Ślub, narodziny dziecka, śmierć członka rodziny… W niektórych sytuacjach życiowych pracownicy w Niemczech nie muszą wykorzystywać urlopu wypoczynkowego, gdyż przysługuje im tzw. urlop okolicznościowy.
Jeden, dwa, czy może trzy dni? Jeśli chodzi o urlop okolicznościowy, może to nie być ściśle określone, o ile ta kwestia nie jest uregulowana w umowie o pracę. Komu więc przysługuje płatny urlop i w jakich sytuacjach?
Czym jest urlop okolicznościowy?
Z prawnego punktu widzenia urlop okolicznościowy to „wzajemnie uzgodnione zwolnienie obu stron umowy o pracę z głównych obowiązków wynikających ze stosunku pracy”, jak wyjaśnia Marc André Gimmy, prawnik i specjalista w dziedzinie prawa pracy.
Pracownicy są zwolnieni z obowiązku świadczenia pracy, a pracodawca nie musi za ten okres wypłacać wynagrodzenia. „Stosunek pracy ulega zawieszeniu”.
W potocznym znaczeniu tego terminu urlop okolicznościowy oznacza jednak często zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem ciągłości wypłaty wynagrodzenia. Urlop okolicznościowy jest wówczas traktowany jako dodatkowy dzień wolny od pracy, za który przysługuje wynagrodzenie.
Zasady udzielania urlopu okolicznościowego w Niemczech
Urlop okolicznościowy zasadniczo nie jest uregulowany prawnie. W przeciwieństwie do przepisów dotyczących urlopu wypoczynkowego, które są uregulowane w federalnej ustawie o urlopach (niem. Bundesurlaubsgesetz) i są znane większości pracowników, brakuje często pogłębionej wiedzy na temat urlopu okolicznościowego – mówi Marc André Gimmy.
Zawsze jednak warto zajrzeć do umowy o pracę lub układu zbiorowego. Często można tam znaleźć „mniej lub bardziej szczegółowe regulacje” dotyczące sytuacji, w których pracownicy mogą ubiegać się o kilka dni płatnego urlopu okolicznościowego – wyjaśnia prawnik.
Czy pomocny może okazać się paragraf 616 niemieckiego kodeksu cywilnego (BGB)?
Jeśli w umowie o pracę lub w porozumieniu zakładowym nie ma zapisu dotyczącego urlopu okolicznościowego, pomocny może okazać się § 616 niemieckiego kodeksu cywilnego (BGB). Może on stanowić podstawę prawną do ubiegania się o (płatny) urlop okolicznościowy.
Zasadniczo mówi on o tym, że jeżeli pracownik jest przejściowo pozbawiony możliwości wykonywania pracy z przyczyn osobistych, to i tak otrzymuje wynagrodzenie za czas nieobecności w pracy.
Ale uwaga: „Ponieważ przepis ten ma charakter dyspozytywny, tzn. może być uszczegółowiony, zmieniony lub nawet wyłączony przez umowę o pracę, układ zbiorowy lub porozumienie zakładowe, nie ma on zastosowania do wszystkich stosunków pracy” – podkreśla prawnik Gimmy.
Jeśli jednak spełnione są wszystkie warunki określone w § 616 BGB, pracownicy mają prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy przez pracodawcę z zachowaniem wynagrodzenia za ten okres. Należy jednak zauważyć, że w § 616 BGB jest mowa jedynie o tymczasowej niezdolności do pracy. Z reguły zakłada się, że pracownik będzie nieobecny przez jeden lub dwa dni.
W jakich sytuacjach może być udzielony urlop okolicznościowy?
Szczególne wydarzenia rodzinne, przy których obecność pracownika jest niezbędna, mogą uzasadniać ubieganie się o udzielenie urlopu okolicznościowego. Należą do nich na przykład:
- dzień ślubu lub rejestracji związku partnerskiego zgodnie z ustawą o związkach partnerskich
- pogrzeb bliskich członków rodziny (rodziców, dzieci, współmałżonka)
- narodziny dziecka
- nagła choroba bliskiej osoby wymagająca zapewnienia jej opieki w domu
- przeprowadzka z powodów służbowych
- wizyta u lekarza, jeśli pracownik nie ma wpływu na termin wizyty
Czy stosunek zatrudnienia odgrywa jakąś rolę?
Kaarina Hauer, kierowniczka działu doradztwa prawnego Arbeitnehmerkammer Bremen, ma następujące doświadczenia: pracodawcy, u których nie istnieją regulacje wynikające z umów lub układów zbiorowych, z reguły chętniej udzielają urlopów okolicznościowych w szczególnych sytuacji życiowych.
„Znaczenie ma również to, jak długo trwa stosunek pracy” – mówi Hauer. Ktoś, kto jest zatrudniony na umowę na czas określony na pół roku, przypuszczalnie otrzyma mniej dni urlopu okolicznościowego niż ktoś, kto jest zatrudniony w firmie od dwudziestu lat. A co do zasady lepiej chronione są stosunki pracy w ramach układów zbiorowych – także jeśli chodzi o płatne urlopy okolicznościowe.
Czy pracownik musi uzyskać zgodę na skorzystanie z urlopu okolicznościowego?
Generalnie pracownik musi złożyć wniosek o udzielenie urlopu okolicznościowego i pracodawca musi wyrazić na niego zgodę. Jeśli to możliwe, warto poinformować przełożonego o tym fakcie z odpowiednim wyprzedzeniem, aby można było odpowiednio zorganizować pracę w firmie.
Jeśli pracodawca odrzuci wniosek o urlop okolicznościowy, musi podać przyczyny. W takiej sytuacji pracownikom nadal przysługuje możliwość ubiegania się o urlop zwykły lub bezpłatny.
