Federalny Trybunał Konstytucyjny uchylił wprowadzony w 2015 r. zakaz komercyjnego udzielania „pomocy” w samobójstwie i uznał prawo do samodzielnego decydowania o własnej śmierci. Lekarze i politycy wielu partii przyjęli tę decyzję z zadowoleniem, przedstawiciele Kościołów i lekarze medycyny paliatywnej są wstrząśnięci.
Niemiecki Trybunał Konstytucyjny wydał zgodę na komercjalizację eutanazji
Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, do osobistych praw człowieka należy również prawo do podjęcia decyzji o swojej śmierci, szukania w tym celu pomocy u osób trzecich oraz korzystania z niej.
Sędziowie Trybunału uznali zatem zakaz komercyjnego udzielania pomocy w samobójstwie zapisany w paragrafie 217 kodeksu karnego za nieważny. Jednocześnie w uzasadnieniu stwierdzono, że nie oznacza to, że ustawodawca nie może wprowadzać regulacji dotyczących udzielania pomocy osobom chcącym dokonać eutanazji.
Pacjenci oraz lekarze byli przeciwni zakazowi
Przeciwko zakazowi uchwalonemu przez Bundestag pod koniec 2015 r., skargi konstytucyjne złożyli ciężko chorzy pacjenci, lekarze i stowarzyszenia działające na rzecz prawa do eutanazji. Protestowano przeciwko temu, że lekarzom groziła kara pozbawienia wolności do lat trzech za wielokrotne udzielanie pacjentom pomocy przy popełnianiu samobójstwa. Karze nie podlegali jedynie ci, którzy nie działali w sposób komercyjny.
Trzeba uszanować wolność decyzji
W uzasadnieniu wyroku prezes Trybunału, Andreas Voßkuhle, stwierdził, że ustawodawca może zapobiegać samobójstwom i poszerzać zakres usług medycznych o charakterze paliatywnym. Nie powinien jednak decydować o karaniu osób pomagających w przeprowadzeniu eutanazji, jako że bez osoby trzeciej pacjent nie jest w stanie samodzielnie wykonać swojej decyzji o popełnieniu samobójstwa. Stąd musi istnieć prawna możliwość udzielenia mu takiej pomocy. Warto podkreślić, że wyrok nie zobowiązuje lekarzy do przeprowadzania eutanazji wbrew ich przekonaniom.
Prezes Trybunału powiedział również, że ustawodawca ma „szerokie spektrum możliwości” w zakresie wprowadzania regulacji dotyczących udzielania pomocy w samobójstwie. Możliwość ta nie powinna być jednak uzależniona od tego, czy np. u pacjenta występuje nieuleczalna choroba. Prawo do podjęcia decyzji o śmierci istnieje w każdej fazie życia człowieka. „Możemy żałować jego decyzji, możemy na wszelkie sposoby starać się, by zmienił zdanie, ale ostatecznie musimy zaakceptować jego wolną wolę.”
Politycy i lekarze zadowoleni z wyroku niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego
Część lekarzy przyjęła wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z wielką ulgą. „To dobra decyzja Trybunału dla ludzi w rozpaczliwej sytuacji, których teraz możemy normalnie leczyć zgodnie z naszym sumieniem” – powiedział lekarz medycyny paliatywnej Matthias Thöns w Karlsruhe.
„Znowu mogę przepisywać moim pacjentom leki przeciwbólowe o silnym działaniu, bez obawy o konsekwencje wynikające z kodeksu karnego. I mogę pokazać pacjentom drogę wyjścia w niezwykle trudnych i nadzwyczajnych sytuacjach i nie muszę im wskazywać brutalnych metod samobójczych”.Thöns opiekuje się osobami nieuleczalnie chorymi w Witten w Zagłębiu Ruhry w hospicjum lub w ich domach.
Wyrok wywołał także reakcję polityków, m.in. SPD, który domagał się podjęcia działań w tej sprawie przez ministra zdrowia Jensa Spahna (CDU) w Bundestagu. „Jens Spahn musi teraz zrezygnować ze wstrzymywania dystrybucji niezbędnych leków”, powiedział wiceprzewodniczący grupy parlamentarnej SPD Bärbel Bas w rozmowie z Niemiecką Agencją Prasową w Berlinie.
Zdania polityków CDU/CSU są podzielone. Były federalny minister zdrowia Hermann Gröhe nie krył rozczarowania orzeczeniem Trybunału. Natomiast część polityków CDU/CSU i FDP przyjęła wyrok z zadowoleniem. „Decyzja o życiu i śmierci oraz o tym, jak wiele bólu może znieść ciężko chory pod koniec życia, jest i zawsze będzie głęboko osobistą sprawą każdego człowieka”, powiedział Jan-Marco Łuczak z CDU.
Krytyka ze strony przedstawicieli Kościołów
Przedstawiciele Kościołów wyrazili swoje rozczarowanie orzeczeniem Federalnego Trybunału Konstytucyjnego w sprawie eutanazji. Przewodniczący Rady Kościoła Ewangelickiego w Niemczech, Heinrich Bedford-Strohm, oraz przewodniczący Konferencji Episkopatu Niemiec, Reinhard Marks, wydali wspólne oświadczenie w tej sprawie, wyrażając zaniepokojenie faktem, że sąd zniósł zakaz zorganizowanego wspomagania samobójstw.
Według biskupa Rottenburga, Gebharda Fürsta, wyrok ten ma również konsekwencje dla osób, które nie zdecydowały się na popełnienie samobójstwa. Uważa on, że może to zwiększać „wewnętrzną i zewnętrzną presję na osoby starsze, ciężko chore i wymagające opieki, aby skorzystać z możliwości eutanazji o charakterze komercyjnym, by nie stanowić obciążenia dla krewnych”.
Niemiecka Fundacja Opieki Paliatywnej również nie kryje rozczarowania: „Teraz ułatwianie samobójstwa chorym i zmęczonym życiem staje się normalną służbą”. Thomas Sitte, lekarz medycyny paliatywnej skomentował całą sprawę w ten sposób: „Doświadczenia innych krajów pokazują, że podaż tworzy popyt. Fundacja paliatywna będzie nadal działać przeciwko głównemu nurtowi, aby w pewnym momencie wszyscy mogli się przekonać, że można złagodzić cierpienie człowieka nie zabijając go”.
Aktywna eutanazja – czyli zabijanie na żądanie, na przykład za pomocą zastrzyku – jest i pozostaje w Niemczech zabroniona. W przypadku eutanazji wspomaganej, odpowiedni lek jest udostępniany tylko wtedy, gdy pacjent przyjmuje go samodzielnie.
Źródło: AFP/dpa/epd/krott
