzinach pracy
Bez względu na okoliczności wskazane jest, aby poprosić lekarza o wystawienie zaświadczenia o odbyciu wizyty lekarskiej w godzinach pracy. Dzięki temu, w razie gdyby doszło do dyskusji i sporów z szefem, dysponujecie pisemnym dowodem.
Co powinno zawierać zaświadczenie o wizycie lekarskiej
- imię i nazwisko pracownika
- godziny pracy pracownika
- oświadczenie, że umówienie się na wizytę poza godzinami pracy nie było możliwe
- dokładną godzinę i czas trwania wizyty lekarskiej
Mając takie zaświadczenie, możecie udowodnić szefowi, że wizyta u lekarza w godzinach pracy była nieunikniona i że w związku z tym macie prawo do wypłaty wynagrodzenia za ten czas.
